به گزارش مشرق، سفرها و سخنان گفته شده دولتمردان ترکیه در یک ماه اخیر بعد از وقوع کودتا در قبال ایران و حتی روسیه و تاکید بر این نکته که ترکیه بدنبال یک روند منطقی از حل مشکلات منطقه ای است به نوعی بیانگر یک رفتار مصنوعی برای طلب دوستی با این کشورها می تواند باشد.
در واقع استفاده از واژه هایی چون برادر در دیالوگ خبری نخست وزیر و وزیر خارجه ترکیه در خلال حضور وزیر خارجه کشورمان در ترکیه می تواند تحلیل این گونه رفتارهای به ظاهر دوستانه ترکیه در عرصه دیپلماتیک را با نوعی بدبینی همراه سازد.
بطوریکه هر آنچه که در این راستا در عرصه تحلیل مهم به نظر می رسد پرداختن به جنبه های موضوعی از انتخاب و اتخاذ این رفتار سیاسی - دیپلماتیک از سوی ترکیه و هدف گذاری های آنها از گزینش این راهبردهایِ راهکاری و پیامدهای منطقه ای این تعاملات برای آنها از یکسو و جایگاه ایران در برآورده شدن هر آنچه مطالبات منطقه ای و یا حتی ملی برای آنها محسوب می گردد، از سوی دیگر است که اهمیت این موضوع را دوچندان کرده است.
در واقع علاوه بر آنچه که بیان شد بررسی میزان منفعت ایجاد و تاکید بر استمرار تعامل با ایران، برای جمهوری اسلامی ایران است که خود را در بازی ترکیه قرار داده است.
در ارتباط با ترکیه نکته مهم در این باره شاید این باشد که اردوغان و دولت وی از طریق اتحاد و نزدیکی به ایران اهداف چندگانه ای را همزمان دنبال می کنند؛ بطوریکه ابتدا از این طریق در عرصه داخلی دولت ترکیه درصدد است که از طریق هم پیمانی با ایران نه تنها پایه های قدرت دولت بعد از کودتا را تقویت و تثبیت کند بلکه بدنبال آن است که حمایت گروه های قومی شیعی هر چند اندک ساکن در ترکیه را نیز بدست آورد.
چرا که با توجه فراگیر بودن پاکسازی های دولت از منتقدین و مخالفین خود، شکل گیری مخالفت های اعتراضی عمومی در ترکیه به این رفتار دولت را احتمال می رود. و لذا دولت ترکیه با اذعان به این موضوع با هدف پیشگیری از وقایع مترقبه در عرصه داخلی در مخالفت با دولت، با نزدیکی به ایران به نوعی از یک سو خواهد توانست موافقت جامعه شیعی با گرایش های فرهنگی- سیاسی به جمهوری اسلامی ایران را بدست آورد و از سوی دیگر از مخالفت آنان با خود به تبع « بردار » خطاب قرار دادن ایران و ایرانیان ممانعت به عمل آورد.
در واقع از جمله دیگر پیامدهای این نزدیکی ترکیه به ایران می تواند با قانونی جلوه دادن دولت خود و غیر قانونی دانستن کودتا و هرگونه تهدید داخلی برای خود این فرصت را برای ایجاد کند که به تراکنش فکری و پراکنش قدرت در گستره ترکیه بپردازد.
علاوه بر آنچه که بیان شد از بعد اقتصادی نیز بازسازی ساختار اقتصادی ترکیه از طریق ارتباط با ایران و ورود گردشگران ایرانی از جمله نکات قابل توجهی است که در ذیل موضوع سیاست و قدرت ترک ها قابل تحلیل می باشد.
در عرصه منطقه ای نیز ترکیه با نزدیکی به ایران و ائتلافی ( ایران – روسیه – سوریه ) که ایران در آن قرار دارد به نوعی خواهان خرید زمان برای سامان دادن به قدرت خود با توجه به چالش بوجود آمده از کودتا است. در واقع اردوغان و دولت ترکیه از این طریق به دنبال این خواهند بود سیاست های منطقه ای خود با محتوای قبلی اما با شیوه و روش دیگری دنبال نمایند.
بطوریکه مشخص است تاکتیک دولت ترکیه از طریق نزدیکی به ائتلاف روسیه و ایران به دنبال پیاده سازی این برنامه راهبردی و سیاسی خواهد بود که افکار عمومی را از عرصه داخلی ترکیه با توجه تلاش های اردوغان برای یکسان سازی قدرت در داخل، به خارج از مرزهای این کشور منحرف کرده و سوق دهد.
با این اوصاف اگر قصد و انگیزه ترک ها و شخص رییس جمهور اردوغان را در تاکید بر ایجاد رابطه مستحکم با ایران و حتی روسیه موارد فوق در نظر بگیریم براحتی خواهیم توانست به مقاصد داخلی و اهداف منطقه ای ترکیه در آینده نه چندان دور آگاهی یافت.
