سرویس جهان مشرق- افزایش آمار خودکشی در کشورهای توسعه یافته، همواره یکی از دغدغههای بزرگ اجتماعی در این کشورها به حساب میآید. آمار خودکشی در 45 سال اخیر، 60 درصد افزایش یافته و به سومین علت مرگ افراد بین 15 تا 44 سال، تبدیل شده است، این در حالی است که آمار خودکشیهای ناموفق که منجر به مرگ افراد نشده، بیش از 20 برابر تعداد خودکشیهای موفق است.[1] افزایش آمار در کشورهای صنعتی بیش از دیگر نقاط جهان بوده و در این میان، کشورهای اسلامی نسبت به دیگر مناطق، رقم پایین تری را به خود اختصاص دادهاند. به عنوان مثال بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO) ایران در میان 183 کشور عضو در جایگاه 164ام قرار دارد. [2]
در میان کشورهای صنعتی، ژاپن کم و بیش گوی سبقت را از دیگر رقبای خود ربوده است به طوری که میزان خودکشی در آن حدود 60 درصد از میانگین جهانی بیشتر است. [3] هرچند آمار سالانه خودکشی تحت تدابیر شدید دولت، چند سالی است به زیر 30 هزار نفر در سال کاهش یافته است، اما همچنان موجب نگرانیهای گسترده در میان مردم و مسئولین کشور ژاپن میشود تا جایی که طبق گزارشهای دولت، بیشترین عامل مرگ در میان اتباع 15 تا 39 ساله ژاپنی را خودکشی تصاحب کرده است.[4] توجه به آمار خودکشیهای ناموفق، این مسئله را بغرنجتر مینماید. بر اساس گزارش وزارت بهداشت ژاپن، از میان هر چهار ژاپنی، یک نفر اقدام به خودکشی مینماید، یعنی یک چهارم شهروندان ژاپنی تا به حال اقدام به خودکشی نمودهاند که زنان سهم بیشتری از این آمار را تشکیل میدهند، هرچند در خودکشیهای موفق، آمار مردان ژاپنی بیشتر است. [5]
خودکشیهای کودکانه
آمار نگران کننده خودکشی در ژاپن تنها به بزرگسالان محدود نمیشود و کودکان و نوجوانان بین 10 تا 19 سال را نیز شامل میشود. این آمار تکان دهنده نشان میدهد که در روزهای ابتدایی ماه سپتامبر که ابتدای سال تحصیلی محسوب میشود، کودکان ژاپنی برای فرار از فشارهای درسی و بیش از آن، رفتار نامناسب دیگر دانش آموزان و تحقیر توسط آنها اقدام به خودکشی میکنند و آمار در این تاریخ افزایش پیدا میکند. تلاشهای دولت نیز به دلیل اینکه جامعه بزرگسالان را هدف گرفته است هر چند باعث کاهش آمار خودکشی در افراد مسنتر شده است اما روند افزایشی خودکشی در میان کودکان همچنان ادامه دارد. [6]
شبکه خبری سی. ان. ان با اشاره به پرونده دختری 17 ساله که به دلیل آزار و اذیتهای پسرانی که هم کلاسیاش بودند، اقدام به خودکشی کرده است مینویسد که این موارد بسیار شایع است تا جایی که از سال 1972 تا 2015 بیش از هجده هزار نفر از افراد زیر 18 سال در ژاپن خودکشی کردهاند. دکتر کنزو دِندا[7] استاد دانشگاه هوکایدو ژاپن، ضمن اشاره به نگران کننده بودن شیوع خودکشی در میان کودکان ژاپنی، با توجه به نتایج آزمایشهای روانشناسی در میان کودکان ژاپنی بیان میکند که از هر 12 دانش آموز ابتدایی و از هر 4 دانش آموز دبیرستانی، یک نفر به افسردگی حاد مبتلاست که بسیاری از این کودکان اقدام به خودکشی مینمایند. [8]
جایی برای لحظات آخر
همین دست از فشار های روحی و ذهنی مداوم و افسردگیهای حاد سبب میشود که مردم ژاپن به دنبال مکانی باشند که در آن خود را از شر این حجم از ناملایمات خلاص کرده و به آرامش برسند. یکی از مکانهای مورد علاقه افراد جهت خودکشی، جنگل هاگارا نزدیک به کوه فوجی و واقع در غرب شهر توکیو است.[9] این محل بعد از پل گلدن گیت سن فرانسیسکو، به عنوان محبوبترین محل برای خودکشی در جهان شناخته میشود. [10] سالانه بین 70 تا 100 جسد در میان درختان انبوه هاگارا، که به دریای درختی معروف است، یافت میشود. [11]
