به گزارش مشرق، در شرایطی که نیروهای مقاومت سوریه به پیشروی های خود در مقابل تکفیری ها ادامه می دهند و حلقه محاصره علیه این گروه ها را تنگ تر کرده اند، جبهه غربی هم به تکاپو افتاده  و به دنبال راه های جایگزین برای نجات تروریست های خود ساخته است. تلاش برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه و مقدمه چینی برای حمله احتمالی به رقه، آخرین تیر ترکش واشنگتن و متحدانش برای تغییر موازنه در سوریه است. 

با گذشت 6 سال از جنگ سوریه، بحران این کشور ابعاد پیچیده ای به خود گرفته و تحولاتی که در حال رخ دادن است، می تواند به تشدید درگیری ها در این کشور منجر شود. هرچند باراک اوباما و جان کری، رئیس جمهور و وزیر خارجه آمریکا بارها اعلام کرده اند که بحران سوریه راه حل نظامی ندارد و تنها راه سیاسی و دیپلماتیک می تواند به جنگ سوریه پایان دهد، اما پیام هایی که این روزها از سوی مقامات ارشد واشنگتن مخابره می شود، نشان می دهد که جبهه عربی – غربی نسخه جدید و خطرناکی برا ی سوریه پیچیده است.

اگرچه روسیه با تلاش های دیپلماتیک و آتش بس های یکجانبه، حسن نیّت خود را برای حل بحران سوریه به طرف غربی نشان داد، اما آمریکا درهای دیپلماتیک برای حل بحران سوریه را بسته و اخیرا مذاکرات دوجانبه با روسیه را به حالت تعلیق درآورده است. حتی برخی منابع روسی و غربی اعلام کرده اند که واشنگتن و سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) به دنبال بررسی راه های جایگزین از جمله گزینه نظامی برای حمله به سوریه هستند؛ چیزی که واکنش تند روس ها را در پی داشته است و نسبت به عواقب آن هشدار داده اند. 

ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سوریه 

پیشروی های گسترده نیروهای دولتی سوریه در جبهه های مختلف این کشور، آمریکا را به عنوان حامی اصلی گروه های تروریستی تکفیری به فکر طرح مجدد پرونده ایجاد منطقه پرواز ممنوع در شمال این کشور انداخته است. دبورا لی جیمز، مقام ارشد غیرنظامی نیروی هوایی آمریکا هفته گذشته در اظهاراتی گفت که اگر از آمریکا خواسته شود، نیروهای هوایی این کشور قادر هستند منطقه پرواز ممنوع یا منطقه ای از این نوع را در سوریه ایجاد کنند.

در ماه‌های اخیر، به ‌دفعات صحبت از اعلام منطقه پرواز ممنوع در سوریه مطرح شده است و با توجه به این که انجام این کار، باعث تقویت مواضع مخالفان بشار اسد، رئیس جمهور سوریه و تضعیف نظام دمشق خواهد شد این امر بین مخالفان بشار اسد متقاضیان فراوانی دارد. این در حالی است که به‌ نظر می‌رسد با توجه به مواضع چین و روسیه در شورای امنیت درباره سوریه، انجام این امر از طریق اراده شورای امنیت امکان‌ پذیر نیست.  

منطقه پرواز ممنوع (No-Fly Zone)، به مناطقی از فضای آسمان یک کشور اطلاق می‌ شود که هرگونه پرواز هواپیما یا هلی ‌کوپتر در آن ممنوع است. در صورت وجود تخاصمات نظامی در این مناطق، نیروهای نظامی خارجی حق انهدام هواپیماهای محلی را دارند. 

ایجاد منطقه پرواز ممنوع در سوریه یکی از مهم ترین مواردی است که میان آمریکا و متحدانش و در مقابل روسیه دارای اختلاف است، زیرا روسیه معتقد است انجام این کار تکرار سناریویی است که در بحران های قبلی اجرا شده و تنها موجب تشدید اوضاع می شود . 

هرچند آمریکا و ترکیه در ظاهر هدف از ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه را کمک به غیرنظامیان و ارسال کمک های بشردوستانه معرفی می کنند، اما این طرح بیشتر برای جلوگیری از حملات شدید روسیه و سوریه علیه تروریست های حامی غرب انجام می شود تا از این طریق بتوانند تکفیری ها را تقویت کنند و موازنه میدانی را به نفع خود تغییر دهند، زیرا با کاهش حملات هوایی قدرت مانور تروریست ها برای پیشروی روی زمین بیشتر خواهد شد و آنها با آرامش بیشتری به جنایات خود ادامه خواهند داد. 