بطوریکه قدرت سازی دوباره در ترکیه با ویژگی های اردوغانی و هویت سازی جدید از قدرت و سیاست ترکیه در عرصه سیاست خارجی این کشور همان رویای اردوغانی ها است که در شرایط کنونی دور از دسترس آنها است؛ پس با این تفاسیر آماده سازی شرایط با سیاست های کنونی در نزدیکی با کشورهایی چون ایران و روسیه محقق می گردد.
در واقع اردوغان و نزدیکان فکری او با نیاز سنجی از موضوع قدرت یابی و استقرار کامل آن در ترکیه با سیاست گذاری پلکانی از تقاضاهای داخلی و خارجی شان به چیدمان اهداف و برنامه هایشان دست یازده اند. بطوریکه آنان با موقعیت شناسی از چالش قدرت در شرایط کنونی درصدد جایگاه یابی قدرت شان در داخل و پذیرش آن در خارج از مرزهای ترکیه بویژه در منطقه ( در ارتباط با سوریه و موضوع کردها ) می باشند.
با توجه به آنچه که در سطور فوق در زمینه سودهای بدست آمده برای ترکیه در راستای نزدیکی به ایران بیان شد، اشاره به این نکات که ماحصل نزدیکی این رابطه برای جمهوری اسلامی چه می تواند باشد نیز بی اهمیت نخواهد بود.
اما آنچه در این باره در عرصه تحلیل موضوع در ارتباط با جمهوری اسلامی ایران حائز اهمیت است پذیرش اصالت قدرت منطقه ای ایران برای دیگر مدعیان منطقه ای همچون ترکیه است که به نوبه خود می تواند بر قدرت منطقه ای و اقتدار داخلی کشور بیفزاید.
از سوی دیگر استفاده از کارت جمهوری اسلامی ایران توسط ترکیه در داخل این کشور برای همراه نمودن گروه های شیعی ساکن در ترکیه با دولت ترکیه نشان دهنده نفوذ نرم قدرت فرهنگی نظام اسلامی ایران در منطقه و جهان اسلام می باشد.
علاوه بر آنچه بیان گردید بررسی وجوه دیگر این نزدیکی ترکیه به ایران در وضعیت کنونی در شکل کلی آن می تواند پیامدهای دیگری را به همراه داشته باشد؛ بطوریکه استفاده از نام ایران در داخل ترکیه برای همگرا نمودن جمعیت مذکور با دولت، در آینده با فارغ شدن دولت از حذف مخالفین و منتقدین و ترس و واهمه های وارده شده از سوی آنها ( مخالفین و منتقدین ) می تواند زمینه های سرکوب این گروه ها را در درون مرزهای ترکیه توسط دولت به بهانه مختلف را فراهم سازد که با توجه سابقه اردوغانیست ها در این زمینه چندان دور از ذهن نیز به نظر نمی رسد.
از سوی دیگر در عرصه خارجی و حوزه منطقه ای نیز نباید فراموش نمود که ترکیه و ایدئولوژی های پرورش یافته در آن همواره به عنوان رقبای فیزیکی- فکری ما در منطقه برای هژمون شدن قلمداد می گردند و این خطر همواره می تواند برای ما وجود داشته باشد که ترکیه در واکاوی قدرت منطقه ای ما بدنبال پاشنه آشیل قدرت ما است.
بهره سخن اینکه علل و عوامل مورد عنایت ترکیه از ارتباط با ایران با نگاه به عرصه داخلی و خارجی این کشور در راستای بازسازی قدرت انجام گرفته است. در واقع اردوغان و دولت ترکیه با اذعان بر این نکته که جمهوری اسلامی ایران یک قدرت منطقه ای است و مسائل منطقه ای با حضور پر رنگ ایران قابل حل می باشد بدنبال نقش یابی ترکیه در کنار ایران در عرصه مزبور می باشند که طراحی تصنعی از دوستی را در اهداف و گقتمان منطقه ای میان دو کشور خلق کرده است.
بطوریکه با توجه به آنچه در عرصه فرصت های پیش رو برای ترکیه در زمینه نزدیکی روابط با جمهوری اسلامی بیان شد و به تشریح فرصت ها و تهدیدهای این نزدیکی برای جمهوری اسلامی پرداخته شد، ذکر این نکته ضروری است که ما باید با رعایت احتیاط و جانب قرار دادن آن مواظب باشیم که در بازی خود ساخته ترکیه قرار نگیریم.
بطوریکه باید تاکید کرد تهدید های ارتباط بی محابا با ترکیه برای جمهوری اسلامی ایران به مراتب از فرصت های آن بیشتر است. چرا که از نظر ترکیه ایران در مسیر گفتمان هژمونی منطقه ای ترکیه ( البته بعد از فارغ شدن از مسائل کنونی در عرصه داخلی و خارجی ترکیه) می تواند کار ساز و راهگشا باشد.
