بر این اساس، در نوشتار حاضر بر آنیم که مبتنی بر تحلیل‌های شماری از اندیشکده‌های بین‌المللی، برخی از مهم‌ترین پیش‌بینی‌های ارائه شده در خصوص سوریه در سال 2017 موردبررسی قرار گیرد تا از این رهگذر، چشم‌اندازهای احتمالی در این زمینه ترسیم گردد.

در این نوشتار سعی داریم مهم‌ترین پیش‌بینی‌های ارائه شده توسط شماری از اندیشکده‌های مهم بین‌المللی را در خصوص وضعیت سوریه در سال 2017 بررسی نماییم تا از این رهگذر، چشم‌اندازهای احتمالی در این خصوص  ترسیم گردد.

مؤسسه استراتفور

طبق پیش‌بینی مؤسسه استراتفور، اگرچه ارتش سوریه در سال 2016 با حمایت ایران و روسیه موفقیت‌های بزرگی مانند آزادی حلب را به دست آورده اما دو عامل از پایان یافتن سریع بحران در سوریه جلوگیری می‌کنند. در حال حاضر نیروهای سوری و مقاومت حلب را آزاد کرده‌اند و به تقویت مواضع خود در چندین شهر بزرگ سوریه پرداخته‌اند؛ اما پایان دادن به جنگ در سوریه حداقل در سال 2017 ناممکن است.

دو چالش اساسی در برابر ارتش سوریه در راه بیرون راندن تروریست‌ها از سوریه و ایجاد صلح پایدار در این کشور قرار دارد: 

* وجود میدان‌های درگیری زیاد در سوریه؛ و

* حضور گروه‌های متعدد داخلی و خارجی در این بحران.

در مورد چالش نخست، نیروهای وفادار به بشار اسد برای رسیدن به پیروزی قاطع، به نقاط مختلف در سوریه کشیده شده‌اند و برای رسیدن به پیروزی اقدام‌های زیادی را باید انجام دهند که این عامل می‌تواند موجب تغییر توازن قدرت در سوریه شود. علاوه بر حلب، ارتش سوریه باید در شهرهایی مانند تدمر و دیرالزور و نیز مناطق بین حلب و دمشق نیز تروریست‌ها را مجبور به عقب‌نشینی کند. در بحران سوریه گروه‌های مختلفی حضور دارند و وجود گروه‌های مختلف این بحران را پیچیده‌تر می‌کند. هم‌چنین انتظار می‌رود واشنگتن در سیاست‌های خود در قبال سوریه تغییرهایی ایجاد کند و تمرکز خود را از حمایت تروریست‌های میانه‌رو به سمت مبارزه با داعش تغییر دهد.

مؤسسه کاتو

به اعتقاد تحلیل‌گر مؤسسه کاتو در خصوص سوریه  2017، مهم‌ترین رویداد تأثیرگذار را می‌توان بیانیه مسکو به عنوان ثمره دیدار سه‌جانبه بین مقام‌های روسیه، ترکیه و ایران در اواخر دسامبر دانست که بسترهای لازم برای پایان جنگ در سوریه را فراهم می‌سازد.

در این بیانیه عنوان می‌شود که این سه قدرت برای مبارزه با تروریسم همکاری می‌کنند و به حاکمیت، استقلال و تمامیت ارضی سوریه احترام می‌گذارند. این تأکید به معنای مخالفت این سه کشور با فدرالیسم و تقسیم سوریه است که از سوی کردها و با حمایت امریکا و رژیم صهیونیستی دنبال می‌شود.

بر این اساس، با توجه به تهدیدهای احتمالیِ جدایی‌طلبی کردها برای ترکیه، سوریه و ایران و حمایت‌های روسیه، مخالفت این بازیگران با تقسیم سوریه در سال 2017 به عنوان یکی از مسائل موردتوجه خواهد بود.

بیزینس اینسایدر

مؤسسه بیزینس اینسایدر، باقی ماندن بشار اسد بر قدرت را به عنوان تیتر اصلی پیش‌بینی‌های خود در خصوص سوریه2017 انتخاب کرده است.

