به گزارش مشرق، «فضای مجازی» موضوعی مهم و تاثیرگذاری است که به سرعت جای خود را حتی فراتر از آنچه باید، در زندگی مردم ایران باز کرده است. اتفاقی که به قول حجت‎الاسلام پناهیان نه می‎توان قیدش را زد و نه می‎توان نسبت به آسیب‎‎های مختلف آن بی‎تفاوت بود.

 

اما به واقع فعالیت در فضای مجازی، چه تغییراتی در زندگی ایرانیان به‎ وجود آورده است؟ و این تغییرات به بروز چه رفتار‎هایی خواهد شد؟ در برابر تاثیر شگرف این فضا بر جوانان و نوجوانان ایرانی، چه راهکار‎هایی اندیشیده شده است و آینده سازان ایران اسلامی در چه فضایی رشد می‎کنند و تربیت می‎شوند؟ این موارد تنها بخشی از دغدغه‎‎های امروز ما در برابر فضای نامتناهی فضای مجازی است که گرچه ایجاد‎کننده فرصت‎‎های مثبت مختلفی بوده است اما، در صورت نادیده گرفتن تهدید‎های آن بی‎شک در آینده با مشکلات بزرگی در سبک زندگی و تعامالات اجتماعی جامعه ایرانی خواهیم بود.  
 
سرمشق «تفرد» برای جوان ایرانی

حقیقت آن است که جوان ایرانی، امروز در بحبوحه حضور خود در فضای مجازی تفرد را مشق می‎کند، رمقی برای پذیرش مسئولیت‎‎های اجتماعی ندارد و با تصوری سطحی از مسائل مختلف، تمام تلاش خود برای تغییر را با فریاد‎‎های تلگرامی و اینستاگرامی خود بروز می‎دهد، درحالی‎که خبری از حرکت‎‎های موثر در فضای اجتماعی نیست. این را به راحتی می‎توان در فضای فعالیت‎‎های دانش آموزی و دانشجویی یافت، آنچنان‎که بسیاری از دانشجویان امروز تحت تاثیر فضای مجازی، نهایت اثرگذاری خود را به بحث‎‎های بی‎نتیجه در شبکه‎‎های اجتماعی متوقف کرده‎اند.  
 
دوگانگی و بحران شکل‎گیری هویت

حضور در شبکه‎‎های اجتماعی بدون آموزش و سواد حداقلی در مباحث رسانه‌ای، زمینه‎ساز ایجاد دوگانگی‎‎های زیادی در برابر نوجوانان و جوانانی شده است که به اقتضای سن خود، به‎دنبال شناخت هویت هستند. جوانان در این محیط از آسیب‎پذیری بیشتری برخوردارند. از آنجا که فضای مجازی در روزگار ما، صحنه‎ای فرهنگی و اجتماعی است که فرد می‎تواند خود را در موقعیت‎‎‎های متنوع و نیز نقش‎‎ها و سبک‎‎های زندگی مختلفی قرار دهد، این خود زمینه‎ای است برای آسیب‎پذیری شخصیت نوجوان که در نتیجه موجب چند شخصیتی شدن آن خواهد شد.  
 
شکاف بین دونسل در سایه ارتباطات سرد خانوادگی

یکی دیگر از مسائل مورد توجه در همین زمینه شکاف میان نسل‎هاست. حضور تکنولوژی‎‎های جدید در خانه‎‎های ایرانی موجب شده تا زمان‎‎های حداقلی حضور پدر‎ها و مادر‎ها نیز بدون گفت‎وگو با فرزندان سپری شود. این خلاء ارتباطی در میان دو نسل، باعث بروز فاصله‎ای شده که به‎ خاطر وجود عوامل متعدد، روز به روز بیشتر می‎شود.  
 
احساس مثبت و کاذب دانستن!  

