سرویس اقتصاد مشرق - دومینوی لگد زدن آمریکایی‌ها به برجام تمامی ندارد و هر روز شاهد اقدامی جدید در محدود سازی ایران در دوران پسا توافق هسته ای هستیم. دورانی که قرار بود نه تنها بر محدودیت‌ها افزوده نشود بلکه از روز اجرای برجام همه محدودیت‌ها رفع شده و دیگر باز نگردد اما واقعیت طور دیگری رقم خورد.

مسافران ایستگاه اول تحریم مجازی؛ اسنپ و تپسی

در تازه ترین اقدامت کشورهای غربی علیه ایران، ابتدا دو برنامه پر مخاطب اسنپ و تپسی که کسب و کارهایی در جهت تسهیل حمل ونقل هستند از سرورهای اپل استور حذف شدند. مدت زیادی نگذشت که سرویس گوگل پلی هم این دو نرم‌افزار ایرانی را از دسترس کاربران خود خارج کرد.

اولین برداشت از اقدام دو شرکت عرضه کننده برنامه‌های تلفن همراه در حذف اسنپ و تپسی از سرورهای خود را می‌توان تاثیر آن بر کساد شدن بازارکار راننده‌هایی درنظر گرفت که از طریق این سیستم‌های اینترنتی درآمد کسب می‌کردند و با فیلتر شدن این دو برنامه با کاهش مسافر روبرو شده و ناچارا به همان شیوه سنتی باز می‌گردند.

زنگ خطر آغاز تحریم‌های فضای مجازی

اما در طرف مقابل، این تصمیم می‌تواند زنگ خطری جدی در خصوص گسترش دامنه‌ این فیلترینگ به سایر برنامه‌ها و دسترسی‌های شهروندان ایرانی به اپلیکیشن‌های مورد نیاز باشد که می‌تواند موجب شود تکنولوژی‌های جدید کارایی خود را از دست داده و امور روز مره به همان شیوه چندین سال قبل باز گردد.

به عنوان نمونه، اگر گوگل پلی ویا اپل استور همینطور که به راحتی و بدون هیچ هزینه‌ای دو برنامه ایرانی را از دسترس کاربران خود خارج کردند، به همین روش نرم افزارهای بانکی تحت سیستم عامل‌های تلفن همراه را نیز محدود کنند، قابل پیش‌بینی است که حجم عظیمی از کارهای بانکی روزمره مردم نظیر پرداخت قبوض و انتقال وجه و ... تحت تاثیر قرار گرفته و صف‌های طویلی مقابل باجه‌ها و در شعب بانک‌ها شکل می‌گیرد.

براین اساس می‌توان گفت، حذف این دو اپلیکیشن ایرانی می‌تواند هشداری باشد برای مسئولان چراکه در حال حاضر طبق آمارها بخش بزرگی (حدود 97 درصد) از تکنولوژی‌های مورد نیاز فضای مجازی کشور اعم از تلفن‌های همراه و تجهیزات و شبکه‌های کمپیوتری و مخابراتی و همچنین نرم افزارها و سیستم عامل‌های مورد استفاده در کشور وارداتی است که به این معناست شرکت‌های خارجی به راحتی می‌توانند آن‌را از دسترس کاربران ایرانی خارج کنند.

برای مثال‌، این امکان وجود دارد که استفاده از برخی برنامه‌های تلفن همراه برای مخاطبان ایرانی محدود شود و یا بروزرسانی‌های جدید برای آی‌پی های ایران بسته شده و یا حتی گوشی‌های هوشمند از دسترس خارج شوند و یا حتی امکان استفاده  کاربران ایرانی از دامنه‌های بین‌المللی مسدود شود و .. که این موارد می‌تواند باعث فلج شدن برخی از کارهای روزمره مردم باشد.

در واقع اگر مسئله محدود سازی دسترسی ایران به فضای مجازی روزی در دستورکار کشورهای غربی به خصوص آمریکا قرار بگیرد و همانند سایر تحریم‌های غیرانسانی بر کشور تحمیل کنند نیاز است، زیرساخت‌های مناسبی برای جایگزینی فراهم شود که در وقت لازم، خللی در زندگی مردم به وجود نیاورد.

