*با توجه به اختلافات ترکیه و مصر بر سر اخوان المسلمین و جایگاه مصر در جهان عرب، این موضوع چه آثاری بر روابط ترکیه و جهان عرب خواهد داشت؟
هرج و مرج در خاورمیانه باعث شده است بسیاری از امور در معرض آزمایش قرار بگیرد که روابط ترکیه و مصر یکی از این امور است. پس از مدت کوتاهی از سقوط «حسنی مبارک» از ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۱، ترکیه به یکی از تایید کنندگان اصلی انقلاب مصر در منطقه تبدیل شد اما پس از برکناری «محمد مرسی» از ریاست جمهوری در سال ۲۰۱۳ موضع خود را تغییر داد و با روی کار آمدن «عبدالفتاح السیسی» به قدرت به یکی از دشمنان اصلی مصر در منطقه تبدیل شد.
در آگوست ۲۰۱۳ ترکیه از شورای امنیت سازمان ملل متحد خواست که السیسی را تحریم کند، همچنین «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه صراحتا در گفتگو با شبکه الجزیره اعلام کرد که دولت آنکارا نظام السیسی را که با کودتای نظامی روی کار آمده است به رسمیت نمی شناسد و عبدالفتاح السیسی یک کودتاچی نامشروع است.
روابط ترکیه و مصر شاهد تیرگی روزافزون است و این مسئله از اظهارات دیپلماتیک فراتر رفته است، این امر از زمان برکناری محمد مرسی رئیس جمهور وابسته به اخوان المسلمین آغاز شده است. با کشف محموله ارسالی سلاح به مصر که توسط ترکیه و پس از برکناری محمد مرسی از قدرت صورت گرفت روابط دو کشور رو به تیرگی گرایید.
واکنش رجب طیب اردوغان نخست وزیر وقت ترکیه به رویدادهای سال ۲۰۱۳ مصر و توصیف اعتراضات مردمی مصر و مخالفتشان با حکومت اخوان المسلمین و مرسی به کودتا توسط ارتش مصر، بیش از پیش به تیرگی روابط میان قاهره و آنکارا دامن زد.
بسیاری از تحلیلگران بر این باور هستند که واکنش ترکیه به حوادث سال ۲۰۱۳ مصر در واقع نوعی هشدار نسبت به بازگشت ارتش ترکیه به سیاست در این کشور است. کارشناسان روابط ترکیه و مصر همچنین از بحران کنونی پیش آمده در روابط دو کشور نگران هستند و احتمال می دهند تیرگی روابط مصر و ترکیه عمیق تر شود به طوری که ترمیم آن نیازمند گذشت زمان طولانی باشد.
تحریم سریال های ترکیه در شبکه های تلویزیونی مصر، اظهار نظرهایی از سوی مقامات ترکیه که به تعبیر دولت قاهره دخالت در امور داخلی مصر محسوب می شود و منع خبرگزاری آناتولی از پوشش رویدادهای خبری کاخ ریاست جمهوری مصر از جمله اتفاقات ناشی از تیرگی روابط مصر و ترکیه است لذا روابط دو کشور همچنان به خاطر دخالت های مداوم ترکیه در امور داخلی مصر تیره و تار است و بدون تغییر سیاست های آنکارا در قبال مصر، بهبودی در سطح روابط دو کشور ایجاد نخواهد شد.
*آنکارا اعلام کرده حاضر به میزبانی از مخالفان دولت مصر است. این موضوع آیا صرفا اقدامی تبلیغاتی و به منظور تحت فشار قرار دادن دولت مصر است یا نشان از عمق اختلافات ایدئولوژیک میان دو کشور دارد؟
در پی حوادث ۳۰ ژوئن ۲۰۱۳ و همچنین کودتای نافرجام ترکیه در سال جاری میلادی، نشانه هایی وجود دارد که بیانگر دشمنی دو کشور با یکدیگر است. در محافل داخلی مصر برخی مخالفان دولت اردوغان خواهان مقابله به مثل با وی هستند زیرا ترکیه هزاران مخالف مصری به ویژه رهبران فراری اخوان المسلمین را در خود جای داده است.