به اعتقاد نگارنده، کنترل حلب به دست نیروهای بشار افتاد تا جای پای او و روسیه و ایران در سوریه محکم شود و بدین ترتیب کنترل بیش‌تر خاک سوریه به دست نیروهای بشار اسد افتاده است.

ترامپ نیز تاکنون چندین بار از سیاست‌های ایالات‌متحده در قبال مسئله سوریه به‌ویژه تأمین سلاح مخالفان اسد انتقاد کرده است. ازاین‌رو، دونالد ترامپ احتمالاً در ازای اخذ امتیازهایی از پوتین، از بحث روی کار ماندن بشار اسد دفاع خواهد کرد.

این مسئله به‌طور حتم در راستای بهبود روابط روسیه و امریکا مطابق وعده ترامپ، صورت خواهد گرفت. علاوه بر آن، مخالفان اسد کارشان تمام خواهد شد. آمریکا و متحدانش دست از حمایت مخالفان بشار اسد خواهند کشید تا دوباره شاهد صحنه‌هایی مانند آنچه در حلب رخ داد، باشیم.

المانیتور

به اعتقاد نویسنده المانیتور، سال 2017 برای سوریه بهتر از سال‌های گذشته نخواهد بود. حتی پس از به قدرت رسیدن ترامپ در امریکا، موازنه قدرت در سطح بین‌المللی تغییر نکرده و نخواهد کرد. پوتین از روابط شخصی خود با ترامپ برای کسب امتیاز بهره‌گیری خواهد کرد، اما کنگره امریکا و سایر تصمیم‌گیرندگان برای ایجاد توازن بین طرفین منازعه تلاش خواهند کرد.

ممکن است ارتش آزاد سوریه، برخی از مناطق خود در نواحی شهری را از دست بدهد، اما در مناطق حومه‌ای و روستایی مناطق بیشتری را تحت کنترل خواهد گرفت و در شمال بر داعش پیروز خواهد شد.

به‌زعم نویسنده، در این سال درحالی‌که عملیات‌های ضد داعش ادامه خواهد یافت روند سیاسی با وقفه و مطابق ائتلاف‌های بین‌المللی با توقف‌ها و از سرگیری‌هایی همراه خواهد بود.

حضور داعش نیز به رقه و دیرالزور محدود خواهد شد. در سوریه 2017 زندگی به مناطق آزادشده از دست افراط‌گرایان بازخواهد گشت.

داعش بسیاری از مناطقی را که قبلاً در سوریه در کنترل خود داشت از دست ‌داده است که از کوبانی تا تل ابیض و شهرهایی مانند الهول و الشدادی در اطراف حسکه را شامل می‌شود، اما اعضای داعش هنوز در مناطق شرقی حلب و رقه و دیر الزور و بیابان های پالمیرا یا تدمر حضور دارند.

خارج ساختن این مناطق از کنترل داعش، نیازمند زمان کافی و ائتلاف‌های متعدد محلی و بین‌المللی است، اما داستان‌های نقل شده از سوی کسانی که قادر به فرار از دست این گروه‌های افراطی شده‌اند نشان می‌دهد که سال‌ها طول خواهد کشید تا وضعیت زندگی در مناطق آزادشده از تسلط داعش، به حالت عادی بازگردد و ساکنان آن‌ها دوباره احساس امنیت نمایند.

اکونومیست

بر اساس پیش‌بینی اکونومیست، سوریه در سال 2017 مشکل غیرقابل کنترل‌تری خواهد بود. هر چند که بقیه خلافت داعش سقوط خواهد کرد، اما هنوز اغلب مناطق کشور مناطق جنگی خواهد بود. از سویی، بشار اسد در منطقه ساحلی به دلیل حمایت‌های روسیه از سقوط از جانب نیروهای معارض در امان خواهد ماند اما از کنترل مجدد روی همه کشور ناتوان خواهد بود. هم‌چنین معارضین افراطی در میان خرابه‌ها باقی خواهند ماند.

