شبکه های اجتماعی

سامانه هایی هستند که در آن ها، کاربران می توانند علاقه مندی ها، افکار، نظرات و فعالیت های خود را به اشتراک بگذارند از جمله این شبکه ها می توان به اینستاگرام، فیس بوک و تویتر اشاره کرد.

شبکه های ارتباطی

این شبکه ها شامل پیام رسان های موبایلی هستند که می توان برای نمونه از شبکه هایی مثل وایبر، تلگرام و وی چت نام برد.

مهمترین کارکرد شبکه های ارتباطی و اجتماعی

1- جمع آوری اطلاعات: که شامل اطلاعات شخصی ، خانوادگی، سازمانی و کشوری می شود.

2- مهندسی اجتماعی: به معنی عملی است که از طریق فریب افراد با انجام اقدامات خاص، منجر به افشای اطلاعات شخصی ، مالی و... می‌شود.

کاربر شبکه های ارتباطی و اجتماعی

با یک تعریف ساده می توان گفت که کاربر به شخصی گفته می شود که با هدف مشخصی به این شبکه ها وارد می شود این اهداف می تواند کسب و کار، تجارت و سرگرمی یا تفریح باشد.

وضعیت بهره برداری از اینترنت، شبکه های های اجتماعی و ارتباطی در ایران

- حدود 75% مردم ایران ، دسترسی به اینترنت داشته و اصطلاحا کاربر اینترنت محسوب می شوند.

- بیشترین بهره برداری از گوشی و تبلت در ایران شامل موارد زیر است:

1. بازی های رایانه ای ( آنلاین – آفلاین )
2. شبکه های ارتباطی ( پیام رسان های موبایلی )
3. عکس برداری و فیلم برداری
4. مشاهده فیلم و عکس
5. شبکه های اجتماعی
6. ارتباطات صوتی
7. سایر اپلیکیشن ها
8. پیامک

- ایرانی‌ها 460 میلیارد تومان در سال برای بازی‌ها هزینه می‌کنند.

-  حدود 35 میلیون ایرانی عضو تلگرام هستند و حدود 45% ترافیک تلگرام در دنیا مربوط به ایرانی هاست!!!

- بطور میانگین ایرانی ها 5 ساعت در روز در شبکه های اجتماعی حضور دارند در صورتی که میانگین این حضور در دنیا 16 ساعت در ماه است یعنی تقریبا روزانه حداکثر 30 دقیقه آن هم با هدف و کارکردی که از قبل برای خود تعیین میکنند.

حضور بسیار نا معقول و غیر عادی ما در این شبکه ها که یک رکورد محسوب می شود بیانگر چیست؟ آیا ما واقعا کاربران فعالی هستیم؟ یعنی حضور 10 برابری ما در این شبکه ها نسبت به سایر کشور ها با هدف کار، تجارت ، کسب درآمد و یا حتی تفریح و سرگرمی(با هدف و کارکرد مشخص و معقول) می باشد !

آیا ما می توانیم خود را کارگر این شبکه ها در نظر بگیریم؟

طبق تعریف، کارگر شخصی است که به ازای انجام دادن کار برای کارفرما، مزدی دریافت می کند آیا ما با ازای حضور 10 برابری خود در این شبکه ها نسبت به سایر کشور ها مزدی دریافت می کنیم و سود سرشاری شامل حال ما می شود یا اینکه فقط داریم هزینه می کنیم؟

پس مطمئنا ما جزء کارگران این شبکه ها هم محسوب نمی شویم چون به  ازای زمانی که صرف می کنیم  نه تنها مزدی دریافت نمی کنیم بلکه  هزینه ای هم از جیب ما خارج می شود. پس نقش ما در این شبکه ها به ازای ساعت ها فعالیت غیرمعقول و بی هدف چیست:

- بالابردن آمار بازدید سایت ها ؟

- بالابردن تعداد اعضای کانال ها؟

- افزایش تعداد بازدید کننده از صفحات ؟

و........

نکته جالب اینجاست که در این فرآیند، تنها کسی که سودی شامل حالش نمی شود ما هستیم زیرا صاحبان سایت ها، کانال ها و صفحات به موجب استفاده ها و امکان های تبلیغاتی و تجاری و ... مطمئنا استفاده و سود خود را می برند و از طرف دیگر ما هم به سبب حضور روزانه بی هدف و غیر معقول در این شبکه ها باید هزینه ای پرداخت کنیم و از طرف دیگر، ضرر بزرگتری را متحمل می شویم و آن اتلاف زمان ارزشمند ماست. بزرگترین مشکل حضور بی هدف ما در این شبکه ها، اتلاف وقت ما هست که به آن توجهی نمی کنیم.

- آیا شما هم موافق هستید که با این روند، ما قطعا کاربر و یا کارگر شبکه های اجتماعی و ارتباطی نیستیم؟

- آیا شما می توانید عنوان جالبی را برای این حضور بی هدف در شبکه های اجتماعی و ارتباطی، پیدا کنید؟

هیچکس نمی تواند بگوید که شبکه های اجتماعی و ارتباطی صرفا خوب یا بد هستند و برای شما نسخه ای بنویسد. حضور آگاهانه و یا نا آگاهانه شما در این شبکه ها، نتیجه کارکرد را مشخص می کند. آگاهی تنها با مدیریت این فضاها که با شناخت و فرهنگ فضای مجازی می باشد، امکان پذیر است و مطمئنا استفاده هدفمند از این شبکه ها در زندگی همه افراد تاثیر خوبی خواهد گذاشت.

در پایان باید به این نکته مهم نیز اشاره کنم که افراد زیادی نیز در کشور هستند که با مدیریت درست و خردمندانه در این فضاها به کار، فعالیت، تجارت و حتی تفریح و سرگرمی می پردازند و با یک فرآیند مشخص و با شناخت فضای مجازی، به هدفی که مدنظرشان هست، می رسند و یقینا این افراد کسانی بودند که در ابتدا سواد خود را در حوزه فضای مجازی افزایش دادند و با آموزش و ارتقاء دانش و سواد رسانه ای خود، وارد این فضاها شدند و در نتیجه با یک مدیریت صحیح،  به اهداف از پیش تعیین شده خود رسیدند.

بدون تردید مهمترین اصل برای کاهش آسیب ها در شبکه های ارتباطی و اجتماعی و بطور کل، فضای مجازی، اصل آموزش در جهت افزایش سواد در این حوزه می باشد که با ارائه راهکارهای مناسب می تواند باعث ارتقاء سواد فضای مجازی برای تمامی استفاده کنندگان از این شبکه ها شود.

نویسنده:

سید آرمین سروسر: عضو انجمن علمی آموزش و توسعه منابع انسانی ایران، محقق و پژوهشگر در حوزه های عمران، پدافند غیرعامل، رسانه و فضای مجازی