ترکیه از سال 2013 طرح منطقه پرواز ممنوع در سوریه را مطرح کرده است، اما به دلیل مخالفت آمریکا و ترس از واکنش روسیه، این طرح تاکنون عملی نشده است، با این حال پس از تعلیق مذاکرات دوجانبه با روسیه، این طرح در دستور کار مقامات غربی قرار گرفته است. 

همزمان با طرح های خطرناک پرواز ممنوع در سوریه، آمریکا و سازمان ملل بار دیگر بحث استفاده دمشق از سلاح شیمیایی علیه تروریست ها را مطرح کرده اند و این در شرایطی است که دولت دمشق تاکید دارد که اخبار منتشر شده عاری از صحت است. بازی آمریکایی‌ ها تحت عنوان حمله شیمیایی ارتش سوریه به مخالفان و اعلام اینکه از خط قرمز عبور شده، در واقع تلاش برای مشروعیت دادن به تحرکات نظامی غرب و ناتو در سوریه است.

درگیری احتمالی با روسیه 

طرح منطقه پرواز ممنوع واشنگتن بیشتر از سوی هیلاری کلینتون، نامزد دموکرات ها در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا رهبری می شود و بیانگر این است که در صورت تکیه دادن وی بر اریکه قدرت در آمریکا، سیاست واشنگتن درباره بحران سوریه تهاجمی تر خواهد شد. کلینتون پیشتر مدعی شده بود که از ایجاد منطقه پرواز ممنوع و کریدورهای انسانی حمایت می ‌کند تا از ادامه کشتار و خونریزی در زمین و هوا جلوگیری کند. 

تلاش آمریکا برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع در حریم هوایی سوریه، می تواند به درگیری با روسیه منجر شود و مقامات نظامی آمریکا هم نسبت به عواقب آن هشدار داده اند. آمریکایی ها بر این امر واقف هستند که درگیری با روسیه در سوریه اوضاع را پیچیده تر خواهد کرد. جوزف دانفورد، رئیس ستاد ارتش آمریکا اخیرا به کنگره هشدار داده است که اجرای منطقه پرواز ممنوع که یکی از راهبردهای سیاست خارجی کلینتون به شمار می‌ رود، منجر به جنگ جهانی سوم خواهد شد و وی از این طرح تبعیت نخواهد کرد.

جیمز کلاپر، رئیس اداره اطلاعات ملی آمریکا هم هفته گذشته در سخنانی گفت که اگر یک منطقه پرواز ممنوع در سوریه ایجاد شود، روسیه می‌ تواند جنگنده‌ های آمریکایی را سرنگون کند. کرملین اخیرا با صدور بیانیه ای اعلام کرد که واشنگتن باید قبل از هر اقدام نظامی علیه نیروهای ارتش سوریه فکر کند؛ هر حمله ای به اراضی که ارتش سوریه در آن حضور دارد به مثابه تهدید برای نظامیان روس خواهد بود. 

روسیه برای تقویت دولت سوریه، سیستم های دفاع هوایی بسیار پیشرفته «اس 300» و «اس 400» را در سوریه مستقر کرده است و ماریا زاخاروا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه اخیرا گفته است که مسکو این سامانه های موشکی را برای مقابله با تهدیدات احتمالی واشنگتن، در سوریه مستقر کرده است. این واکنش های تند نشان می دهد که روسیه با هر اقدامی که سبب تغییر موازنه به نفع تکفیری ها شود، برخورد خواهد کرد. 

آمریکا و متحدانش قافیه بازی در سوریه را به محور روسی- ایرانی- سوری باخته اند و با پیشروی نیروهای مقاومت در مناطق تحت کنترل تروریست ها و محاصره کامل تکفیری ها در حلب چاره کار را در ایجاد راه های جایگزین می بینند. زیرا نمی خواهند دستاوردهای چند سال حمایت از تروریست ها را به یکباره به روسیه واگذار کنند. تعلیق مذاکرات دوجانبه آمریکا با روسیه درباره بحران سوریه نیز در همین راستا انجام شده است، چراکه پس از تعلیق مذاکرات، باراک اوباما و تیم امنیتی اش راه های جایگزین برای سوریه را بررسی می کنند.   

