سرویس جهان مشرق - منابع خبری پنج شنبه گذشته از عزیمت «جان کری»، وزیر خارجه آمریکا به منظور دیدار با «ولادیمیر پوتین»، رئیس جمهور روسیه به مسکو خبر داده، هدف این سفر را تقویت همکاری های نظامی و ارائه پیشنهاد واشنگتن به مسکو درباره مبارزه با گروه های تروریستی تکفیری «داعش» و «جبهه النصره» در ازای وعده مسکو مبنی بر عدم هدف قرار دادن گروه های مسلح مورد حمایت آمریکا مطابق نقشه های تهیه شده توسط واشنگتن اعلام کردند. در این راستا روزنامه آمریکایی «واشنگتن پست» با انتشار پیش نویس این پیشنهاد و اشاره به این موضوع که دولت آمریکا این پیشنهاد را به دولت روسیه ارائه کرده، نوشت: این پیش‌نویس مبتنی بر تشکیل یک تیم مشترک آمریکا و روسیه برای پیگیری روند عملیات نظامی مشترک علیه گروه های تروریستی «داعش» و «جبهه النصره» است.
طرحی که وزیر خارجه آمریکا آن را بر مسکو عرضه کرده است، همان طرحی است که یازدهم تیرماه جاری آمریکایی ها در خصوص بحران سوریه به روس ها ارائه داده و خواستار قرار گرفتن در یک جبهه و گسترش و تقویت همکاری اطلاعاتی و نظامی دو جانبه در مبارزه با داعش و جبهه النصره در سوریه شده بودند.
طبق طرح پيشنهادي که گفته شده بود، مورد تایید «باراک اوباما»، رئیس جمهوری آمریکا قرار گرفته و از حمایت «جان کری»، وزیر خارجه این کشور بهره مند بود، بر لزوم ایجاد نوعی «منطقه امن» غیررسمی تاکید می کرد که روسیه و نظام سوریه را از هدف قرار دادن آنها منع می‌کرد، طرحی که به اعتقاد کارشناسان پذیرش آن از سوی روس‌ها چرخشي بزرگ در سياست مسکو در سوريه تلقي مي‌شد، چراكه تاکنون مقام‌‌هاي آمريكايي همواره از عمليات نظامي روسيه در سوريه انتقاد كرده‌‌اند.
در این طرح مقرر شده بود، نيروهاي هوايي آمريكا و روسيه در سلسله عمليات مشترک مواضع گروه تروريستي تکفیری «جبهه النصره»، شاخه رسمی القاعده در سوريه را هدف قرار دهند و در مقابل، روسيه متعهد شود، از یک سو، به مواضع گروه‌‌هاي مورد حمايت آمريكا حمله نكند و از سوی دیگر، به نظام سوریه فشار بياورد كه به حملات هوايي خود به اين مناطق پايان دهد.
این طرح به دلیل عدم استقبال روس‌ها و وجود اختلاف نظر عمیق با آمریکایی‌ها به ویژه ادامه حمایت واشنگتن از تروریسم، مسکوت ماند. اما به نظر می رسد، عرصه بر آمریکایی ها در سوریه تنگ تر از گذشته شده، به گونه ای که «باراک اوباما»، رئیس جمهوری این کشور را واداشته، وزیر خارجه اش را پنج شنبه گذشته راهی مسکو کند تا بار دیگر پیشنهاد همکاری بین دو کشور را به صورت مستقیم در دیدار با پوتین مطرح کند.
پیشنهاد همکاری در اوج بی اعتمادی
جان کری درحالی برای پیشنهاد همکاری آمریکا و روسیه در سوریه راهی مسکو شد و با رئیس جمهوری روسیه دیدار کرد که روسیه همزمان اعلام کرده، روابط دو کشور با رویکردهای غیر دوستانه واشنگتن تخریب شده است.
وزارت خارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای پیش از ورود کری به این کشور اعلام کرد: همزمان با برنامه سفر وزیر خارجه آمریکا به مسکو اعلام میکنیم که بر پایه اصل عمل متقابل، به تلاش‌های واشنگتن برای ضربه زدن به روسیه از جمله در برابر اقدام‌های خطرناک نظامی پاسخ می‌دهیم.