پدیدهها و داستانهای تکان دهندهای، این مکان به خصوص را مرموزتر از آن چیزی که هست جلوه میدهند. حوادث تلخ و غیر انسانی با جنگل هاگارا گره خورده است. فقر معنویت، سبب میشد که ژاپنی ها تا قرن 19، والدین خود را در سنین کهولت که دیگر توانایی اداره زندگی خویش را نداشته و از نظر اقتصادی نیز بیمصرف تلقی میشدند، در جنگل گاهارا رها کنند تا از گرسنگی جان خود را از دست بدهند. [12] داستانهای بسیاری نیز که از نفرین شده بودن جنگل نقل میشود به خاطر همین تاریخ به دور از انسانیت آنهاست. غنی بودن خاک جنگل از آهن مغناطیسی که مانع کار دستگاههای دیجیتالی از جمله مکان یاب (GPS) میشود نیز به این باورها در میان عوام دامن زده است. [13]
این مکان که دیگر به محلی مرسوم برای خودکشی تبدیل شده، با توجه به سیاستهای مقابله با خودکشی دولت، مملو از جملاتی در خصوص ارزشمند بودن زندگی و پایان پذیری مشکلات است. به عنوان نمونه در ابتدای ورودی جنگل نوشته شده: «زندگی هدیه ارزشمندی است از طرف والدین تو! قدرش را بدان.»[14] همچنین جنگل زیر نظارت دوربینهای مدار بسته در جای جای آن و گشتهای بازرسی جهت جلوگیری از اقدام به خودکشی افراد حاضر در جنگل است.[15]
عوامل منجر به خودکشی
آزوسا هایانو که از ماموران داوطلب گشت در جنگل هاگاراست، زندگی ماشینی و بیش از حد رقابتی در ژاپن را عامل این مشکلات میداند. او از تجربیات خود در برخورد با افرادی که قصد خودکشی داشتند به این نکته اشاره میکند که بسیاری از آنها با صرف یک هم صحبتی کوتاه از اقدام به خودکشی منصرف میشوند، موهبتی که مردم ژاپن به دلیل انواع مشغلههای مختلف از نبود آن در رنج هستند. [16]
چنانچه ذکر شد، افسردگی و اختلالات روانی علت اصلی خودکشی در میان مردم ژاپن است. [17] اما دلایل مختلفی سبب این مشکلات ذهنی و روانی میشود. کارهای طاقت فرسا و بیش از اندازه که بعضا به عنوان تنبیه و مجازات کارکنان در نظر گرفته میشود به خودی خود، باعث مرگ افراد میشود. مرگ به دلیل کارکردن بیش از حد در ژاپن با اصطلاح «کاروشی» بیان میگردد. در جولای 2013 زنی بعد از 159 ساعت کار کردن اضافه بر سازمان دچار کاروشی یا مرگ بر اثر کار بیش از حد شد و همین مسئله نشریاتی مثل گاردین را به انتقاد از وضع نامناسب ساعتهای کاری در ژاپن برانگیخت که خود از عوامل ترغیب کننده افراد به خودکشی است.[18]
از میان عوامل اصلی خودکشی میتوان به انواع زورگوییها و تهدیدات قلدر مآبانه، به صورت فیزیکی و اینترنتی نام برد. این قبیل زورگوییها که به تحقیر و آزار افراد میپردازند در مدارس نیز عاملی شایع برای خودکشی محسوب میشود. آزمون ورودی به دانشگاه و آزمونهای اشتغال نیز از دیگر عوامل خودکشی هستند که عدم موفقیت در آنها به منزله نابودی حیات اقتصادی فرد تلقی میگردد. انزوا طلبی اجتماعی که در فرهنگ ژاپنی به عنوان هایکیکوموری شناخته میشود نیز از دیگر علل خودکشی به حساب میآید. فردی که دچار هایکیکوموری میشود ممکن است برای سالها از خانه خارج نشود و خود را در یک اتاق حبس کند. این اتفاق معمولا پس از ناکامیهای خانوادگی یا اقتصادی رخ میدهد که فرد در نهایت به طرق مختلف دست به خودکشی میزند. [19]
مشکلات اقتصادی اما بالاتر از دیگر علل خودکشی منجر به اختلالات روانی و افسردگی شدید میشوند. نارضایتی افراد از سطح معیشت یا عدم توان برآورده ساختن درخواست اعضای خانواده، منجر به حس ناکامی شدید و در نهایت اقدام به خودکشی میگردد. [20] شاهدی بر این مدعا، افزایش آمار خودکشی در ماه پایانی سال اقتصادی، مارس، است که زمان پرداخت انواع هزینههای فردی و اجتماعی میباشد و به طور کلی ماه پرخرجی محسوب میگردد.[21]
