به گزارش مشرق، «عبدالباری عطوان»، نویسنده و تحلیلگر مشهور عرب در وبگاه روزنامه رای الیوم، چاپ لندن به تحولات سریعی اشاره میکند که این روزها مناسبات تهران – آنکارا شاهد آن است و دور از انتظار نیست، با سفر قریب‌الوقوع «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهوری ترکیه به تهران این موج تحولات به اوج برسد، به ویژه موضوع بحران سوریه که احتمالا با غافلگیری‌های بزرگی مواجه شویم.
عطوان با بیان مطلب فوق توضیح داد: هفته گذشته محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در سفرش به آنکارا با اردوغان دیدار کرد تا در پی آن «مولود جاویش اوغلو»، وزیر خارجه ترکیه پنح‌شنبه گذشته در دیداری محرمانه و اعلام نشده وارد تهران شد و با همتای ایرانی خود نشستی پنج ساعته داشت.
واقعا چه اتفاقاتی درحال وقوع است؟ محور این سفرها و تماس‌ها و دیدارهای محرمانه و علنی چیست؟ دلیل این گرمی و نزدیکی بی‌مقدمه روابط دو کشور چیست، کشورهایی که در طول بحران سوریه همواره مواضع متضادی اتخاذ کرده و رو در روی هم قرار داشتند.
برای پاسخ به این سوال لازم است، به اظهارات غافلگیرکننده و شوک‌آور «نعمان کورتولموش»، معاون نخست وزیر ترکیه اشاره کنیم که در مصاحبه‌ای مطبوعاتی از سیاست کشورش در قبال سوریه به شدت و بی‌سابقه انتقاد و سوریه را منبع درد و رنجی بسیاری توصیف میکند که ترکیه امروزه با آن مواجه است.
معاون نخست وزیر ترکیه همچنین در جایی دیگر ابراز امیدواری میکند: بزودی به راه حلی دست می‌یابیم که مورد پذیرش مردم سوریه خواهد بود و این راه حل جایگزین راه حلی است که از خارج ارائه می‌شود.
مهمترین بخش اظهارات کورتولموش آنجا بود که گفت: «اطمینان دارم، زمان پایان جنگ نیابتی در سوریه فرارسیده و انشالله که به راه حل خواهیم رسید». به نظر نمی‌رسد، این ابراز امیدواری بدون پشتوانه و بی‌پایه و اساس صورت گرفته باشد.
دگرگونی در موضع و تغییر رویکرد ترکیه در برابر بحران سوریه که پیش زمینه‌ها و دلایل آن به سرعت درحال متبلور شدن و شکل گرفتن هستند، در درجه اول روی آوردن آمریکایی‌ها به کُردها به عنوان متحد راهبردی و پیشروی چشمگیر گروه مسلح موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» باز می‌گردد که اغلب عناصر آن را کُردهای شمال غربی سوریه تشکیل می‌دهند و موفق شدند، با بیرون راندن داعش، بر شهر «منبج»، در شمال سوریه سیطره یافتند تا به بیم و نگرانی‌های اردوغان از ارتباط دو شهر منبج و عفرین و گذاشتن سنگ بنای منطقه خودگردان کُردنشین در نزیکی مرزهایش دو چندان شود.
پیش از کودتای نافرجام ترکیه، «بینالی ایلدریم»، نخست وزیر این کشور سیاست جدید کشور متبوعش در قبال سوریه را اعلام کرد و گفت که آنکارا بازنگری جامع و فراگیری در سیاست خارجی‌اش در قبال سوریه انجام خواهد داد و مهمترین اصل این بازنگری جلوگیری از تشکیل دولت کوچک کُردنشین در شمال سوریه است.
در ادامه نخست وزیر ترکیه تاکید میکند، هر راه حلی که برای بحران سوریه ارائه می‌شود، باید منوط به این دو شرط باشد، بی‌آنکه به موضوع کناره گیری «بشار اسد» از قدرت یا ادامه حضور وی در این عرصه اشاره کند:
یک: حفظ تمامیت ارضی سوریه
دو: تشکیل نظام حکومتی که در آن تمام طیف‌های جامعه از هر نژاد و مذهبی مشارکت داشته باشند.
شرط اول با رد طرح آمریکایی فدرالیته کردن سوریه و تشکیل سه اقلیم در شرق و غرب و شمال که در شمال کُردهای سوریه را دربرمی‌گیرد، محقق خواهد شد، چون ترکیه مخالف سرسخت آن است.
اما تحقق شرط دوم در گرو تشکیل دولت فراگیری است که همه جریان‌ها و گروه‌ها در آن مشارکت داشته باشند و نمایندگان آنها در برابر رئیس جمهوری سوریه سوگند خورده و پیش زمینه اصلاحات فراگیر سیاسی و اقتصادی را فراهم کند و این راهکاری است که روسیه، ترکیه و ایران آن را پذیرفته و تایید می‌کنند.
