به گزارش مشرق، سردار سرلشکر محمد باقری، رئیس طی سخنانی در صبحگاه این ستاد که با حضور فرماندهان و مسئولان عالیرتبه نیروهای مسلح برگزار شد درباره اوامر رهبر معظم انقلاب در حکم انتصاب خود اظهار داشت:« نقشه راه حرکت ما منشوری است که فرماندهی معظم کل قوا در حکم اینجانب ابلاغ فرمودهاند. نکات بسیار اساسی در حکم بیان شده که هر کدام وظایف سنگینی را بر دوش ما خواهد گذاشت».
به گزارش فارس، باقری در بخش دیگری از سخنان خود در خصوص شاخصهای عمل انقلابی اظهار داشت:« عمل انقلابی در ستاد کل نیروهای مسلح با شاخصهایی همچون ارتقای مدیریت و بهرهوری مناسب، حرکت هدفمند و خستگیناپذیر در مسیر تحقق آرمانهای انقلاب اسلامی، کاهش فاصله در میان اقشار نیروهای مسلح، بهبود رفتار با سربازان و زیردستان سنجیده خواهد شد».
تأکید رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بر لزوم بهبود رفتار با سربازان به عنوان یکی از شاخصهای انقلابیگری در نیروهای مسلح می تواند نشان دهنده تغییر نگاه این نهاد به جایگاه سرباز و خدمت سربازی در کشور باشد. فرایندی که البته نیازمند بازنگری در قوانین موجود از یکسو وتغییرات سخت افزاری و نرم افزاری بنیادین در شیوه انجام خدمت سربازی است.
در همین ارتباط روزنامه «ایران» در گزارشی با عنوان «بررسی الگوهای جدید برای سربازی در مرکز پژوهشهای مجلس» به قلم مهدی بابایی به این موضوع پرداخته است.
پس از حادثهای که برای اتوبوس حامل سربازان «پادگان 05 کرمان» رخ داد، بسیاری از جوانان و فعالان اجتماعی دوباره بحث تغییر و تحول در خدمت سربازی را پیش کشیدند، عمدهترین انتقادات درباره نحوه برخورد با سرباز، بیتوجهی به سرباز و تحقیر آنان بود و گروهی هم اجباری بودن سربازی را دلیل برخورد نازل با سربازان دانستند، همین بهانهای شد تا برخی از نمایندگان مجلس و فعالان اجتماعی قولهایی برای رسیدگی به این موضوع و تغییر در شیوه سربازی بدهند.
آمدن «سرلشگر باقری» به ستادکل نیروهای مسلح و تغییری که چند روز قبلتر در معاونت نیروی انسانی این ستاد با آمدن «سردار محمد جواد زادهکمند» رخ داده بود، امیدها برای تغییر در سربازی را افزایش داد و برخی از فعالان فضای حقیقی و مجازی با مخاطب قرار دادن رئیس ستادکل نیروهای مسلح خواستار بهبود خدمت سربازی و کیفیت آن شدند
7 الگوی جایگزین که هنوز دیده نشده اند
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در مرداد ماه سال 92 طرحی تحت عنوان «الگوهای سربازی آینده در جمهوری اسلامی ایران» را منتشر کرد، طرحی که هنگام انتشار سر و صدای زیادی به پا کرد و با توجه به همزمانیاش با آغاز به کار دولت روحانی برخی امیدوار بودند که بزودی یکی از الگوهای ارائه شده در این طرح در کشور اجرایی شود اما سرانجام با مخالفت ستاد کل نیروهای مسلح این اقدام در حد همان طرح باقی ماند، انتقاد اصلی ستادکل به این طرح عمقی نبودن آن و عدم تناسبش با موقعیت کشور بود.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در این طرح هفت مدل را برای سربازی پیشنهاد کرده بود که یکی از آنها شیوه فعلی خدمت سربازی و شش مورد آن طرحهایی بود که درصورت تصویب مجلس و ابلاغ دولت میتوانست جایگزین الگوی صد و یک ساله فعلی شود. این طرحها که در کنار آن برخی از مشکلات فعلی سربازی نیز مطرح شده بود علاوه بر «الگو و مدل حاکم کنونی» عبارتند از «الگوی سربازی حرفه ای» که این مدل شایعترین مدلهای خدمت سربازی در جهان است و دارای مزایا و همچنین معایبی است. از مهمترین مزایای این سیستم افزایش کارآمدی نیروهای مسلح به دلیل تخصصی شدن خدمت، انگیزه بالای سربازان به دلیل اختیاری شدن خدمت، استفاده از فناوریهای نوین، کاهش ریسک امنیتی، دفاعی، کاهش هزینههای اقتصادی دولت، کاهش تلفات انسانی و کاهش تخلفاتی مانند فرار از خدمت و غیبت و… است.