این بیانیه با تاکید بر اینکه روابط مسکو و واشنگتن به دلیل گام‌های غیر دوستانه آمریکا که از سال 2014 آغاز شده، به شدت آسیب دیده، می‌افزاید: براساس اصل عمل متقابل، تلاش های واشنگتن برای ضربه زدن به روسیه از جمله با اقدام های خطرناک در عرصه نظامی را پاسخ می‌دهیم و همزمان به طرف آمریکایی اعلام میکنیم، سیاست ضد روسی مناقشه آفرینی بی‌فایده و حتی خطرناک می‌باشد و فقط همکاری‌های سازنده بر پایه برد دو طرفه بدون مداخله خارجی در امور داخلی روسیه موفقیت آمیز است.
اظهارات وزارت خارجه روسیه که در این بیانیه ذکر شده، در واقع پاسخ به تصمیم اخیر اعضای ناتو در نشست ورشو، پایتخت لهستان مبنی بر استقرار چهار گردان نیروی جدید این پیمان نزدیک خاک و بر سر مرزهای روسیه در شرق اروپا و منطقه دریایی بالتیک شمرده می‌شود که با اعلام پشتیبانی آمریکا از این تصمیم همراه بود و موجب افزایش و تشدید تنش‌ها بین مسکو و غرب به ویژه واشنگتن شد.
جنگ رسانه‌ای – روانی غرب
به موازات اعلام طرح پیشنهادی آمریکا در دهه اول تیر ماه، رسانه‌های غربی و برخی از رسانه های عربی که همواره از همکاری و هم پیمانی تهران – مسکو – دمشق – حزب الله در بحران سوریه احساس خطر می‌کنند، جنگ رسانه ای و روانی گسترده ای را با مضمون «وجود اختلافات پنهانی بین تهران و مسکو» را به راه انداخته، اقدام به انتشار مصاحبه هایی از برخی مقامات و کارشناسان امور منطقه‌ای کردند که در آنها بر اختلاف منافع منطقه‌ای ایران و روسیه در سوریه به ویژه در مواردی مانند استراتژی نظامی، روند آشتی ژنو و نزدیکی ریاض – مسکو تاکید و اینگونه نتیجه گیری شده بود که چون روس‌ها تلاش می کنند، حرف آخر را در خاورمیانه بزنند، بنابراین به خواسته‌های تهران تن نداده و قصد دارند، مناسبات خود را با دشمنان قسم خورده تهران بهبود بخشند.
روزنامه انگلیسی «فایننشل تایمز» در گزارشی در این باره تاکید می کند: بزرگترین امید غرب بروز اختلاف در اتحاد تهران و مسکو است که مهمترین دلیل شکست غرب در براندازی نظام سوریه به شمار می آید.
روزنامه آمریکایی «وال استریت ژورنال» نیز در گزارشی مشابه به نقل از آنچه که این روزنامه آنها را دیپلمات هایی خواند که برای پایان بحران طولانی سوریه تلاش می کنند، نوشت: واشنگتن و متحدان عرب آن در منطقه در تلاش هستند، روسیه را از ائتلاف با ایران که به بقای دولت بشار اسد کمک کرده، خارج کنند.
آشفتگي واشنگتن در قبال بحران سوريه
طرح پیشنهادی آمریکا به روسیه مبنی بر همکاری در سوریه که بار دیگر آن را بر مسکو عرضه کرده، درحالی مطرح می‌شود که واشنگتن همواره موضعی انتقادي در برابر عمليات نظامي روسيه در سوريه اتخاذ کرده است، لذا پيشنهاد واشنگتن به مسكو براي تشكيل ائتلافي جديد عليه نيروهاي القاعده در سوريه و طرح مجدد آن شگفتی و تعجب محافل غربی و عربی را به همراه داشته است.