این افراد معتقد هستند همانطور که ترکیه به پایگاهی برای حمله به مصر تبدیل شده است قاهره نیز باید سکوی حمله به آنکارا و سیاست های مداخله جویانه این کشور در امور داخلی مصر باشد. نشانه های مخالفان مصری با سیاست های اردوغان – مخالفان غیر رسمی و مردمی و نه رسمی- عبارتند از:
۱- درخواست برای سقوط نظام سیاسی ترکیه با حمایت گروه های منطقه ای که خواهان این امر هستند
۲- درخواست میزبانی از «فتح الله گولن» رهبر مخالفان دولت ترکیه که متهم به کودتا در این کشور است و بررسی پناهندگی وی به قاهره در صورت ارائه درخواست رسمی
۳- درخواست استقبال از خانواده های طرفدار فتح الله گولن رهبر مخالفان دولت ترکیه که از چند ماه پیش وارد قاهره شده اند
۴- مدیریت شبکه های رسانه ای و اجتماعی مخالف حکومت اردوغان در قاهره
*در مقابل این اقدام دولت آنکارا، یک نماینده پارلمان مصر تاکید کرده حاضر به اعطای پناهندگی به فتح الله گولن است با توجه به این مسائل آینده روابط ترکیه و مصر را چگونه ارزیابی می کنید؟
در واکنش به میزبانی ترکیه از شماری از رهبران و اعضای گروه اخوان المسلمین، «عماد محروس» نماینده پارلمان مصر و برخی دیگر از نمایندگان مصری از دولت مصر خواستند که به فتح الله گولن پناهندگی سیاسی اعطا کند.
این نمایندگان معتقدند که پیشنهادشان نشأت گرفته از ملی گرایی است و باید با ترکیه مقابله به مثل کرد لذا با توجه به اینکه فتح الله گولن از مخالفان قدرتمند دولت ترکیه محسوب می شود بنابراین مانعی برای اعطای حق پناهندگی به وی در واکنش به دخالت های آشکار ترکیه در امور داخلی مصر وجود ندارد.
من به شخصه بهبود روابط مصر و ترکیه را در صورت تمایل آنکارا در گروی این شروط می دانم:
۱- آنکارا نیت خود را برای بهبود روابط با قاهره به صورت آشکار ابراز کند
۲- توقف حمایت مالی و تبلیغاتی از اخوان المسلمین و تحویل تمامی رهبران این گروه به مصر که هم اکنون در ترکیه بسر می برند
۳- ترکیه باید در راستای خدمت به خاورمیانه با مصر همکاری سیاسی و اقتصادی داشته باشد
حمایت دولت ترکیه از اخوان المسلمین حمایتی که برخلاف خواست مردم مصر است باعث شده است بسیاری از مصری ها نسبت به ماهیت روابط با آنکارا ملاحظاتی داشته باشند.
ترکیه بسیار به روابط اقتصادی و تجاری با مصر اتکا دارد روابطی که می تواند با پشت سر گذاشتن بحران کنونی میان دو کشور شدت بیشتری یابد. به عنوان مثال هم ۳۵۰ کارخانه مربوط به ترکیه در مصر وجود دارد که بیش از ۵۰ هزار کارگر مصری در آنها مشغول به کار هستند. روابط اقتصادی دو کشور طی سال های اخیر رو به رشد بوده است به طوری که حجم تبادل تجاری میان مصر و ترکیه بالغ بر ۵ تا ۶ میلیارد دلار است و میزان سرمایه گذاری ترکیه در مصر بیش از ۲ میلیارد دلار است لذا ترکیه به از سرگیری روابط خود با قاهره در آینده چشم دوخته است.