معایب این الگو نیز عبارتند از محروم ماندن از نیروهای مردمی و داوطلب، ضعف فرهنگسازی امنیت و دفاع در میان جامعه و جوانان، افزایش بودجه نظامی در برخی موارد و ضعف در تربیت جوانان و جامعه پذیری.
«الگوی سربازی داوطلبی- بسیجی چابک» پیشنهاد دیگر مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی به ستادکل نیروهای مسلح است، بر اساس این طرح با توجه به اینکه داوطلب بودن و الگوهای رفتار و فعالیتهای داوطلبانه بالاترین نتایج را در عرصههای مختلف به دنبال دارد و این الگو میتواند اثربخشترین و کارآمدترین مدلهای سربازی باشد چه اینکه متغیر داوطلبانه بودن و انگیره مثبت، بیشترین نقش را در انجام صحیح و مؤثر وظیفه و خدمت ایفا کند.
«الگوی سربازی علمی تخصصی» به منظور استفاده بیشتر از تواناییهای تخصصی سربازان پیشنهاد شده و در آن شاخص و معیار خدمت سربازی تخصصها و توانمندیهای علمی مشمولان است و سربازان پس از گذراندن دوره مناسب آموزش نظامی – دفاعی در محیطهای خدمتی تخصصی و علمی متناسب با رشته تخصصی خود به کار گرفته میشوند. «الگوی خرید خدمت هدفمند» که در حال حاضر نیز مشابه آن در قانون بودجه و تحت عنوان جریمه ریالی مشمولان غایب اجرا میشود، پیشنهاد دیگر مرکز پژوهشهای مجلس است، در این الگو متغیر خرید خدمت که امروزه به اشکال گوناگونی در سیستم وظیفه عمومی وجود دارد مورد نظر قرار گرفته و از سوی دیگر متغیر اقتصادی برای برخی از واجدین شرایط مد نظر قرار میگیرد. در این مدل خدمتی افراد مجاز خواهند بود یا گزینه خدمت رایج را با مزایای پیشبینی شده کنونی پذیرا باشند و به خدمت اعزام شوند یا اینکه با پرداخت هزینههای دوران خدمت متناسب با ارزش پول ملی در آن زمان و با سپری کردن دوره آموزش از انجام خدمت معاف شوند. ستادکل نیروهای مسلح از مخالفان سرسخت این طرح است.
«الگوی خدمت سربازی یک ساله در دوران صلح» را شاید بتوان الگوی بهتر دانست که احتمال موافقت ستادکل نیروهای مسلح نیز با آن بیشتر است، در این مدل سربازی در دوران صلح، اجباری و مدت آن یک سال است. محدود شدن زمان سربازی به یک سال باعث افزایش انگیزه برای خدمت در میان خانواده جوانان و همچنین رضایتمندی بیشتر آنها میشود و در کنار آن منطقیتر شدن روشهای به کارگیری کاهش اتلاف زمان مؤثر و افزایش کارآمدی و بهرهوری میشود. آخرین الگو، «تلفیقی چند جانبه هدفمند» نام دارد و ترکیبی است از تمام الگوهای گفته شده که البته چندان نمیتوان اجرای همزمان چند مدل را موفقیتآمیز دانست.
هفت الگوی پیشنهادی مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در حالی طی سه سال گذشته اجرایی نشده که مهدی احمدی معین، کارشناس دفتر سیاسی این مرکز از بررسی الگوهای دیگر سربازی در مرکز پژوهشها خبر داده و به «ایران» میگوید:«ما قدرت تعیین کنندگی نداریم و همانطور که گفتم پیشنهاد دهنده هستیم و این کارگروه هم با همین هدف فعالیت میکند.او همچنین درباره اینکه آیا نشانههای مثبتی از رئیس جدید ستادکل درباره سربازی دریافت کردهاند، یا خیر نیز میگوید: «ما همواره با ستادکل رابطه مستمری داریم و موضوعات را به آنان منتقل میکنیم. خوشبختانه در موارد متعددی هم نتایج خوبی به دست آوردهایم که تسهیلات در نظر گرفته شده برای سربازان متأهل، تغییر در خوراک و پوشاک سربازان و…. از جمله آنهاست».
مدلی که نظامی با تجربه و نماینده سابق مجلس ارائه می دهد
«عباسعلی منصوری آرانی» عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نهم، در گفتگو با «ایران» معتقد است که حداقل در کوتاه مدت تغییر محسوسی در سربازی رخ نخواهد داد، چرا که موضوعات سربازی جزو موضوعات راهبردی به حساب میآید و شرایط مختلفی، نحوه سربازی را رقم میزند».