احساس افسردگی ناشی از مشکلات اقتصادی به حدی در میل به اقدام خودکشی موثر است که با کمکهای اقتصادی دولت به افرادی که دچار نارساییهای اقتصادی میشوند، آمار خودکشی کاهش مییابد. [22] به عنوان نمونهای دیگر از تاثیر مسائل اقتصادی بر خودکشی، بحران اقتصادی سال 2008 سبب شد آمار خودکشی در ماه اول سال 2009 با افزایش چشم گیر 15 درصدی، به 2645 مورد برسد. [23]
هاراگیری، نگاهی محترمانه به خودکشی
از دیگر علل بالا بودن آمار خودکشی در ژاپن، نگاه فرهنگی مردم این کشور به مسئله مذکور است. بر خلاف زاویه دید ادیان الهی از جمله مسیحیت و اسلام به مسئله خودکشی، که توأم با نگاهی منفی و قبیح به این عمل است و منجر به شقاوت اخروی میگردد، در فرهنگ ژاپنی خودکشی در هالهای از تقدس و احترام قرار دارد. [24]
سپوکو که در ایران بیشتر به نام هاراگیری شهرت دارد، نوعی از خودکشی مرسوم میان جنگجویان سامورایی بوده است که در آن فرد خنجری مخصوص را در شکم خود فرو کرده و به طرفین حرکت میدهد. این عمل که به نوعی نشان دهنده تمرکز و قدرت بدنی بالای فرد بوده است به منظور کشته نشدن بوسیله دشمن یا کسب افتخار پس از یک شکست رخ میداده و از همین رو، در فرهنگ ژاپنی نگاهی احترام آمیز را به خود جلب کرده است.[25]
این پدیده که از دوران فئودالیسم ژاپن در قرن 12 میلادی، رواج یافته است، امروزه نیز به شکلی مدرن همچنان وجود خود را حفظ کرده است. [26] به عنوان مثال میتوان به هاراگیریهای گسترده شهروندان و افسران ژاپنی در سال 1945 به دلیل شکست در جنگ جهانی دوم اشاره کرد که بیشتر نشانگر اعتراض افراد از قبول آتش بس از طرف حکومت بوده است. همچنین، هاراگیری میشیما یوکیو، رمان نویس مشهور ژاپنی، به سال 1970، در انتقاد به آنچه او، از دست رفتن ارزشهای سنتی در کشورش میخواند، نام برد. [27]
دکتر یوشینوری چو، استاد روانشناسی دانشگاه تیکو کاوازاکی، در کتاب خود با عنوان «چرا مردم به خودکشی روی آوردند؟» خودکشیهای امروز در کشور ژاپن و آمار بالای آن را، مربوط به همین سنت کسب افتخار از طریق هاراگیری میداند. وی با اشاره به رسوخ این فرهنگ در باورهای عامه، از خودکشی به عنوان ساده ترین راه پیش روی یک ژاپنی به مشکل برخورده، نام میبرد. [28]
مردمان بخار شده
مشکلات اجتماعی ناشی از افسردگی در ژاپن، تنها به خودکشی محدود نمیشود. اصطلاح مردم بخار شده (یا بر باد رفته) که در زبان ژاپنی با کلمه «ژوهاتسو» به کار میرود، به آن دسته از مردمی اطلاق میشود که به دلیل انواع مشکلات اقتصادی، خانوادگی یا نارساییهای اجتماعی هویت خود را به طور کامل ترک کرده و تمام آنچه مربوط به گذشته خود میدانند، (از جمله خانواده، شغل، اسم، فامیل و ...) را رها میکنند. به امید اینکه بتوانند زندگی جدیدی را بدون بار مسئولیتهایی که از پیش بر دوش داشتند آغاز نمایند. [29]
این افراد فراری از جامعه، که تعدادشان سالانه به بیش از صد هزار تن میرسد نیز یکی دیگر از نشانههای مشکلات روحی در میان مردم ژاپن هستند. گفتنی است که لنا مگور، ژورنالیست فرانسوی در کتاب خود با عنوان «پنهان شدگان» (THE VANISHED) به بررسی و تحقیق در خصوص این پدیده پرداخته است. [30]
اقداماتی برای مقابله
بر اساس گزارشی از خبرگزاری اکونومیست، مجموع این آمارهای تکان دهنده سبب شد تا دولت ژاپن از سال 2007 توجه بیشتری را نسبت به مبحث خودکشی و جلوگیری از آن نشان دهد. اقدامات گسترده در چارچوب همکاری با انجمن بینالمللی توقف خودکشی (IASP) صورت گرفته است و همچنین بودجه هنگفت 220 میلیون دلاری برای این طرح در نظر گرفته شده که هدف آن کاهش 30 درصدی آمار خودکشی تا سال 2025 است. [31]