در این بین کُردها بویژه کُردهای سوریه مهمترین نقش را در نزدیکی تهران و آنکارا و تغییر ریشه‌ای و بنیادین در سیاست ترکیه در قبال بحران سوریه ایفا کرده و بزرگترین قربانی این تفاهمات هستند.
پنتاگون طی روزهای گذشته از ارسال جنگنده‌های آمریکایی در حمایت از کُردهای شمال سوریه و هدف گیری آنها توسط نیروی هوایی سوریه در نزدیکی شهر حسکه، در شمال شرقی این کشور خبر داد.
اقدامی که بازتاب تفاهم‌های اخیر ترکیه و روسیه علیه کُردها و فراهم کردن زمینه دستیابی به راه حل بحران سوریه شمرده می‌شود.
بطور قطع ائتلاف روسیه – ایران – ترکیه درحال تحکیم است و ترکیه پس از انقلاب با ترکیه پیش از آن تفاوت دارد و نزدیکی آنکارا به تهران با این سرعت و بازنگری ریشه‌ای سیاستش در قبال سوریه، به معنای خارج شدن آن از ائتلاف عربستان – قطر – آمریکاست که طی 5 سال بحران سوریه یکی از ستون‌های این ائتلاف را تشکیل می‌داد.
حل بحران سوریه براساس پیش شرط‌ها و تفاهمات ایران و ترکیه و تایید روسیه هم اکنون ملموس‌تر از هر زمان دیگری است، مگر آنکه آمریکا در این روند مانع تراشی کند و از آنجا که این اقدام ممکن است، تقابل مسکو – واشنگتن را به دنبال داشته باشد، بنابراین گزینه محتملی نخواهد بود.
کورتولموش از فرارسیدن موعد پایان جنگ نیابتی در سوریه سخن گفته بود. این بدین معناست که کمک‌های نظامی به گروه‌های تروریستی متوقف و مرزهای ترکیه به روی هرگونه حمایت نظامی و مالی از این گروه‌ها بسته خواهد شد.
در چنین شرایطی گروه‌های تروریستی فعال در حلب، در رأس قربانیان این تصمیمات هستند، مانند سرنوشتی که داعش در منبج (در شمال حلب سوریه) به آن دچار شد.
در نتیجه صحنه سوریه در آستانه تحولات غافگیرکننده‌ای است و یکی از مهمترین این تحولات نزدیک شدن به دستیابی به راه حل سیاسی برای بحران سوریه است.
عطوان با بیان مطلب فوق توضیح داد: هفته گذشته محمد جواد ظریف، وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در سفرش به آنکارا با اردوغان دیدار کرد تا در پی آن «مولود جاویش اوغلو»، وزیر خارجه ترکیه پنح‌شنبه گذشته در دیداری محرمانه و اعلام نشده وارد تهران شد و با همتای ایرانی خود نشستی پنج ساعته داشت.
واقعا چه اتفاقاتی درحال وقوع است؟ محور این سفرها و تماس‌ها و دیدارهای محرمانه و علنی چیست؟ دلیل این گرمی و نزدیکی بی‌مقدمه روابط دو کشور چیست، کشورهایی که در طول بحران سوریه همواره مواضع متضادی اتخاذ کرده و رو در روی هم قرار داشتند.
برای پاسخ به این سوال لازم است، به اظهارات غافلگیرکننده و شوک‌آور «نعمان کورتولموش»، معاون نخست وزیر ترکیه اشاره کنیم که در مصاحبه‌ای مطبوعاتی از سیاست کشورش در قبال سوریه به شدت و بی‌سابقه انتقاد و سوریه را منبع درد و رنجی بسیاری توصیف میکند که ترکیه امروزه با آن مواجه است.
معاون نخست وزیر ترکیه همچنین در جایی دیگر ابراز امیدواری میکند: بزودی به راه حلی دست می‌یابیم که مورد پذیرش مردم سوریه خواهد بود و این راه حل جایگزین راه حلی است که از خارج ارائه می‌شود.
مهمترین بخش اظهارات کورتولموش آنجا بود که گفت: «اطمینان دارم، زمان پایان جنگ نیابتی در سوریه فرارسیده و انشالله که به راه حل خواهیم رسید». به نظر نمی‌رسد، این ابراز امیدواری بدون پشتوانه و بی‌پایه و اساس صورت گرفته باشد.
