به گزارش مشرق، روز گذشته فعالان اقتصادی اگرچه نسبت به افزایش پرداخت تسهیلات بانکی بر اساس گزارش بانکها ابراز خوشحالی کردند، اما در باطن نگران هم بودند که مبادا این منابع و تسهیلات پرداختی به سمت شرکت‌های عمومی دولتی و شبه‌دولتی‌ها سرازیر شده و بخش واقعی اقتصاد ایران بی‌نصیب مانده باشد. در این میان سیاهه دخل و خرج بانکها نیز حرف‌های زیادی را برای گفتن دارد.

 گزارشی که مرکز بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران منتشر کرده، نشان می‌دهد که میزان بدهی بخش دولتی و غیردولتی به نظام بانکی چه میزان افزایش داشته است؛ همچنین نسبت سپرده‌های این دو بخش در نظام بانکی نیز آورده شده است. همچنین بدهی بانک‌های تجاری، بانک‌های تخصصی و بانک‌های غیردولتی به بانک مرکزی نیز در این گزارش مورد اشاره قرار گرفته است.

دارایی بانک‌ها چقدر است؟

بنا بر این گزارش در پایان اردیبشت ماه ۱۳۹۵ مانده دارایی‌های بانک‌های تجاری معادل ۱۹۵۸ هزار میلیارد تومان، بانک‌های تخصصی ۳۲۳ هزار میلیارد تومان و دارایی بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی نیز ۱۲۴۵ هزار میلیارد تومان محاسبه شده است. دارایی تمامی این بانک‌ها و موسسات اعتباری نسبت به اردیبهشت ماه سال ۹۲ رشد مثبت اما نسبت به اسفند ماه سال ۹۴ رشدی منفی داشته است.

این گزارش هم‌چنین نشان می‌دهد که بیش از ۶۳ درصد دارایی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در اختیار بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی قرار دارد و ۳۷ درصد مابقی متعلق به بانک‌های تجاری و تخصصی است. هم‌چنین بخشی از دارایی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری مربوط به بدهی‌های بخش دولتی و غیردولتی می‌شود که در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵هر کدام به ترتیب سهمی حدود ۶.۶ درصد و ۳۸.۳ درصد در مجموع دارایی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری داشته‌اند.

نکته قابل توجه دیگر در این گزارش رشد ۲۳.۲ درصدی دارایی‌های کل بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در اردیبهشت سال ۹۵ نسبت به اردیبهشت سال ۹۴ است. در این میان رشد دارایی‌های بانک‌های تجاری با ثبت رقم ۳۱.۶ درصد از همه بیشتر و رشد دارایی‌های بانک‌های تخصصی با رقم ۱۵.۶ سایر موسسات کمتر است. در سوی مقابل تمامی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در دوماهه نخست سال جاری با کاهش میزان دارایی‌ها مواجه بودند و به طور متوسط با ۴ درصد کاهش دارایی‌ مواجه بوده‌اند.

افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی

با توجه به اهمیت شاخص بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری به بانک مرکزی، این شاخص نیز در گزارش معاونت بررسی‌های اتاق تهران مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس در اردیبهشت ماه سال ۹۵ بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی به بانک مرکزی معادل ۸۹.۳ هزار میلیارد تومان برآورد شده است که نسبت به اردیبهشت سال ۹۴ معادل ۶.۶ درصد رشد داشته است. در این میان سهم ۶۳.۵ درصدی بانک‌های تخصصی از این بدهی قابل توجه است.

بانک‌های تخصصی در اردیبهشت امسال ۵۶.۷ هزار میلیارد تومان بدهی به بانک مرکزی داشته‌اند در حالی که بدهی بانک‌های تجاری به بانک مرکزی ۱۸.۴ هزار میلیارد تومان و بدهی بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیردولتی به این نهاد ۱۴.۲ هزار میلیارد تومان است. با این همه بانک‌های تخصصی موفق شده‌اند که نسبت به اردیبهشت سال قبل بدهی خود را تنها ۱.۹ درصد بالا ببرند در حالی که بانک‌های تجاری طی این مدت یکساله ۵۵ درصد افزایش بدهی به بانک مرکزی را ثبت کرده‌اند. بدهی این بانک‌ها به بانک مرکزی در اردیبهشت سال گذشته ۱۱.۸ هزار میلیارد تومان بوده که اکنون به ۱۸.۴ هزار میلیارد تومان رسیده است.