شالوده این طرح سخنان «جان برنان»، رئيس سازمان اطلاعات و جاسوسی آمریکا – سيا – دانست که یک هفته قبل از اعلام آن در تاریخ 11 تیر از سوی واشنگتن، برنان طی سخنرانی‌اش در برابر شوراي روابط خارجي آمريكا به آن اشاره کرده بود.
رئيس سازمان در سخنان خود مقابل اعضای شوراي روابط خارجي آمريكا ضمن اشاره به موقعيت برتر نظامي نيروهاي متحد بشار اسد در مناطق مختلف سوريه در مقايسه با سال گذشته، بر لزوم همكاري آمریکا با روسیه در سوريه تأكيد كرده بود.
این طرح در آن تاریخ اگرچه با مخالفت هایی در آمریکا مواجه شد، اما موافقان بر این باور بودند، در صورت شكل گيري اين همكاري، راه براي حمله به شهر «رقه»، مرکز داعش در سوريه هموار خواهد کرد.
در این تردید نیست، طرحی که آمریکایی ها برای همکاری با روس ها پیشنهاد داده اند، اهداف مهمی را دنبال می کند که واشنگتن را به تغییر موضع در قبال مسکو در عرصه سوریه واداشته و بر این چرخش پافشاری می کند.
بحران پنج ساله سوریه که به دلیل ماهیت متمایزش از جمله میزان دخالت دولت های خارجی به ویژه غربی در آن با سایر بحران‌های منطقه تفاوت دارد، اهمیت و حساسیت آن را دو چندان کرده است.
در این شرایط تغییر راهبرد برخی از بازیگران بحران سوریه از جمله روسیه که از تصمیم خود جهت حضور مستقیم نظامی در عرصه میدانی سوریه خبر داد، واشنگتن را وادار به ایجاد تغییراتی حتی به شکل صوری در راهبردش در سوریه کرد.
در فاز راهبرد جدید آمریکا برای جنگ علیه داعش در سوریه به نیروهای سوریه دموکراتیک و گروه موسوم به ارتش جدید سوریه تکیه کرد. ماموریت نیروهای موسوم به «ارتش جدید سوریه» رقابت با ارتش ملی سوریه و پیش قدم شدن در حمله به شهر رقه و ثبت کردن این پیروزی به نام خود و اربابان آمریکایی اش بود.
از سوی دیگر، در فاز جدید راهبرد آمریکا در سوریه، کاخ سفید برای آنچه آن را مبارزه با تروریسم و از جمله داعش در سوریه خوانده، بحث ائتلاف و همکاری با روس ها را مطرح کرده است.
مهمترین اهداف مورد نظر آمریکایی ها از چنین ائتلافی را می توان در موارد زیر خلاصه کرد:
یک: کسب مشروعیت بین المللی
آنچه مسلم است، آمریکا به دنبال مبارزه با تروریسم در سوریه نبوده و نیست، چون خود عامل ایجاد و پرورش دهنده گروه های تروریستی در جهان از جمله «داعش» و «جبهه النصره» است و ارائه چنین طرحی از سوی کاخ سفید را تنها باید در تلاش آمریکایی ها جهت کسب مشروعیت و وجهه بین المللی در مبارزه با این پدیده شوم به ویژه در قبال داعش ملاحظه کرد که برخلاف عملکرد آمریکایی ها در این پروسه در قالب ائتلاف بین المللی که به نام ائتلاف ضد داعش توسط واشنگتن تشکیل شد، روسیه عملکرد موفقی را از خود در عرصه میدانی سوریه در راستای مبارزه با تروریسم و عدم محدود کردن آن به گروهی خاص مانند داعش و محصور کردن آن در برخی نام ها و عنوان ها نشان داد و با این عملکرد ضمن نشان دادن جدیت و قاطعیت مسکو در مبارزه با تروریسم، اعتماد بسیاری از کشورهای منطقه را به خود جلب کرده، وجهه بین المللی جدیدی برای خود به دست آورد.