تحریم موبایلی و مخاطرات رجیستری

محدودیت دسترسی ایران به فضای مجازی به حذف دو اپلیکیشن حمل و نقل از سرورهای اپل استور و گوگل پلی ختم نشد و در تازه‌ترین اقدام از جنس تحریم‌های مجازی ایران، اتحادیه جهانی تلفن همراه نیز به تحریم شرکت‌های مخابراتی ایران روی آورد.

اولین تاثیر ملموس در اجرای این تحریم که گفته می‌شود مرتبط با تحریم‌های جدید آمریکا است ، بروز مشکل درخصوص حضور یا عدم حضور اپراتورهای ایرانی در کنگره جهانی موبایل بارسلون به عنوان رویداد جهانی موبایل است.

این تحریم، واکنش وزیر ارتباطات را  نیز به همراه داشت و وی نیز ابعاد دیگری از این موضوع را روشن کرد. جهرمی در این خصوص در صفحه  توئیتر خود با اشاره به اینکه عدم صدور مجوز برای حضور همراه اول در کنگره جهانی موبایل به دلیل صادر نشدن مجوز OFAC‌ است گفت:

آن‌چه اتفاق افتاده این است که درباره همراه اول از وزارت خزانه‌داری آمریکا استعلامی انجام دادند و این وزارتخانه برای عضویت همراه اول مجوز صادر نکرده است.

آنطور که از این سخنان وزیر ارتباطات برداشت می‌شود، علت اصلی ممانعت از حضور همراه اول در این کنگره ارتباط مستقیمی با تحریم‌ها دارد.

از سوی دیگر باتوجه به اینکه یکی از خدمات GSMA (انجمن جهانی موبایل) تعیین ساختار شناسه جهانی تجهیزات موبایل (شماره سریال) IMEI و ارسال آن به کشورهای مرتبط با این مجموعه است، این سوال پیش می‌آید که در صورتی که این سازمان، شرکت‌های ایرانی را تحریم کرده باشد، و از ارسال اطلاعات ثبتی گوشی‌ها به ایران خودداری کند، باتوجه به برنامه ریزی ها برای اجرای طرح رجیستری تلفن‌های همراه وارداتی به کشور که مبتنی بر شماره سریال گوشی‌هاست، درصورتی که مبنای اجرای طرح، اطلاعات ورودی از این انجمن باشد، وزارت ارتباطات چه برنامه‌ای در این خصوص دارد؟

تاثیر تحریم‌مجازی ایران بر بازار آی‌تی

ابتدایی ترین تاثیری که می‌توان برای حذف اپلیکیشن‌های ایرانی از سرورهای گوگل پلی و اپل استور در نظر گرفت، از بین رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی برای ورود به این حوزه باتوجه به افزایش ریسک ناشی از ناممکن بودن استفاده از برنامه تولیدی شان توسط مخاطبان است.

طبق آمارها درصد زیادی از فارغ التحصیلان دانشگاهی کشور، در رشته‌های مرتبط با کامپیوتر و برنامه‌نویسی مدرک گرفته‌اند و درصورتی که تصمیم جدی در خصوص مقابله با اقدامات یک‌جانبه بازارهای برنامه موبایل علیه ایران گرفته نشود،  علاوه بر اینکه برنامه‌نویسان و توسعه دهندگان برنامه‌ها محصولات جدیدی تولید نمی‌کنند بلکه بر جمعیت بیکاران این رشته تحصیلی نیز افزوده می‌شود.

از این رو به نظر می‌رسد با توجه به اینکه مسئله تحریم مجازی ایران هم‌اکنون جدی نشده و تنها نشانه‌ هایی که دلالت بر این مسئله دارد در حال نمایان شدن است، بهترین راهبرد در حال حاضر می‌تواند برنامه ریزی دقیق و آماده‌سازی زیرساخت های لازم برای قطع وابستگی کشور در این حوزه باشد.

کاری که چندین سال قبل تعدادی از کشورها شروع کردند و به عنوان نمونه هم اکنون مسئولان روسی اعلام می‌کنند درصورتی که دسترسی این کشور به شبکه اینترنت جهانی قطع شود، زیرساخت ها و تجهیزات لازم به حدی فراهم شده که مردم این کشور از قطع دسترسی به شبکه اینترنت خبر دار نمی‌شوند.