افزایش بدهی دولت به بانک‌ها

برابر گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران،  بدهی بخش دولتی به بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی که در اردیبهشت ۹۴ معادل ۱۰۵ هزار میلیارد تومان بود، اکنون با ۲۲.۵ درصد افزایش به ۱۲۸ هزار میلیارد تومان رسیده است. بیشترین بدهی بخش دولتی،  به بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیردولتی است که معادل ۵۲ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.

در طرف مقابل بخش غیردولتی نیز بدهی خود را در اردیبهشت امسال نسبت به اردیبهشت سال گذشته معاول ۱۸.۱ درصد افزایش داده است. بدهی بخش غیردولتی به بانک‌ها و موسسات اعتباری در اردیبهشت ماه جاری ۷۵۱ هزار میلیارد تومان محاسبه شده است و سهم ۴۵۰ هزار میلیارد تومانی از این بدهی مربوط به بدهی بخش غیردولتی به بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی است. البته این در حالی است که بخش غیردولتی سپرده‌های خود نزد این بانک‌ها و موسسات اعتباری غیردولتی را در یکسال منتهی به این گزارش ۳۱ درصد افزایش داده است.

جدول وضعیت مانده دارایی های بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی در اردیبهشت ۹۵ (هزار میلیارد تومان)

این جدول نشانگر این است که اختصاص داشتن بیش از ۶۳ درصد دارایی های بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی به بانک های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی و مابقی در تعلق بانک‌های تجاری و تخصصی قرار گرفته، ضمن اینکه بخشی از دارایی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری مربوط به بدهی‌های بخش دولتی و غیردولتی می‌شود که در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵، هر کدام به ترتیب سهمی حدود ۶.۶ درصد و ۳.۳۸ درصد در مجموع دارایی های بانک ها و موسسات اعتباری داشته‌اند.

همچنین رشد دارایی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی به میزان ۲.۲۳ درصد در اردیبهشت ۱۳۹۵ نسبت به اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۴ افزایش داشته است؛ ضمن اینکه افزایش سرعت رشد دارایی‌های بانک‌های تجاری در اردیبهشت ۱۳۹۵ را شاهد هستیم که حکایت از ۶.۳۱ درصد رشد در اردیبهشت ۱۳۹۵ نسبت به اردیبهشت ۱۳۹۴ و ۶.۱۸ درصد در اردیبهشت ۱۳۹۴ نسبت به اردیبهشت ۱۳۹۳ دارد.

این جدول همچنین رشد کند دارایی‌های بانک‌های تخصصی نسبت به سایر انواع بانک‌ها و موسسات اعتباری در اردیبهشت ۱۳۹۵ را نشان می‌دهد و حکایت از کاهش دارایی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی به میزان ۴ درصد طی دو ماه نخست سال ۱۳۹۵ دارد.

در این میان یکی از اقلام مهم بدهی بانک‌ها، میزان بدهی به بانک مرکزی است که می‌تواند مستقیماً بر پایه پولی اثرگذار باشد، لذا در جدول (۲) این قلم بدهی در هر یک از انواع بانک ها مورد بررسی قرار گرفته است.

جدول وضعیت مانده بدهی بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی در اردیبهشت ۹۵ (هزار میلیارد تومان)

جدول بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی نشانگر این است که بانکهای تخصصی در مجموع، سهم ۵.۶۳ درصدی در کل بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی به بانک مرکزی دارند که در اردیبهشت ۱۳۹۵ نسبت به اسفند ۹۴ حدود ۵ واحد درصد کاهش را نشان می‌دهد. در این میان شاهد افزایش ۶.۶ درصدی بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی به بانک مرکزی در اردیبهشت ۱۳۹۵ نسبت به اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ نیز هستیم.

