سرویس جهان مشرق - پیروزی نهایی محور مقاومت منطقه در آزادسازی شهر حلب بعلاوه عملیات تروریستی انجام شده بر ضد سفیر روسیه در ترکیه نشان دهنده فضای ملتهب داخلی در ترکیه است که حامیان جریان‌های وهابی موسوم به اسلامگرا که اتفاقا حامی دولت اردوغان نیز هستند، ایجاد کرده‌اند. میزان نفوذ این جریان‌ها در ترکیه به حدی است که قاتل سفیر روسیه که یک سال قبل در جبهه حلب تحت پرچم گروه‌های تروریستی به مبارزه با دولت مرکزی سوریه مشغول بود، موفق شده جایگاه خود را به عنوان نیروی امنیتی ترکیه و گارد حفاظتی مقامات این کشور و شخصیت های خارجی حفظ کند. وی حتی چندین بار محافظ شخص اردوغان نیز بوده است.

 

در نتیجه نفوذ همین جریان تندرو به محافل تصمیم‌گیری ترکیه می‌بینیم که سیاست صفر کردن مشکلات این کشور با همسایگان به بحرانی از تعصب مذهبی و سرباری بر ضد ترکیه تبدیل شده و موجی از نژاد پرستی را در این کشور بویژه بر ضد کردها و عناصر محورمقاومت ایجاد کرده است.

 

اردوغان در آغاز مداخله در بحران سوریه هرگز تصور نمی‌کرد که سیاست‌های تحریک‌آمیزش بر ضد دولت بشار اسد به عرصه داخلی ترکیه منتقل شود و انبوهی از پرونده های نابسامان داخلی از اقتصاد گرفته تا سیاست و گرایش های اجتماعی را روی دست آنها باقی بگذارد.

 

گذشت شش سال از عمر بحران سوریه حوادث تلخ زیادی را به کام ترکیه رقم زده است. در این سالها پیشنهادات و سیاست‌های ترکیه با وجود تبدیل شدن این کشور به نوک پیکان مبارزه با دولت مرکزی سوریه، هرگز حتی به مذاق متحدان این کشور یعنی آمریکا و محور مداخله جویی غربی خوش نیامد.

 

تلاش های اردوغان برای ایجاد منطقه پرواز ممنوع یا ایجاد منطقه حائل در مرز سوریه و ترکیه یا مداخله مستقیم آمریکا در روند براندازی دولت بشار اسد در سوریه هرگز با تایید واشنگتن همراه نبود. علاوه بر تمام اینها انتقال ناگهانی مواضع آمریکا در حمایت از داعش به ایجاد ائتلاف بین المللی برای مبارزه با داعش، آنکارا را در دو راهی انتخاب داعش یا آمریکا قرار داد.

 

 

در نهایت گزینه ترکیه برای ورود به ائتلاف آمریکا ضد داعش باعث شد تمام عصبانیت گروه های تروریستی از حامیان گذشته خود بر روی ترکیه سرازیر شود. در نهایت بازپس‌گیری حلب به عنوان پایگاه مستحکم حمایت ترکیه از گروه‌های تروریستی مستقر در این شهر به احساس عمیق شکست و ناامیدی درمیان جریان حاکم بر ترکیه منجر شد.

تمامی این شکست ها اما به توقف و بن بست سیاست گذاری‌های ترکیه منتهی نشد، اردوغان که در منطقه به تغییر ناگهانی سیاست‌های خود معروف است، برای جبران شکست های متوالی در سوریه سعی کرد وارد اردوگاه طرف مقابل شود، این اتفاق البته با بستر سازی از سوی محور پیروز در عرصه میدانی همراه بود. روسیه و ایران به دنبال جذب ترکیه به اردوگاه خود بودند.

 

در همین رابطه ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه روند عادی‌سازی روابط کشورش با ترکیه پس از سقوط هواپیمای سوخوی را پذیرفت و از اعطای نقش جدید به این کشور در شبه حزیره کریمه و امضای قراردادهای گازی با آن خبر داد. ایران نیز نقش ترکیه در روند مبارزه با داعش در شهر راهبردی الباب را پذیرفت.

 

مجموعه این تلاش‌ها برای جلوگیری از اتحاد عربستان و ترکیه و کاستن از حجم کمک های تسلیحاتی به تروریست ها جهت کاستن از حجم تخریب و ویرانی در منطقه بویژه در کشورهای سوریه و عراق صورت گرفت. روسیه همچنین به دنبال اختلاف‌افکنی بین ترکیه و ائتلاف ناتو جهت مانع تراشی در فعالیت های نظامی این پیمان در ترکیه از جمله استقرار سامانه های موشکی آن در عمق خاک این کشور است.