سناریوی حمله به رقه 

همزمان با شروع عملیات ازادسازی موصل از دست داعش در عراق، مقامات واشنگتن احتمال شروع عملیات رقه را مطرح کرده ¬اند. در ادامه اظهارنظرهای مقامات غربی‌ درباره مقابله با تروریست‌ ها، اشتون کارتر، وزیر دفاع آمریکا هم از عملیات برای بازپس گیری شهر رقه، مرکز خلافت خودخوانده داعش در سوریه سخن گفت. کارتر هفته پیش در مصاحبه با شبکه ان بی سی، گفت:«از مدت ‌ها قبل، بخشی از طرح ما این بوده است که عملیات موصل این طور شروع شود. این طرحی بود که به چندین ماه‌ قبل برمی ‌گردد و رقه هم به زودی همین مسیر را طی خواهد کرد». 

اظهار نظر مقامات واشنگتن برای مقابله با داعش در رقه، درحالی است که آمریکا بارها جهت تقویت تکفیری های داعش در عراق و سوریه، ده ها تُن سلاح به آنها ارسال کرده است تا آنها را برای جنگ با دولت های عراق و سوریه تقویت کنند. آمریکا می داند که پیروزی نیروهای مقاومت در مقابل داعش در سوریه و عراق به زودی محقق خواهد شد و از آنجا که واشنگتن نتوانسته نقش محوری در عملیات آزادسازی موصل ایفا کند، تلاش می کند با حمله احتمالی به رقه، پیروزی در مقابل داعش در سوریه را به نام خود ثبت کند. این درحالی است که همزمان با عملیات موصل، اخباری منتشر شده است که آمریکا و عربستان تروریست های داعش را از موصل به سوریه انتقال می دهند تا بتوانند موازنه میدانی در سوریه را تغییر دهند. 

آیا حمله به رقه عملی خواهد شد؟ 

هرچند آمریکا در ظاهر به دنبال باز پس گیری رقه از دست داعش است، اما این اقدام تنها در حد حرف باقی خواهد ماند. واشنگتن برای پیروزی ادعایی در رقه نیازمند ابزارهایی است تا به این هدف دست پیدا کند، اما آمریکا برای پیشبرد چنین برنامه ای با چالش ها و موانعی روبرو است. از آنجا که پیروزی نهایی در جنگ، نیازمند استفاده از نیروی نظامی زمینی است، واشنگتن نیز برای اجرای این سناریو سه گزینه پیش رو دارد. 

گزینه اول، مداخله نظامی مستقیم و استفاده از نیروهای پیاده نظام آمریکا است. گزینه دوم، استفاد از پتانسیل نیروهای ترکیه در خاک سوریه است و گزینه سوم، استفاده از نیروهای دموکراتیک سوریه (کردها) است که نسبت به گزینه های دیگر محتمل تر به نظر می رسد. 

در مورد مداخله مستقیم آمریکا در سوریه، اوباما بارها گفته است که حاضر نیست نیروهای خود را به سوریه وارد کند. باتوجه به اینکه این اقدام آمریکا نقض حاکمیت سوریه به شمار می رود، می تواند به درگیری احتمالی با روسیه نیز منجر شود. به همین خاطر استفاده از گزینه اول عملی نخواهد شد. 

در مورد استفاده از نیروهای ترکیه هم باید گفت که آنکارا به هیچ وجه حاضر نیست با تروریست هایی بجنگد که 5 سال به طور همه جانبه از آنها حمایت کرده است. ترکیه تنها به این دلیل وارد خاک سوریه شده است که کردها را از مرزهای جنوبی خود عقب براند و تروریست های ضعیف شده را بار دیگر تقویت کند. بنابراین واشنگتن از طریق متحد خود ترکیه هم نمی تواند به این هدف دست پیدا کند. 