او در خصوص مدل پیشنهادی خود در این خصوص که در مجلس قبلی پیشنهاد داه است نیز چنین می گوید:«در این مدل سربازی ترکیبی از دو نوع خدمت خواهد بود و بر اساس آن سربازان در دودسته سربازان دفاعی و سربازان تولیدی به خدمت گرفته میشوند.مدلی که امروز در کشور ما اجرا میشود، مدل سربازی اجباری است که به هیچعنوان مطلوب نیست».
آرانی که سابقه ریاست بر دانشگاه جنگ ارتش را نیز در کارنامه خود دارد در توضیح این طرح می گوید:«در طرح سرباز حرفهای، نیروی مورد نیاز نیروهای مسلح از طریق فراخوان و اعلام نیازشان تأمین شد و متقاضیان نیز پس از طی دوره آموزشی، در قراردادی پنجساله که امکان تمدید آن هم وجود دارد جذب نیروهای مسلح شده و حقوق مشابه آنان دریافت میکنند. در این شرایط وضعیت خدمتی سربازان هم بهتر خواهد شد، در حال حاضر یک سرباز 60 هزارتومان حقوق میگیرد و اگر این فرد متأهل باشد این رقم هزینه یک هفته خودش هم نمیشود».
نماینده مردم کاشان در مجلس نهم در ادامه افزود:«در مجموع با در نظر گرفتن این موارد به ایده سربازان دفاعی و سربازان تولیدی رسیدم که ترکیبی از دو مدل سربازی یاد شده است، در این مدل تمامی مشمولان به سربازی میروند اما پس از طی کردن دوران آموزشی سربازی آنان به دو شکل متفاوت انجام میشود، گروهی تحت عنوان سرباز دفاعی به مناطق عملیاتی میروند و گروهی هم تحت عنوان سرباز تولید کاری که دارند را انجام میدهند به عنوان مثال ممکن است فردی روزنامهنگار باشد که در همان حرفه کارش را ادامه میدهد و فردی هم کار صنعتی میکند و به همان شکل کارش ادامه مییابد اما در این میان سربازان تولید موظفند تا هر ماه مبلغ یا درصد مشخصی از درآمد خود را به خزانه واریز کرده و خزانه هم موظف است عیناً درآمد حاصل از این محل را به سربازان دفاعی بدهد. در این مدل هم سرباز تولید درآمد دارد و هم سرباز دفاعی که به نوعی سرباز حرفهای هم محسوب میشود حقوقی مکفی دریافت میکند. در این مدل سربازی طول مدت خدمت 21 ماه خواهد بود و پس از پایان مدت و دریافت کارت پایان خدمت دیگر نیازی به واریز وجه نخواهد بود».
سرباز حرفه ای و دفاع ملی
«محمدرضا اکبر حلوایی» معاون سابق سازمان وظیفه عمومی ناجا هم مدل مشابه دیگری را برای اصلاح وضعیت خدمت سربازی ارائه میکند:« در حوزه دفاعی معتقدم که باید از ظرفیت نیروهای مردمی آموزش دیده استفاده کنیم اما این ظرفیت در قالب سربازی نخواهد بود. به نظرم افرادی که دورههای جنگ شهری، امدادرسانی و… را گذراندهاند باید در این زمینه فعالیت کرده و بحث دفاع ملی را بر عهده بگیرند».
حلوایی در ادامه می گوید:« در این شیوهها نیروهای مستعد و توانمند را میتوان از میان همین جوانان انتخاب کرد و از آنها به عنوان سرباز حرفهای یا نظامی حرفهای در امور دفاعی استفاده کرد، این افراد مزایای خوبی دریافت میکنند و از طرفی چون نیروی کار ارزان قیمت به حساب نمیآیند بازدهی بالایی هم برای نیروهای مسلح خواهند داشت. گروه دیگر از جوانان هم که تمایلی برای جذب در نیروهای مسلح ندارند، آموزشهای کوتاه مدت جنگ شهری و امدادرسانی را طی میکنند و برای موارد خاص سازماندهی میشوند و نیروهای مسلح از ظرفیت این افراد در شرایطی که کشور به آنها نیاز داشته باشد استفاده خواهد کرد و این افراد فراخوان میشوند. در این روش دیگر بهانهها و بعضاً دلایل منطقی که برخی از افراد برای نرفتن به سربازی بیان میکنند از آنها سلب میشود».
معاون سابق سازمان وظیفه عمومی ناجا البته این نکته را هم اضافه می کند که درحال حاضر نگاه کلی جمهوری اسلامی با حذف خدمت سربازی موافق نیست و اگر تغییری هم رخ دهد در راستای بهبود وضعیت سربازی و منطقی شدن آن خواهد بود نه حذف سربازی.