به گزارش مشرق، علامه حسن حسن‌زاده آملی میفرمایند: یکى
از نظریات شیخ صدوق مربوط به تعداد روزهاى ماه رمضان است. ایشان در کتاب
«من لا یحضره الفقیه» بعد از نقل روایاتى مى‌فرماید: شهر مبارک رمضان براى
همیشه سى روز است.در حالى که روایات دیگرى هم داریم، از خاصه و در جوامع روایى عامه که بعضى از صحابه پیغمبر فرمودند: ما در زمان رسول الله، ماه‌هاى ۲۹ روزى بیش از ماه‌هاى ۳۰ روزى روزه گرفتیم. آن وقت جناب صدوق چند روایت نقل مى‌کند که حضرت شیخ الطایفه طوسى در «تهذیب و استبصار» نظر ایشان را رد مى‌کند. ما فرمایشات هر دو را در درس هفتاد و پنجم کتاب «دروس معرفة الوقت و القبلة» آورده‌ایم.
اینکه شیخ صدوق (ره) فرموده همیشه ماه رمضان ۳۰ روز است و روایاتى نیز تأیید آن آورده، اشاره به یک نکته علمى دارد که متأسفانه حضرت شیخ طوسى هم در تهذیب و استبصار این را نیاورده است و بدان اشاراتى نفرموده است.
جناب استاد ما مرحوم علامه شعرانى فرمودند که این روایات درست است، اما باید بین هلال و ماه اصطلاحى نجومى و هلال و ماه واقعى سماوى تمیز داده شود، این روایات ناظر به ماه نجومى است نه هلال سماوى، چون کسانى که اهل فن مى‌باشند و در علم هیئت، ریاضیات، نجوم و زیجات واردند، مى‌دانند که رسم زیجات و ترتیب جداول آنها این طور است: محرم، صفر، ربیع الاول، ربیع الثانى، همینطور تا آخر، ماه‌هاى فرد، تمام است (۳۰ روز) و ماه‌هاى زوج، ناقص است (۲۹ روز) و این ترتیب مربوط به هلال خارجى نیست بلکه مربوط به یک روش و نظام ریاضى و محاسبه‌اى است که باید ماه‌ها را در جداول ازیاج تنظیم کنند، بعد مستخرج در وقت استخراج، از این تنظیم شده (تعدیلات) را که در علم هیئت و زیجات، بحثش هست، و کسور، کبیسه و ... را حساب مى‌کند، بعد از اینها منتقل مى‌شود به هلال خارجى.
پس ماه زیج مقدمه‌اى است براى یافتن هلال خارج نه اینکه خودش ملاک باشد. اصطلاح زیج را غربی‌ها لاتابل و در زبان عربى جدول گویند. این که مرحوم شهید اول در کتاب «صوم لمعه» فرمود: «لا اعتبار بالجدول»، جدول یعنى زیج، یعنى زیج را اعتبار نکنید، مراد این نیست که اعتبارى به علم ریاضى و هیئت نباید داشت. بلکه منظورشان این است که چون ترتیب ماه‌هاى زیج اینطورى است که همیشه محرم، ۳۰ روز و صفر ۲۹ روز و ... یعنى همیشه فرد تمام و زوج ناقص است و جدول روى فرمول خاصى پیاده شده است، نباید آن را براى تعداد روزهاى ماه ملاک قرار داد، بلکه باید از آن ملاک، ماه خارج را استخراج کرد، بعضى در بیان این کلام شهید نوشته‌اند: جدول یعنى تقویم‌هایى که استخراج مى‌شود و به اینها اعتبارى نیست. این حضرات کلام شهید را درک نکرده‌اند.
جناب شهید اول خیلى حساب شده نوشته. چون زیج را به زبان عربى مى‌گویند «جدول» و چون ترتیب زیجات به حرکت وسطى، به قاعده فرمول استخراجى تنظیم شده که ماه‌هاى فرد ۳۰ و ماه‌هاى زوج ۲۹ روز و ناقص است، شهید فرموده: «لا اعتبار بالجدول»، نکته‌اش این است. ما بحمدالله چند تا زیج اینجا حاضر داریم، که اگر باز کنیم مى‌بینید که محرم ۳۰ روز، صفر ۲۹ روز، و ...، ربیع الاول، ربیع الثانى، جمادى الاول، جمادى الثانى، رجب، شعبان، رمضان، و چون رمضان در فردهاست، همیشه تا قیام قیامت در زیجات ۳۰ روز است، زیرا از ماه‌هاى مفرد است و این مطلب را در حضور جناب امام صادق(ع) که عنوان کردند و گفتند: مبناى جداول طورى هست که ماه رمضان همیشه ۳۰ روز و تمام است، امام از این عمل اعنى نظم و ترتیب ماه‌ها در جداول زیجات خوشش آمده که چه خوب شده که ماه رمضان ۳۰ روز است و اسم نقص بر سر آن نیامده است. آن آقاى راوى که عادل و با تقوى و صادق هم بود و آنجا نشسته بود، متوجه حرف و تمایز این دو نشده و آمد بیرون و گفته که بله امام امضا کرده که ماه رمضان تا قیامت ۳۰ روز است!
حضرت علامه شعرانى مى‌فرمود: این روایاتى را که جناب شیخ صدوق در من لا یحضره الفقیه آورده، روى مبنا و برداشت آن رُوات عزیزى است که درست حرف امام را متوجه نشده‌اند و حضرت شیخ طوسى هم از این جنبه ریاضى وارد نشده و این را بیان نفرموده است. فقط فرموده که: «ان هذه الاخبار لا یجوز العمل بها من وجوه منها ...» و در این وجوهى که ذکر کرده در این نکته ریاضى وارد نشده‌اند، ما این فرمایشات را دسته‌بندى و تنقیح و تحریر شده در درس 75 کتاب «دروس معرفة الوقت و القبله» آورده‌ایم.