همچنین مرکز تلفنی به نام «تل» (TELL)، نیز جهت کمک به کسانی که قصد اقدام به خودکشی دارند طراحی شده است. [32] در این طرح افراد با تماس به تلفنهای شرکت تل یا چت آنلاین با مشاورین آن، ضمن بازگویی مشکلات خود، مشاورههایی به منظور جلوگیری از مبادرت به خودکشی میشنوند که تا به حال افراد زیادی با توجه به کمکهای این ارگان از خودکشی منصرف شدهاند. [33] این طرح که با استقبالهای گسترده از سال 1973 راه اندازی شده است، در سال 2009 به کلینیکهای روان درمانی نیز مجهز گردید. [34] با این حال مسئولان این طرح همچنان از عدم اطلاع شهروندان از این سامانه و همچنین عدم مراجعه بسیاری از کسانی که قصد انجام خودکشی دارند به مشاورههایی از این دست، به دنبال راهی موثرتر جهت جلوگیری از این آسیب اجتماعی گسترده در ژاپن هستند.
منابع:
[1] https://www.befrienders.org/suicide-statistics
[2] http://apps.who.int/gho/data/node.main.MHSUICIDEASDR?lang=en
[3] https://www.humanium.org/en/child-suicide-in-japan-the-leading-cause-of-death-in-children/
[4] https://www.japantimes.co.jp/news/2017/05/30/national/social-issues/preventive-efforts-seen-helping-2016-saw-another-decline-suicides-japan-21897/#.Wf-B4VuCzIU
[5] http://www.newsweek.com/one-four-japanese-consider-suicide-health-ministry-stats-reveal-572151
[6] http://www.newsweek.com/why-do-so-many-japanese-schoolchildren-kill-themselves-391648
[7] Kenzo Denda
[8] https://www.humanium.org/en/child-suicide-in-japan-the-leading-cause-of-death-in-children/
[9] http://www.aokigaharaforest.com/
[10] https://lens.blogs.nytimes.com/2012/10/25/wandering-in-japans-suicide-forest/?_r=0
[11] http://www.tofugu.com/japan/aokigahara/
[12] http://www.aokigaharaforest.com/
[13] http://mentalfloss.com/article/73288/15-eerie-things-about-japans-suicide-forest
[14] http://www.aokigaharaforest.com/
[15] https://www.ranker.com/list/suicide-forest-sea-of-trees-aokigahara-forest-100115/mike-rothschild
[16] https://lens.blogs.nytimes.com/2012/10/25/wandering-in-japans-suicide-forest/?_r=0
[17] http://www.tokyoweekender.com/2017/08/suicide-in-japan-the-reasons-the-statistics-and-the-tell-support/
[18] https://www.theguardian.com/world/2017/oct/05/japanese-woman-dies-overwork-159-hours-overtime
[19] http://wasa-bi.com/topics/2199
[20] http://www.nippon.com/en/features/h00075/
[21] http://www.aokigaharaforest.com/
[22] http://www.tokyoweekender.com/2017/08/suicide-in-japan-the-reasons-the-statistics-and-the-tell-support/
[23] http://mentalfloss.com/article/73288/15-eerie-things-about-japans-suicide-forest
[24] http://wasa-bi.com/topics/2199
[25] https://en.wikipedia.org/wiki/Seppuku
[26] http://www.history.com/news/ask-history/what-is-seppuku
[27] https://www.britannica.com/topic/seppuku
[28] https://www.japantimes.co.jp/life/2011/06/26/general/inside-japans-suicide-forest/
[29] http://www.businessinsider.de/evaporated-people-disappearing-from-japan-2017-4?r=US&IR=T
[30] https://www.amazon.com/Vanished-Evaporated-People-Stories-Photographs/dp/151070826X
[31] https://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2017/06/daily-chart-20
[32] http://telljp.com/about/mission/
[33] http://www.tokyoweekender.com/2017/08/suicide-in-japan-the-reasons-the-statistics-and-the-tell-support/
[34] http://telljp.com/about/history/