از طرفی دیگر برخورد سطحی جوانان با شبکه‎‎های اجتماعی موجب شده تا با اکتفا به مقوله اطلاع‎رسانی و کسب اطلاعات مفید و جدید، احساس مثبت ولی کاذبی را در وجود آنان تقویت می‎کند. در نگاه اول، مطلع شدن از وقایع و حوادث از سر کنجکاوی، چنان اهمیت می‎یابد که، ارزش زمان در این بین فراموش می‎شود و نتیجه ساده آن بی‎نظمی و هدر رفت زمان مفید فعالیت است. اساتید اخلاق عادت به بی‎نظمی و عادت به رفتار منفعلانه را از بدترین عادت‎‎ها که زمینه‎ساز محرومیت‎‎های فراوان از معنویت و عقلانیت می‎شود و استعداد‎های انسان را نابود می‎کند، عنوان نموده‎اند.  

حجم بالای پیام‎‎های تبادل شده در فضای مجازی و سرعت بالای انتقال آن، نه تنها باعث افزایش سطح معلومات و درک افراد نمی‎شود، بلکه باعث نگاه و توجه سطحی نسبت به موضوعات مختلف خواهد شد. وحید یامین پور در این‎باره می‎گوید: «ما مردمی شدیم که اطلاعاتمان ظاهرا زیاد است اما ادراکمان از معانی پیام‎هایی که دریافت می‎کنیم به‎شدت پایین است. وقتی با کوتاه شدگی زمان مواجه می‎شویم زمان دریافت پیام‎ها کوتاه می‎شود، فرصت هضم پیام از بین می‎رود، فرصت درک معانی از بین می‎رود، معانی دیگر در وجود نفوذ نمی‎کنند».
 
خطر دریافت اندیشه‎‎های نو، بدون تحلیل

گرچه آزادی بیان و طرح اندیشه‎‎های متضاد، از اهداف اولیه و به‎ عنوان فرصت‎ها و نکات مثبت فضای مجازی از آن یاد می‎شود اما چنانچه اندیشه‎ای بدون هیچ بنیان و اساس معتبری یا مطلبی بدون منبع و ماخذ درست و روشنی منتشر گردد، با توجه به عدم تحلیل و بررسی مخاطب بدون بررسی و تحقیق در مبانی و زوایای پنهان اندیشه‎‎های نو ظهور و اطلاعات و پیام‎‎های دریافتی، صرفا به ‎خاطر کثرت و رواج بی‎حدوحصر آن در فضای مجازی، تحت تاثیر آن قرار می‎گیرند که این موضوع برای همه مخاطبین به‎ ویژه جوانان مسأله ویژه و با اهمیتی است.  
 
خلوت و انزوا زمینه‎ساز اعتیاد مجازی

تغییر نوع تعامل انسان‎ها با یکدیگر، سوغات مدرنتیه در عصر ما محسوب می‎شود و فرهنگ‎‎های مختلف و بسیاری از رسم و رسوم‎‎های زندگی ایرانی را تغییر داده است. بسیاری از افراد، بیشتر ترجیح می‎دهند در محیطی آرام و خلوت، از اینترنت استفاده کنند. این خلوت را در تعاملات نوجوانان و جوانان به سادگی می‎توان دید اما نکته قابل توجه آن است که خلوت و انزوا به این سبک در طولانی مدت، برخی مشکلات روانی مانند گوشه‎گیری و در نهایت افسردگی را در پی خواهد داشت و شادابی و نشاط را از این قشر موثر جامعه خواهد گرفت. از اعتیاد مجازی نیز به ‎عنوان یکی دیگر از ثمرات انزوا در دراز مدت می‎توان یاد کرد.  
 
دسترسی به محتوای نامناسب، آسان‎تر از همیشه!  

اما در کنار موارد ذکر شده به ‎عنوان آثار حضور و فعالیت در فضای مجازی، محتوای جاری در شبکه‎‎های اجتماعی نیز یکی دیگر از موضوعات در خور توجه است. با ظهور شبکه‎‎های اجتماعی، جلوگیری از دسترسی به محتوای نامناسب به‎ ویژه برای سنین پایین، به مانند گذشته میسر نیست. امروزه محتوای غیر اخلاقی و پیام‎‎های تضعیف‎کننده اعتقادات جوانان به راحتی در دسترس نوجوانان قرار می‎گیرد.

 

منبع: هفته نامه پنجره