در نقطه مقابل آمریکایی ها برخلاف روس ها نه تنها کارنامه قابل قبولی از خود در پروسه مبارزه با تروریسم ارائه ندادند، بلکه همکاری و پشتیبانی واشنگتن از این گروه ها چه در عراق و چه درسوریه در قالب بروز خطا در حمله به مواضع و تجمعات نیروهای مسلح و ارتش سوریه و عراق و یا پرتاب تسلیحات و بسته های کمک های امدادی برای داعش نشان داد، نه تنها در مبارزه با تروریسم جدی نیست، بلکه همچنان به حمایت از گروه های تروریستی مانند داعش ادامه می دهد که با انتقادات و محکومیت های گسترده منطقه‌ای و بین المللی همراه بوده است.
دو: خارج کردن جبهه النصره از فهرست تروریسم
از نظر آمریکایی ها فقط «داعش» گروه تروریستی است و سایر گروه ها که تهدید و خطری علیه اهداف و منافع آمریکا در منطقه و از جمله سوریه ایجاد نمی کنند، حتی اگر دارای فعالیت های تروریستی در سوریه و دیگر کشورهای منطقه و سایر نقاط جهان داشته باشند، در فهرست تروریسم کاخ سفید قرار نمی گیرند، گروه هایی مانند «جبهه النصره» یا «احرار شام» و «ارتش آزاد» و غیره که از سوی مسکو گروه تروریستی عنوان شده و هدف حملات نیروی هوایی این کشور در سوریه قرار دارند، از جمله این گروه‌ها هستند که آمریکا تلاش دارد، حملات و عملیات نظامی روسیه علیه آنها را متوقف کند.
به همین دلیل اگرچه یکی از شروط طرح پیشنهادی کاخ سفید، عمليات مشترک نیروی هوایی روسیه و آمریکا علیه مواضع جبهه النصره در نظر گرفته شده، اما در مقابل از روسيه می خواهد، نه تنها به حملات خود علیه مواضع گروه هاي مورد حمايت آمريكا در سوریه پایان دهد، بلکه با اعمال فشار بر دمشق حملات نیروی هوایی و ارتش سوریه علیه این گروه ها در مناطق تحت تصرفشان پایان دهد.
الفت پیشاپیش روس ها با این شرط را در پی داشت، مسکو تاکید می کند که نمی
توان تمایز و استثنایی برای گروه های تروریستی قائل شد و با تقسیم بندی
گزینشی تروریسم را به «خوب» و «بد» تقسیم کرد. درحالی که از نظر کاخ سفید
گروه های تروریستی که با سیاست های آمریکا همراه باشند، گروه های
تروریستی خوش خیم و گروه هایی که با سیاست های آمریکا همراه نباشند،
گروه های بدخیم هستند، اما از دیدگاه مسکو تمامی گروه های تروریستی منفور
بوده و باید با آنها مبارزه کرد.
علاوه بر اینکه مقامات نظامی روس بر این باورند که امکان قائل شدن حد و مرز برای مناطق تحت كنترل گروهی مانند جبهه النصره و جداسازی این مناطق از مناطق تحت اشغال گروه های مورد حمايت آمريكا به دلیل نزدیکی و تداخل بسيار وجود ندارد. لذا توقف حملات در این مناطق به بهانه حضور گروه های مورد حمایت کاخ سفید عملا به معنای ایجاد راه مفر برای گروهی چون جبهه النصره است.
اولین رهاورد این خط مشی در صورت پیاده شدن ادامه بحران سوریه تا مدت نامعلوم و عدم ریشه کنی پدیده تروریسم در سراسر منطقه است.
عدم همراهی روسیه و برباد رفتن رویاهای آمریکا
مواضع اولیه اتخاذ شده توسط کاخ کرملین در قبال طرح پیشنهادی کاخ سفید، نشان داد که آمریکایی ها این بار نیز نتوانستند، طلسم سوریه را بشکنند و جز ناکامی نتیجه ای عاید آنها نشده است.