 

 

 

یکی دیگر از اهداف محور ایران و روسیه از ایجاد توافق سه‌جانبه، حل بحران سوریه بدون نقش‌آفرینی مستقیم آمریکا و خالی کردن زیر پای واشنگتن درتحولات منطقه است، اتفاقی که در نشست اخیر شورای امنیت که به صورت فوق العاده برای بررسی تحولات حلب برگزار شده بود، تا حد زیادی برای حاضران در نشست ملموس شد و در شرایطی که آمریکا به همراه دیگر اعضای شورا به دنبال راهکاری برای حل بحران حلب بودند، سفیر روسیه از رسیدن به توافق برای خروج نظامیان و غیر نظامیان از این منطقه خبر داد.

 

آنکارا با کمال میل این رویکرد را پذیرفته است، تغییر مواضع این کشور در قبال تروریست‌های جبهه النصره و عملیات صورت گرفته بر ضد داعش در موصل را می توان ابعادی اولیه از تغییر رویکردهای آنکارا در قبال تحولات منطقه ای دانست که تحت تاثیر مذاکرات سه جانبه مسکو صورت گرفته و احتمال می‌رود این روند در دور بعدی مذاکرات ادامه داشته باشد.

 

اما طبعا این سیاست به مذاق حامیان وهابی وی خوش نمی آید، لذا برخی تحولات امنیتی نظیر ترور سفیر روسیه یا اعتراض‌ها یا به آتش کشیدن دو نظامی ترکیه به دست تروریست ها در سوریه و تظاهرات و اعتراضات مردمی محدود در این کشور صورت گرفت. ترکیه البته دستاویز خوبی در امثال این ماجراها دارد و همواره داعش، جریان حامی فتح الله گولن یا کردها را در اینگونه حوادث محکوم می کند تا بتواند افکار عمومی را بر ضد این گروه ها بیش از پیش تحریک کرده و چالش های امنیتی صورت گرفته را برای خود به فرصت تبدیل کند. ترکیه همچنین ترور کارلوف را یک توطئه خارجی خواند و تاکید کرد که آنکارا در مسیر فعالیت برای صلح در منطقه تسلیم این توطئه ها نخواهد شد.

 

به همین علت نشست سه‌جانبه برگزار شده در مسکو بین وزرای خارجه ایران و روسیه و ترکیه در رابطه با بررسی اوضاع سوریه را می توان نقطه عطفی در ترسیم مجدد نقشه ائتلاف های منطقه ای خواند. تحولاتی که شهر حلب در ماه‌های اخیر با آن مواجه شده، باعث شده عناصر جدیدی در ویترین عرصه پیچیده سوریه روی کار بیایند. شاید مهم‌ترین این عناصر بروز پدیده هماهنگی سه‌جانبه بین مسکو و آنکارا و تهران باشد. همین پدیده بود که در نهایت به نفع مسکو در روند کشمکش‌های روسیه با غرب وارد عمل شده و از انجام توافق و سازش در شهر حلب خبر داد.

 

مذاکرات سه‌جانبه در شرایطی به دنبال رسیدن به ائتلاف استراتژیک هستند که رقبای خود را در اوضاع نابسامانی می بینند، آمریکا در دوره انتقال قدرت قرار گرفته و دست کم تا یک ماه آینده قدرت اتخاذ تصمیمات باثبات و مطمئن برای آینده تحولات منطقه را ندارد. دولت های اروپایی نیز تلاش زیادی پیش از این که توجه خود را معطوف به این ائتلاف کنند، به شکستن توافق احتمالی میان مسکو و واشنگتن امید بسته اند. عربستان و امارات و قطر نیز با توجه به حاکمیت جدید آمریکا و اوضاع نابسامان اقتصادی و کسری بودجه شدید عربستان شرایط بغرنجی را پشت سر می‌گذارند.

 

 

 

در حقیقت می‌توان گفت که تغییر سیاست‌های ترکیه تاکتیکی است که آنکارا در نتیجه تحولات منطقه‌ای و داخلی مجبور به تن دادن به آن شده است. اردوغان مذاکره با روسیه و ایران را بهترین راه تحقق برخی دستاوردها در مسیر حمایت از گروه های تروریستی می داند که آنها را جریان های معتدل می نامد. این روند می تواند برون رفتی آبرومندانه همراه با برخی دستاوردهای کوچک از بحران سوریه برای ترکیه داشته باشد.

 

این تحولات که در نتیجه دست برتر ایران و محور مقاومت در شرایط کنونی منطقه ایجاد شده، ابتکار عمل را در اختیار این محور قرار داده و در نهایت باعث می شود نقشه نظم نوین منطقه‌ ای زیر نظر محور مقاومت منطقه ای و متحدان این کشورها ترسیم شود.