دگرگونی در موضع و تغییر رویکرد ترکیه در برابر بحران سوریه که پیش زمینه‌ها و دلایل آن به سرعت درحال متبلور شدن و شکل گرفتن هستند، در درجه اول روی آوردن آمریکایی‌ها به کُردها به عنوان متحد راهبردی و پیشروی چشمگیر گروه مسلح موسوم به «نیروهای سوریه دموکراتیک» باز می‌گردد که اغلب عناصر آن را کُردهای شمال غربی سوریه تشکیل می‌دهند و موفق شدند، با بیرون راندن داعش، بر شهر «منبج»، در شمال سوریه سیطره یافتند تا به بیم و نگرانی‌های اردوغان از ارتباط دو شهر منبج و عفرین و گذاشتن سنگ بنای منطقه خودگردان کُردنشین در نزیکی مرزهایش دو چندان شود.
* * * * *
پیش از کودتای نافرجام ترکیه، «بینالی ایلدریم»، نخست وزیر این کشور سیاست جدید کشور متبوعش در قبال سوریه را اعلام کرد و گفت که آنکارا بازنگری جامع و فراگیری در سیاست خارجی‌اش در قبال سوریه انجام خواهد داد و مهمترین اصل این بازنگری جلوگیری از تشکیل دولت کوچک کُردنشین در شمال سوریه است.
در ادامه نخست وزیر ترکیه تاکید میکند، هر راه حلی که برای بحران سوریه ارائه می‌شود، باید منوط به این دو شرط باشد، بی‌آنکه به موضوع کناره گیری «بشار اسد» از قدرت یا ادامه حضور وی در این عرصه اشاره کند:
یک: حفظ تمامیت ارضی سوریه
دو: تشکیل نظام حکومتی که در آن تمام طیف‌های جامعه از هر نژاد و مذهبی مشارکت داشته باشند.
شرط اول با رد طرح آمریکایی فدرالیته کردن سوریه و تشکیل سه اقلیم در شرق و غرب و شمال که در شمال کُردهای سوریه را دربرمی‌گیرد، محقق خواهد شد، چون ترکیه مخالف سرسخت آن است.
اما تحقق شرط دوم در گرو تشکیل دولت فراگیری است که همه جریان‌ها و گروه‌ها در آن مشارکت داشته باشند و نمایندگان آنها در برابر رئیس جمهوری سوریه سوگند خورده و پیش زمینه اصلاحات فراگیر سیاسی و اقتصادی را فراهم کند و این راهکاری است که روسیه، ترکیه و ایران آن را پذیرفته و تایید می‌کنند.
در این بین کُردها بویژه کُردهای سوریه مهمترین نقش را در نزدیکی تهران و آنکارا و تغییر ریشه‌ای و بنیادین در سیاست ترکیه در قبال بحران سوریه ایفا کرده و بزرگترین قربانی این تفاهمات هستند.
پنتاگون طی روزهای گذشته از ارسال جنگنده‌های آمریکایی در حمایت از کُردهای شمال سوریه و هدف گیری آنها توسط نیروی هوایی سوریه در نزدیکی شهر حسکه، در شمال شرقی این کشور خبر داد.
اقدامی که بازتاب تفاهم‌های اخیر ترکیه و روسیه علیه کُردها و فراهم کردن زمینه دستیابی به راه حل بحران سوریه شمرده می‌شود.
* * * * *
بطور قطع ائتلاف روسیه – ایران – ترکیه درحال تحکیم است و ترکیه پس از انقلاب با ترکیه پیش از آن تفاوت دارد و نزدیکی آنکارا به تهران با این سرعت و بازنگری ریشه‌ای سیاستش در قبال سوریه، به معنای خارج شدن آن از ائتلاف عربستان – قطر – آمریکاست که طی 5 سال بحران سوریه یکی از ستون‌های این ائتلاف را تشکیل می‌داد.
حل بحران سوریه براساس پیش شرط‌ها و تفاهمات ایران و ترکیه و تایید روسیه هم اکنون ملموس‌تر از هر زمان دیگری است، مگر آنکه آمریکا در این روند مانع تراشی کند و از آنجا که این اقدام ممکن است، تقابل مسکو – واشنگتن را به دنبال داشته باشد، بنابراین گزینه محتملی نخواهد بود.
کورتولموش از فرارسیدن موعد پایان جنگ نیابتی در سوریه سخن گفته بود. این بدین معناست که کمک‌های نظامی به گروه‌های تروریستی متوقف و مرزهای ترکیه به روی هرگونه حمایت نظامی و مالی از این گروه‌ها بسته خواهد شد.
در چنین شرایطی گروه‌های تروریستی فعال در حلب، در رأس قربانیان این تصمیمات هستند، مانند سرنوشتی که داعش در منبج (در شمال حلب سوریه) به آن دچار شد.
در نتیجه صحنه سوریه در آستانه تحولات غافگیرکننده‌ای است و یکی از مهمترین این تحولات نزدیک شدن به دستیابی به راه حل سیاسی برای بحران سوریه است.