دلیل این مدعا تحولاتی است که در روزها و هفته های اخیر در عرصه سیاسی و میدانی سوریه شاهد آن هستیم. در عرصه سیاسی شاهد عذرخواهی «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهور ترکیه از روسیه در مقام متحد دمشق به خاطر سرنگونی جنگنده روسی توسط ارتش ترکیه در شمال سوریه طی نوامبر گذشته بودیم که به بروز تنش شدید بین دو کشور منتهی شده بود.
کارشناسان این عذرخواهی را یک عقب گرد تسلیم گونه از سوی دولت ترکیه و دستگاه سیاست خارجی این کشور و شکستی تلخ برای شخص اردوغان ملاحظه می کنند که به نظر می رسد، چاره ای جز پذیرش آن برای آنکارا که در ماه های گذشته خود را در محاصره اتفاقات ناگوار و اوضاع و احوال امنیتی خطرناک داخلی و پیرامونی می بیند، باقی نگذاشت.
به موازات این عذرخواهی مجله «فارین پالیسی» از مبادله پیام بین دولت های ترکیه و سوریه توسط دو سیاستمدار ترکیه خبر داده و نوشت: حزب چپ و ملی گرای «مام میهن» کانال‌های تماس آنکارا با «بشار اسد»، رئیس جمهور سوریه هستند.
به نوشته این مجله «دوگو برینچک» و «اسماعیل حقی پکین»، رئیس و معاون اول حزب مام میهن دو سیاستمدار ملی گرای ترکیه هستند که پس از تصمیم اردوغان برای عادی سازی روابط با روسیه، تلاش می کنند، راه را برای از سرگیری مناسبات آنکارا - دمشق نیز هموار کنند و در این راستا فوریه 2015 با بشار اسد در دمشق و با مقامات روسیه، ایران و چین در سال گذشته ملاقات کردند.
- «سنان اولجن» برکناری «احمد داوود اوغلو»، از سمت نخست وزیری که از نظر بسیاری معمار اصلی سیاست های مشکل ساز و بلند پروازانه ترکیه در قبال سوریه بود، راه را برای این تغییر هموارتر می کند.
- «وردا اوزر» با توضیح اینکه ترکیه به مقطعی استراتژیک رسیده که خود را ناچار به بازنگری در راهبرد سیاسی اش در سوریه می بیند، می گوید: موازنه راهبردی جدید آنکارا در قبال سوریه سه بُعد را شامل می شود.
- «امبرین زامان» علت تغییر رویکرد ترکیه در قبال سوریه را ناامیدی آنکارا از حمایت واشنگتن از کُردها و آمریکا با ی.پ.گ دانسته است.
- و «بایرام بالجه» مهمترین دلیل چرخش مواضع اردوغان در قبال اسد را انزوای کامل ترکیه نه تنها در منطقه خاورمیانه بلکه در عرصه جهانی ارزیابی می کند.
در عرصه میدانی نظام سوریه و متحدانش خود را برای عملیات بزرگ و راهبردی آزادی «حلب» آماده می کنند، نبردی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان «سرنوشت» بحران سوریه را رقم و «تیر خلاص» را به آمریکا و هم پیمانانش در سوریه خواهد زد و نبردهای مقدماتی آن در سکوت مبهوتانه گردانندگان تروریسم در این کشور با پیشروی ارتش سوریه و متحدانش در بسیاری از مناطق ریف شهر حلب آغاز شده است تا خط بطلانی بر تمام ادعاها و جو سازی ها و شایعه پراکنی های رسانه های غربی و مرتجع عربی درباره وجود اختلاف و شکاف بین روسیه و تهران و دمشق بکشد.
چون بدون وجود هماهنگی و انسجام و همکاری بین دمشق، تهران و مسکو این موفقیت ها و پیروزی ها حاصل نمی شد و امکان تدارک برای عملیات سرنوشت ساز و بزرگی چون آزادی حلب فراهم نمی گردید.
لذا به تاکید می توان گفت که نه تنها میان متحدان دمشق اختلاف و شکافی وجود ندارد، بلکه هماهنگی و انسجام بین دمشق، تهران و مسکو به عنوان سه رکن اصلی جبهه مقاومت این روزها به اوج خود رسیده و در بالاترین سطوح آن قرار دارد.