در 2017 جنگ پنج‌ساله سوریه وارد سال ششم خواهد شد. قدرت‌های منطقه به دنبال قدرت‌های جهانی در ترسیم طرح‌هایی برای آینده بعد از بشار اسد خواهند بود. در این سال در اطراف دمشق، معارضین سنی یکی پس از دیگری تسلیم بشار اسد خواهند شد. در نتیجه، گروه‌های نظامی سنی در حاشیه کشور و نزدیکی مرزهای سوریه با اردن و ترکیه محدود خواهند شد.

این دو کشور برای مسدودسازی مسیر توده‌های پناه‌جویان که از جمله شامل افراط‌گرایان نیز می‌شود تلاش خواهند کرد تا از آن‌ها به عنوان حائل استفاده کنند. با توجه به این‌که رژیم صهیونیستی و حزب‌الله هر دو جنگ سال 2006 را به عنوان کاری تمام‌نشده می‌پندارند چشم‌انداز مواجهه آن‌ها این بار در خاک سوریه واقعی به نظر می‌رسد. هم‌چنین ارتش ترکیه نیروهای کرد ـ ساخته‌ی آمریکا ـ در شمال سوریه را به عنوان ادامه قوم‌گرایان کرد تحت سرکوب در ترکیه تلقی خواهد کرد و آن را به‌شدت موردتهاجم قرار می‌دهد.

مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی

مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی(CSIS) در پیش‌بینی خود در خصوص سوریه در 2017 کوشیده است به چالش‌ها و انتخاب‌های احتمالی این کشور در سوریه بپردازد.

در این چارچوب، آنتونی کردزمن، یافتن راه‌حلی مناسب برای ایجاد نتایج پایدار و کارآمد برای جنگ داخلی سوریه را یکی از چالش‌های مهم واشنگتن در خاورمیانه می‌داند.

به نظر وی، هیچ شکلی از آتش‌بس یا تقسیم در سوریه امروز نمی‌تواند به منازعه‌ها در این کشور پاسخ دهد و تنها راه‌حل‌های گسترده‌تر می‌تواند به مشکلات متعدد آن پاسخ دهد. هم‌چنین با توجه به این‌که نیمی از مردم سوریه پناهنده یا در داخل آواره‌اند ثبات در این کشور بدون توجه به وضعیت آن‌ها شکل نخواهد گرفت. ضمن این‌که گزینه‌های واشنگتن برای محدود کردن تأثیرگذاری روسیه در سوریه بسیار محدود است.

ملیسا دالتون نیز در بررسی گزینه‌های آمریکا در سوریه در سال 2017 ضمن اشاره به منافع و اهداف امریکا در سوریه، چهار انتخاب فراروی واشنگتن در سوریه را موردبررسی قرار می‌دهد:

اجازه دادن به روسیه و ایران برای حمایت از اسد برای تقویت کریدور حلب به دمشق:

این گزینه که به‌منزله ایجاد امکان برای اِعمال فشار بر مخالفان به‌خصوص در ادلب خواهد بود مخاطره‌هایی را در داخل سوریه و منطقه‌ایجاد می‌کند. در این شرایط، معارضه داخلی هم‌چنان- ولو با حمایت منطقه‌ای- فعالیت خواهد کرد و آوارگی بیش‌تر باعث هجوم بیش‌تر آوارگان به کشورهای هم‌جوار و حتی اروپا می‌شود. این گزینه با توجه به قدرت دادن به ایران و بهبود قدرت روسیه در منطقه و هم‌چنین زیر سؤال بردن اعتبار استراتژیک و اخلاقی امریکا با مشکلاتی جدی روبه‌روست.

تقویت رویکرد مبارزه با تروریسم برای غلبه بر داعش و القاعده:

این گزینه مورد تأکید ترامپ نیز قرار دارد. این گزینه نیز- ولو با دستاوردهای فوری- باعث رشد بیش‌تر تروریسم، ضد غربی شدن تروریست‌ها و واکنش متحدان منطقه‌ای واشنگتن می‌شود.