اما گزینه استفاده از کردهای سوریه محتمل تر به نظر می رسد، لکن این مسئله هم با چالش جدی روبرو است. اختلاف نظر آنکارا و واشنگتن بر سر کردها سبب تشدید تنش ها بین دو طرف شده است. ترکیه همواره آمریکا را به خاطر حمایت از کردها در سوریه سرزنش و تهدید کرده است که در صورت ادامه حمایت واشنگتن از کردها، از ائتلاف ضد داعش خارج خواهد شد. آمریکا چند ماه پیش در عملیات آزادسازی شهر استراتژیک «منبج» از دست داعش، از نیروهای دموکراتیک سوریه پشتیبانی هوایی انجام داد و قرار بود این نیروها با کمک جنگنده های آمریکایی به رقه حمله کنند، اما مخالت های ترکیه باعث شد تا واشنگتن از این اقدام عقب نشینی کند. ترکیه قدرت یابی کردها در مرزهای جنوبی خود را بر نمی تابد و از هر ابزرای برای مقابله با آنها استفاده می کند، زیرا کردها را تهدیدی برای امنیت و منافع ملی خود می داند. 

با این اوصاف به نظر می رسد، ادعای حمله احتمالی به رقه تنها در حد شعار است و اوباما حاضر نیست در ماه های باقی مانده از دوران ریاست خود هزینه ای را در سوریه متحمل شود که پیروزی در پی ندارد و تنها به حملات محدود هوایی بسنده خواهد کرد.  

بلوف تبلیغاتی برای پیروزی دموکرات ها در انتخابات 

به نظر می¬رسد، باراک اوباما سعی دارد همزمان با انتخابات ریاست جمهوری در این کشور و تا پایان دوره ریاستش، پیرامون عملیات رقه مانور دهد و آن را به عنوان برگ برنده¬ ای برای پیروزی دموکرات ها مطرح کند. به رغم انتقاداتی که به ایجاد منطقه پرواز ممنوع وارد می ‌شود، کلینتون حامی آن است و در طول کارزار انتخاباتی خود هم به شدت روی آن مانور داده است. کلینتون رویکردهای تندی در قبال بشار اسد دارد و برکناری اسد از قدرت را تنها راه‌ حل بحران این کشور می‌ داند. به نظر می رسد این برنامه ها تنها جنبه تبلیغاتی برای انتخابات ریاست جمهوری پیش رو آمریکا داشته باشد تا حزب دموکرات را نسبت به سیاست خارجی آمریکا واقع نگر نشان دهد.  

رقابت نامزدهای ریاست جمهوری بسیار داغ و تنگاتنگ است به گونه ‌ای که این رقابت ‌ها از دایره اخلاق و سیاست خارج شده است. دموکرات‌ ها متهم هستند که در سیاست خارجی شکست خورده‌ اند؛ زیرا این سیاست‌ ها سبب پیدایش داعش  شده است. همچنین ضعف دولت اوباما در مدیریت بحران‌ های جهانی این فرصت را در اختیار روسیه قرار داد تا به عرصه تحولات بین المللی بازگردد و با آمریکا در منطقه غرب آسیا به رقابت برخیزد. اوباما که دو ماه از دوران ریاستش باقی مانده است، سعی دارد حداقل پس از 6 سال حمایت از ترویست ها در منطقه، به ظاهر یک پیروزی نسبی در سوریه کسب کند تا صدای منتقدان خود را خاموش نماید. 

جمع بندی 

با گذشت 6 سال از بحران سوریه، وضعیت این کشور به مرحله خطرناکی رسیده است که می تواند به درگیری مستقیم روسیه و غرب منجر شود. در مجموع، می توان گفت که هنوز شاخصی که دال بر آغاز عملیات در رقه به موازات عملیات موصل باشد، مشاهده نمی شود و برخی شواهد از فرار برخی اعضای داعش به رقه حکایت دارد، اما حتی اگر به فرض عملیات رقه نیز آغاز شود باز نمی تواند نقش اساسی در مبارزه با تروریسم تکفیری در سوریه داشته باشد، زیرا در سوریه برخلاف عراق، تروریسم تکفیری تنها در داعش خلاصه نمی شود. از طرفی تلاش برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه نیز به دلیل درگیری مستقیم با روسیه و عدم اجماع بین مقامات آمریکایی برای اجرای چنین سناریویی در حد شعار باقی خواهد ماند و به نظر می رسد تنها جنبه تبلیغاتی برای انتخابات ریاست جمهوری پیش رو داشته باشد تا با موج سواری روی این موضوع، بتوانند دموکرات ها را همچنان در مسند قدرت نگه دارند.

پایگاه بصیرت