در این میان، سهم ۴.۵ واحد درصدی بانک های تجاری در افزایش ۸.۶ درصدی بدهی بانک ها به بانک مرکزی در اردیبهشت ۱۳۹۵ قابل توجه بوده؛ ضمن اینکه افزایش قابل توجه بدهی بانک‌های تجاری به بانک مرکزی را نیز نباید از یاد برد که با رشد ۵۵ درصدی در اردیبهشت ۱۳۹۵ نسبت به اردیبهشت ۱۳۹۴مواجه بوده است.

بخش دیگری از گزارش مرکز بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، به رابطه دولت با بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی اشاره دارد. وضعیت مانده بدهی بخش دولتی به بانک‌ها و موسسات اعتباری غیر بانکی نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد.

جدول وضعیت مانده بدهی بخش دولتی به بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی (هزار میلیارد تومان)

این جدول نشان می‌دهد بدهی بخش دولتی شامل دولت و شرکت‌های دولتی به بانکها و موسسات اعتباری در اردیبهشت ماه سال ۹۵ نسبت به اردیبهشت ماه سال ۹۴ تقریباً ۵.۲۲ درصد رشد را نشان می‌دهد. همچنین بدهی بخش دولتی به بانکهای تجاری نیز رشد ۸ درصدی و بدهی دولت به بانکهای تخصصی نیز رشد ۹.۹ درصدی را دارد.

جدول تفکیک بدهی بخش دولتی به بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی (هزار میلیارد تومان)

این جدول نشان می‌دهد از مجموع تقریباً ۱۲۸ هزار میلیارد تومان بدهی بخش دولتی به بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی، ۱۲۶ هزار میلیارد تومان مربوط به بدهی دولت بوده است که بیش از ۹۸ درصد را شامل می‌شود، همچنین بدهی دولت به بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی نیز در اردیبهشت ماه سال جاری نسبت به اردیبهشت ماه سال قبل از رشد ۲.۲۴ درصدی برخوردار است. در عین حال شاهد کاهش ۸.۲۶ درصدی بدهی شرکت ها و موسسات دولتی به بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی نسبت به اردیبهشت ماه سال ۹۴ نیز هستیم.

جدول وضعیت وامها و سپرده های بخش دولتی به بانکها و موسسات اعتباری غیر بانکی (هزار میلیارد تومان)

این جدول، کاهش ۹.۲۶ درصدی وام‌ها و سپرده‌های بخش دولتی در بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی با وجود افزایش بدهی این بخش به بانک‌ها را نشان می‌دهد؛ در حالیکه کاهش قابل ملاحظه وام‌ها و سپرده‌های بخش دولتی به بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی نیز مشاهده می شود و از رشد منفی ۳.۶۸ درصدی نسبت به اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ برخوردار است. ضمن اینکه وام‌ها و سپرده‌های بخش دولتی در بانک‌های تجاری نیز افزایش ۵ درصدی داشته است.

همچنین کاهش وام‌ها و سپرده‌های بخش دولتی به تمام بخش‌های نظام بانکی طی دو ماه نخست سال جاری را نیز شاهد هستیم.

جدول نسبت بدهی به سپرده بخش دولتی به بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی

جدول رشد نسبت بدهی به سپرده بخش دولتی نزد بانک‌ها و موسسات اعتباری نشان می‌هد سرعت جریان پول از سمت بانک‌ها به سمت بخش دولتی افزایش یافته است؛ ضمن اینکه در پایان اردیبهشت ۱۳۹۵ حجم سپرده‌های بخش دولتی نزد بانک‌ها حدود ۲۲ درصـد بدهی‌های آن بـوده است؛ از سوی دیگر، افزایش نسبت بدهی به سپرده بخش دولتی در بانک‌ها و موسسات اعتبـاری نیز مشاهده می‌شود.