مداخله نظامی گسترده برای کنار زدن دولت اسد:

این گزینه که با راهبردهای کنونی فاصله زیادی دارد، می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد اما مستلزم بهره‌گیری از نیروها و منابع زیادی است، باعث شدت گرفتن منازعه‌ها و چالش‌های منطقه‌ای شده و  می‌تواند موجب تبدیل شدن سوریه به بهشت تروریست‌ها و بسیج آن‌ها شود.

دنبال کردن نتایج سیاسی از طریق مذاکره‌ها برای کنار زدن اسد:

این گزینه، هم‌زمان مستلزم تعامل با روسیه و ایران است؛ اما درحالی‌که دولت دونالد ترامپ به تعامل با مسکو معتقد است، علاقه‌ای به تعامل با ایران نشان نمی‌دهد و این موضوع پیشبرد چنین گزینه‌ای را دشوار می‌سازد. ضمن این‌که ِاعمال فشار بر ایران از طریق روس‌ها نیز سخت به نظر می‌رسد. این در حالی است که با اعطای امتیازهایی به روسیه از جمله با کاهش تحریم‌ها می‌توان به پایان حمایت آن از دولت اسد امیدوار بود. بااین‌حال در نهایت نیز مشخص نیست که جای گزین اسد نیز بتواند برای منافع امریکا تضمینی ایجاد کند.

گروه بین‌المللی بحران

گروه بین‌المللی بحران در گزارشی در خصوص منازعه‌های مهم جهان در سال 2017، جنگ سوریه را در میان ده منازعه اصلی جهانی برشمرده و به بررسی آن پرداخته است. به اعتقاد نویسنده به نظر می‌رسد که در سوریه بشار اسد احتمالاً در قدرت باقی خواهد ماند، اما به‌رغم حمایت‌های خارجی نمی‌تواند به جنگ کشور پایان داده و دوباره بر تمام سوریه مسلط شود.

این مسئله در تسخیر مجدد پالمیرا یا تدمر از سوی داعش در یک ماه اخیر نمایان شده است؛ چراکه راهبرد دولت برای درهم کوبیدن گروه‌های معارضه  غیرجهادی، به قدرت گرفتن بیش‌تر گروه‌های افراط‌گرا مانند داعش و جبهه فتح الشام منجر می‌شود.

آزادی حلب به عنوان نقطه عطفی در تحولات سوریه محسوب می‌شود و به‌خصوص همکاری‌های سه‌گانه روسیه، ایران و ترکیه به عنوان گامی مهم در احیاء روند سیاسی است که بسترهایی را برای کاهش سطح خشونت در سوریه ایجاد خواهد کرد.

جنگ در مقابل داعش نیز احتمالاً در سال پیش رو ادامه خواهد داشت، اما تعارض و ستیز احتمالی دو نیروی اصلی مقابل داعش در شمال سوریه – یعنی پ.ک.ک و آنکارا می‌تواند دستاوردهایی را برای این گروه تروریستی در پی داشته باشد.

بنیاد کارنگی

بنیاد کارنگی در گزارش خود در خصوص وضعیت آینده سوریه به ابعاد مختلف جنگ در این کشور اشاره می‌کند.

به اعتقاد نویسنده این گزارش، دولت اسد برای حرکت به سمت رقه و جنگ گسترده با داعش هیچ دلیلی ندارد. این مسئله با توجه به دشواری پیش برد جنگ در مقابل داعش و کمبود منابع و احتمالاً اهمیت کم‌تر مناطق شرقی سوریه قابل پیش‌بینی است.

نکته مهم دیگر این‌که حرکت به سمت رقه و جنگ جدی با داعش بدون اطمینان از پاداش سیاسی و کسب امتیاز از طرف‌های دیگر مانند آمریکا صورت نخواهد گرفت؛ اما احتمال حرکت نیروهای دولتی به سمت طبقه برای یافتن اعتبار ضد تروریستی یا ضد داعشی و کنترل مسیر رقه به حومه حلب وجود دارد؛ تحرکی که نیازمند حمایت هوایی روسیه نیز هست.

