به گزارش مشرق، ریکی جرویز در جوایز گلدن گلوب سال 2007 به کیت وینسلت همبازی خود در سریال «سیاهی‎لشکرها» گفت: «به‎ تو گفته بودم در یک فیلم هولوکاستی بازی کن تا جوایز از راه برسد. نگفته بودم؟» جرویز شوخی کرد، اما سخت می‎توان انکار کرد نقش وینسلت در فیلم با موضوع جنگ جهانی دوم «کتابخوان» بود که اولین اسکار را برای او به ‎همراه آورد.  

این مسأله هر از چندگاهی موضوع غالب رقابت اسکار بهترین فیلم انگلیسی زبان و غیرانگلیسی‎زبان است. در میان 65 فیلمی که از سوی کشور‎های مختلف به آکادمی علوم و هنر‎های سینمایی معرفی شده، هشت فیلم به اشکال مختلف به جنگ جهانی دوم یا هولوکاست می‎پردازد. مثلا در میان فیلم‎هایی که به بخش اسکار غیر انگلیسی زبان در سال 2009 فرستاده شدند، داستان فیلم‎‎های «باریا» (ایتالیا)، «عهد‎های شکسته‎شده» (اسلوواکی)، «چشم‎انداز شماره 2» (اسلوونی)، «ماکس مانوس» (نروژ)، «محافظ» (جمهوری چک)، Refractaire (لوکزامبورگ) و «زمستان در دوران جنگ» (هلند) در آن دوران روی می‎دهد و «روبان سفید» از آلمان در سال 1912 اتفاق می‎افتد و از چیزی نادرست در میان نسلی پرده برمی‎دارد که در ادامه نازی شدند. ضمنا دو فیلم دیگر هم هستند که هر دو از امید‎های اسکار محسوب می‎شوند؛ فیلم آمریکایی «لعنتی‎‎های بی‎آبرو» با داستانی درباره جنگ جهانی دوم و فیلم بریتانیایی «صلیب آهنین».  
 
اسکار و علاقه به جنگ جهانی دوم
هالیوود از اواخر دهه 1950 تاکنون اشتیاق خود را به این موضوع نشان داده است. «خاطرات آن فرانک» و «محاکمه در نورمبرگ» تنها دو نمونه از این فیلم‎‎ها هستند که روی هم 21 نامزدی اسکار به دست آوردند و در مجموع برنده پنج جایزه شدند. حمایت مشتاقانه آکادمی در کنار جاذبه ذاتی این موضوع باعث شده فیلم‎‎هایی با موضوع جنگ جهانی دوم و هولوکاست همیشه در فصل جوایز، مورد توجه قرار بگیرند.  

آنت اینسدورف رئیس بخش مطالعات سینمایی دانشگاه کلمبیا می‎گوید: «فیلم‎‎هایی با موضوع هولوکاست، چه داستانی، مستند، بلند، کوتاه، آمریکایی یا غیرآمریکایی، در فصل جوایز بر رقبای خود غلبه می‎کنند. او ادامه می‎دهد: «از فیلم سال 1979 «طبل حلبی» (اولین فیلم آلمانی برنده اسکار فیلم خارجی) تا «جاعل‎ها» در سال 2007، هالیوود ثابت کرده شیفته داستان‎‎هایی درباره اهریمن در دوران جنگ، تقلا و رستگاری است. تنها در یک دهه اخیر فیلم‎‎هایی چون «جاعل‎ها»، «زندگی زیباست» و «هیچ‎جا در آفریقا» برنده اسکار فیلم خارجی شده‎اند و خواه ‎ناخواه این ذهنیت ایجاد می‎شود که آکادمی، که اعضای آن قطعا پیرتر و یهودی‎تر از عامه مردم هستند‎، مستعد چنین داستان‎‎هایی است.  

اما مایکل بارکر یکی از روسای استودیو سونی پیکچرز کلسیکس اصرار دارد تماشاگران نباید این فیلم‎‎ها را دسته‎بندی کنند. او که فیلم‎‎های «جاعل‎ها»، «کتاب سیاه» و Divided We Fall را توزیع کرده، می‎گوید: «بله، ممکن است اعضای آکادمی به این موضوع علاقه داشته باشند، اما آنها به خیلی موضوعات دیگر هم علاقه دارند. فیلم‎‎هایی که درباره هولوکاست یا جنگ جهانی دوم ساخته شده‎اند، فیلم‎‎های متوسطی نیستند، برعکس فیلم‎‎هایی باکیفیت هستند.  