در عین حال، بیشترین افزایش نسبت بدهی به سپرده بخش دولتی در بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتبـاری غیربـانکی بوده است؛ به طوری که این نسبت در اردیبهشت سال ۱۳۹۴ حـدود ۶.۳ بـوده کـه در اردیبهشـت ۱۳۹۵ بـه ۶.۱۳ واحد افزایش یافته است.

جدول وضعیت مانده بدهی بخش غیردولتی به بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی (هزار میلیارد تومان)

مجموع بدهی‌ها به بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ تقریباً ۸۷۹ هزار میلیارد تومان بوده است که بدهی بخش غیردولتی با ۷۵۱ هزار میلیارد تومان بیش از ۸۵ درصد آن را تشکیل می دهد. البته لازم به ذکر است بخش غیردولتی سهم قابل توجهی از سپرده های بانکی را هم در اختیار دارد. در عین حال افزایش ۱.۱۸ درصدی بدهی بخش غیردولتی به بانک ها و موسسات اعتباری غیربانکی نسبت به اردیبهشت ۱۳۹۴ را نیز شاهد هستیم، در این میان بیشترین میزان افزایش بدهی بخش غیردولتی متعلق به بانک های تجاری است و از رشد تقریباً ۵.۲۱ درصدی نسبت به اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ برخوردار بوده است.

جدول وضعیت سپرده های بخش غیردولتی در اردیبهشت ۱۳۹۵  (هزار میلیارد تومان)

جدول وضعیت سپرده‌های بخش غیردولتی نشانگر افزایش حدود ۳۱ درصدی سپرده‌های بخش غیردولتی نزد بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در اردیبهشت ۱۳۹۵ نسبت به اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۴ است؛ ضمن اینکه سهم بیش از ۹۰ درصدی سپرده‌های غیردیداری شامل سرمایه‌گذاری مدت‌دار، قرض‌الحسنه از سپرده‌های بخش غیردولتی در اردیبهشت ۱۳۹۵ نیز به چشم می‌خورد.

در عین حال، سپرده های غیردیداری بخش غیر دولتی با سرعت بیشتری نسبت به سپرده های دیداری در حال افزایش است و رشد ۳۲ درصدی سپرده های غیردیداری بخش خصوصی در کنار رشد حدود ۱۸ درصدی سپرده های دیداری این بخش نسبت به اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ مشاهده می‌شود.

جدول نسبت بدهی به سپرده بخش غیردولتی نزد بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی

جدول فوق، نسبت کمتر از یک واحدی (۷۵.۰ ) بدهی به سپرده های بخش غیردولتی نزد بانک ها و موسسات اعتباری نشان می‌دهد. بر این اساس، جریان پول در بازه‌های زمانی مورد بررسی از سمت بخش خصوصی به سمت بانک‌ها بوده است؛ ضمن اینکه در پایان اردیبهشت ماه ۱۳۹۴، بدهی بخش غیردولتی نزد بانک های تخصصی تقریباً دو برابر سپرده های آن بوده که در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵ این نسبت به ۸.۱ کاهش یافته است.

همچنین در اردیبهشت ماه ۱۳۹۵، نسبت بدهی به سپرده بخش غیردولتی در تمام بخش های نظام بانکی در مقایسه با ماه مشابه سال قبل کاهش یافته است. همچنین نسبت های بخش دولتی و غیردولتی نشان می‌دهد پول از سمت بانک‌ها به سمت بخش دولتی در جریان است؛ اما در مورد بخش خصوصی این فرایند برعکس است و جریان پول از سمت بخش خصوصی به سمت بانک ها جریان دارد.

ضمن اینکه بدهی بخش دولتی به نظام بانکی (در بانک های تجاری، تخصصی، بانک های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی) بیش از سپرده های آن است، اما در بخش غیر دولتی تنها برای بانک های تخصصی حجم بدهی ها بیش از سپرده ها است؛ نسبت بدهی به سپرده بخش دولتی در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۵ نسبت به ماه مشابه سال ۱۳۹۴ افزایش یافته؛ در حالی که این نسبت در بخش خصوصی کاهش یافته است.