تمرکز بر الباب برای ممانعت از پیش روی نیروهای تحت حمایت دولت ترکیه نیز می‌تواند از جمله اقدام‌های نظامی احتمالی ارتش سوریه باشد.

بااین‌حال به نظر می‌رسد اصلی‌ترین تلاش نظامی سوریه به کنترل مجدد بزرگراه‌های بین‌المللی بین حلب و حماء و لاذقیه در مناطق ساحلی معطوف شود که باعث مطرح شدن ادعای کنترل مؤثر بر مراکز جمعیتی اصلی کشور خواهد شد.

ضمن این‌که تضعیف پایگاه‌های معارضین در ادلب و تقسیم آن به مناطق مختلف در جهت تهدید بقای معارضه می‌تواند موردتوجه قرار گیرد.

در جبهه جنوبی سوریه، انفعال و بی‌تحرکی معارضین آشکار به نظر می‌رسد.به‌خصوص معارضه با توجه به کاهش کمک مالی عربستان به‌جای مواجهه با دولت به مقابله با گروه وابسته به داعش یعنی ارتش خالد بن ولید در حومه غربی درعا مبادرت کرده است.

ازآنجاکه جبهه جنوبی معارضین ضعیف و بی‌خطر شده است، تلاش‌های مخالف بر حفظ معارضین مسلح به‌منظور داشتن نیرویی حائل در مقابل داعش و جبهه فتح الشام و هم‌چنین حفظ اهرم در گفتگو با دولت اسد و روسیه متمرکز خواهد شد؛ اما در مقابل، دولت بر کنترل سرزمین‌های تحت تسلط معارضین و خارج ساختن معارضین از این مناطق همانند الگوی حلب تأکید خواهد کرد و کنترل گذرگاه‌های مرزی با اردن را مدنظر قرار خواهد داد.

در مجموع معارضین روند نزولی را طی می‌کنند و اختلاف‌های سیاسی درون آن‌ها نیز گسترش یافته است؛ بنابراین هدایت شورش‌های نامتقارن یا پیوستن به گروه‌های تروریستی تکفیری از گزینه‌های عمده پیش روی آن‌ها خواهد بود.

نتیجه‌گیری

بررسی هشت مورد از پیش‌بینی‌های انجام شده در خصوص وضعیت سوریه از سوی مراکز فکری و اندیشکده‌های مختلف نشان می‌دهد که این کشور با روندها و رویدادهای مهم و سرنوشت‌سازی در سال 2017 روبه‌رو خواهد بود که در قالب جدول فوق، قابل ترسیم است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که به‌رغم تبدیل شدن آزادی حلب به نقطه عطفی در تحولات سوریه به نفع دولت و به زیان معارضین، جنگ در سوریه هم چنان در سال 2017 ولو به‌صورت محدود ادامه خواهد داشت.

البته وضعیت برتر دولت سوریه و متحدان آن در صحنه نظامی و گرایش تهاجمی آن از یک‌سو وضعیت تدافعی معارضین و تلاش برای حفظ مناطق تحت کنترل خود از سوی دیگر، وضعیت محتمل جدی در این عرصه خواهد بود.

بااین‌حال روند سیاسی سوریه بیش‌ترین توجه‌ها و تمرکزهای منطقه‌ای و بین‌المللی را به‌سوی خود جلب خواهد کرد و این روند احتمالاً با وقفه‌ها و فراز و نشیب‌های متعددی همراه خواهد بود.

بر این اساس، ابتکارهای سیاسی و طراحی‌های نظامی دولت سوریه و متحدان آن در سال 2017 به عنوان سالی سرنوشت‌ساز می‌تواند نقشی اساسی در نتایج نهایی بحران در سوریه داشته باشد.