سونی پیکچرز کلسیکس امسال امید زیادی به «روبان سفید» میشائل هانکه دارد که ماه مه پیش برنده جایزه نخل طلای جشنواره کن شد. کلودیا لندزبرگر مدیر عامل هلند فیلم که در معرفی «زمستان در دوران جنگ» به اسکار نقش داشت، می‎گوید: «آکادمی هم‎چنین از زاویه‎ای متفاوت به فیلم‎‎ها نگاه می‎کند». به اعتقاد او «کشور‎ها در انتخاب فیلم‎‎ها باید به عناصر مختلف مانند صدا، تصویر و نکات فنی که می‎توانند معیاری برای قضاوت باشند، توجه کنند». در مجموع داستان‎‎هایی که به جنگ جهانی دوم می‎پردازند در مقایسه با فیلم‎‎های هنری محبوب جشنواره‎‎‎ها بودجه بیشتری دارند و به ‎لحاظ تکنیکی پرداخت بهتری دارند.  

شاید به همین دلیل این فیلم‎‎ها به فیلم‎‎های محبوب منتقدان مانند «4 ماه، 3 هفته و 2 روز» یا «نور خاموش» ترجیح داده می‎شوند. فیلم‎‎های با موضوع هولوکاست و جنگ جهانی دوم به ‎لحاظ روایی مزایایی دارند و انتخاب‎‎های اخلاقی دراماتیک را با عناصر حادثه‎ای ‎ـ‎ ماجرایی در هم می‎آمیزند. اینسدورف توضیح می‎دهد: «هولوکاست پس‎زمینه‎ای غنی برای مضامین جهانی در سینماست، مضامینی چون احتمال قهرمانی همین‎طور رفتار اهریمنی و گناه بی‎تفاوتی».
 
مناسبت زمانی
به اعتقاد یان‎ام. یاکوبسن تهیه‎کننده «ماکس مانوس»، تا اوایل دهه 1960 فیلم‎‎های زیادی با موضوع جنگ جهانی دوم در نروژ ساخته می‎شد، اما به ‎تدریج نسل صلح و عشق در مقابل چنین داستان‎‎هایی قرار گرفتند. او می‎گوید: «ماکس مانوس عملا اولین فیلم نروژی درباره جنگ جهانی دوم در 20 سال است. تصور نمی‎کنم 10 سال پیش می‎توانستیم چنین فیلمی بسازیم، برای اینکه واقعا کسی به چنین داستانی علاقه نداشت».

اما تقابلات اخیر باعث شده این جور داستان‎‎ها بیش از پیش مناسبت پیدا کند. لندزبرگر می‎گوید: «تعداد زیادی از مهاجران در اروپا روز به روز بیشتر احساس ناامنی می‎کنند که این مسأله به نوعی خوراکی برای گروه‎‎های ملی‎گرا و فاشیستی است».  

او ادامه می‎دهد: «ما تصور می‎کردیم پس از جنگ جهانی دوم چنین فجایعی مجددا اتفاق نمی‎افتد، اما الان مسلمانانی را می‎بینیم که در اردوگاه زندگی می‎کنند و کشته می‎شوند». اما همان‎طور که ایوتا سرنا ایوانووا تهیه‎کننده فیلم «عهد‎های شکسته‎شده» می‎گوید: «گروه‎‎های نئونازی در بسیاری از کشور‎های اروپای مرکزی از جمله اسلوواکی در حال رشد هستند». از سال 1965 که فیلم هولوکاستی «فروشگاه خیابان اصلی» در اسلوواکی تولید و برنده اسکار شد، فیلم دیگری با این موضوع در این کشور تولید نشده و سرنا اعتقاد دارد تماشاگران جوان باید داستان را بشنوند. او می‎گوید: «اگر بخواهیم این اتفاقات دوباره روی ندهد، نباید وقایع تاریخی را فراموش کنیم».
 
در اروپا ورق برگشته است
فیلم‎‎های با موضوع جنگ جهانی دوم در اروپا نیز به ‎لحاظ تجاری موفق هستند و به همین دلیل سرمایه‎گذاری روی این فیلم‎‎های به نسبت پرخرج در سیستمی که تا حد زیادی به تولیدات مشترک وابستگی دارد، آسان‎تر است. فیلمی زندگی‎نامه‎ «ماکس مانوس» درباره یک قهرمان نیروی مقاومت نروژی با بودجه‎‎ای در حدود هشت میلیون دلار ساخته شد و در کشوری با 8/4 میلیون نفر جمعیت، حدود 2/1 میلیون بلیت فروش داشت.  «باریا» به کارگردانی جوزپه تورناتوره هم که داستان آن از جنگ جهانی دوم آغاز می‎شود و چند نسل را در بر می‎گیرد، با بودجه‎ای 30 میلیون دلاری ساخته شده و فروش «زمستان در دوران جنگ» در هلند از «گرگ و میش» و «شوالیه تاریکی» بیشتر بود. البته تمام فیلم‎‎های با موضوع جنگ  جهانی دوم پرخرج نیستند.

 

منبع: پنجره