به گزارش مشرق، سلطه‌طلبان برای دستیابی به اهداف خود از ابزارهای گوناگونی استفاده می‌کنند. یکی از کارآمدترین ابزارها برای تحقق نظم نوین جهانی منطبق بر خواست و اراده سلطه‌طلبان، فضای مجازی می‌باشد.

سلطه‌طلبان می‌توانند از طریق فضای مجازی، محتوای موردنظر خود را به اقصی نقاط عالم برسانند و در مقابل، مانع از گسترش محتواهایی که مخالف منویات آنان است بشوند. ازاین‌رو تدابیر ویژه‌ای برای بسط و گسترش فضای مجازی در تمامی کره زمین اندیشیده‌اند. به‌عنوان‌مثال هیچ کشوری را در اصل استفاده از اینترنت تحریم نمی‌کنند و برخی خدمات خود مانند موتورهای جستجو و شبکه‌های اجتماعی را به‌صورت رایگان در اختیار کشورها ازجمله جمهوری اسلامی ایران قرار می‌دهند.

به دلیل تأثیرات سوء و غیرقابل کتمان فضای مجازی آمریکایی بر کشورهای گوناگون و در ابعاد سیاسی، اقتصادی، امنیتی و از همه مهم‌تر فرهنگی، کشورهای گوناگون برای مقابله با تهدیدات آن و بهره‌گیری از فرصت‌های آن به چاره‌جویی برخاسته اند. یکی از مهم‌ترین راهکارهای مواجهه فعال و مبتکرانه با آسیب‌های فضای مجازی، راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات است. برخی کشورها مانند چین، روسیه و کره جنوبی توانستند با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، بر بسیاری از آسیب‌های فضای مجازی متعلق به نظام سلطه فائق آیند.

به دلیل اهمیت این بحث، موضوع را با حجت الاسلام محمد کهوند، از کارشناسان فضای مجازی در میان گذاشتیم که حاصل این گفتگو را در زیر می خوانید:

جناب آقای کهوند به عنوان مقدمه بفرمایید شبکه ملی اطلاعات چیست؟ بسیاری از مردم هنوز نمی دانند اساسا شبکه ملی اطلاعات به چه معناست.

تلقی‌های گوناگونی درباره شبکه ملی اطلاعات وجود دارد. برخی آن را به معنای اینترانت داخلی و قطع ارتباط با خارج از کشور حمل کرده‌اند و برخی آن را همان اینترنت نظام سلطه دانسته، با این تفاوت که سرویس‌های داخلی صرفاً پرسرعت و ارزان‌تر هستند.

اما باید گفت صحیح‌ترین تلقی از شبکه ملی اطلاعات به این شرح است:

شبکه ملی اطلاعات یعنی اینترنتی ارزان، پرسرعت، امن و سالم. در حقیقت این شبکه باید بتواند نیازهای واقعی و مشروع مردم را در بستری پرسرعت، قیمتی پایین، امنیتی پایدار و در عین برخورداری از بالاترین حد سلامت (عاری از هرگونه فساد و فحشای اعتقادی و اخلاقی) پاسخگو باشد و زمینه ارتباط کاربران ایرانی با یکدیگر را از بستر داخلی و ارتباط با خارج از کشور را از بستر بین الملل مهیا کند.

راه اندازی شبکه ملی اطلاعات چه فایده ای دارد؟ 

■ اگر این شبکه به نحو مطلوبی راه‌اندازی شود می‌تواند حداقل در سه محور برکات زیادی را به دنبال داشته باشد که بنده به برخی از فواید آن اشاره خواهم کرد:

مسلما مهمترین فایده شبکه ملی اطلاعات در حوزه فرهنگ خواهد بود. بسیاری از آسیب‌های فضای مجازی، مانند ترویج شبهات، مفاسد اخلاقی، شایعات، توهین به مقدسات دینی، شخصیتهای مذهبی و انقلابی و ... ناشی از سلطه تمام‌عیار دشمن بر فضای مجازی است. ازآنجایی‌که نظام سلطه مدیریت شبکه‌های اجتماعی، موتورهای جستجو و بسیاری از خدمات دیگر فضای مجازی را بر عهده دارد، به ‌راحتی می‌تواند هر محتوایی را در سطح وسیعی منتشر کند (انواع فسق و فجور) و مانع ترویج و گسترش محتوایی خاص شود (مانند اتفاقی که برای نامه اول و دوم مقام معظم رهبری به جوانان غربی افتاد و مدیران شبکه‌های اجتماعی اجازه انتشار آن را ندادند).

اگر شبکه ملی اطلاعات راه بیفتد، سرویس‌های ایرانی با قیمتی معادل یک‌دهم قیمت سرویس‌های خارجی و با ده برابر سرعت نسبت به آنان فعالیت خواهند کرد که موجب می‌شود مردم به‌جای سرویس خارجی، از سرویس بومی استفاده کنند. همین امر موجب می‌شود نظام سلطه نتواند اطلاعات و ارتباطات و درنهایت محتواها را مهندسی کند و افکار عمومی را جهت دهد.

از سوی دیگر ازآنجاکه در شبکه ملی اطلاعات قرار دادن محتوا در فضای مجازی برای تولیدکننده محتوا رایگان خواهد بود، نه‌تنها هزینه کارهای ایجابی فرهنگی به حداقل ممکن خواهد رسید، بلکه به دلیل آنکه تولیدکننده محتوا به ازای مشاهده محتوا توسط مردم، درآمد کسب می‌کند (دقیقاً برعکس وضعیت فعلی)، موجب می‌شود طلاب، نیروهای فرهنگی و ... به سمت تولید محتوا و کسب درآمد گرایش پیداکرده و همین امر موجب برطرف شدن معضل کمبود محتوا نیز گردد.

حوزه دومی که ما شاهد بهبود قابل ملاحظه در آن پس از راه اندازی شبکه ملی اطلاعات خواهیم بود، حوزه امنیتی است. از دیگر برکات شبکه ملی اطلاعات آن است که سلطه امنیتی دشمن را تا حد زیادی سلب خواهد کرد. درصورتی‌که شبکه ملی اطلاعات به‌درستی اجرا شود، ارتباطات مردم ایران به خارج از کشور منتقل نخواهد شد و محیطی امن برای حضور در فضای مجازی را به وجود خواهد آورد.

ضمن آنکه می‌توان از شیوه‌ای منحصربه‌فرد برای رمزنگاری اطلاعات در ارتباطات داخلی استفاده کرد که دشمن نتواند اطلاعات کاربران را سرقت کند.

حوزه اقتصاد سومین محور کلی فواید راه اندازی شبکه ملی اطلاعات است. راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات نه‌تنها مانع واردات بی‌رویه، بی‌دلیل و بیهوده پهنای باند و ترافیک اطلاعات به داخل کشور می‌شود و از خارج شدن میلیون‌ها دلار ارز جلوگیری می‌کند، بلکه موجب ایجاد اشتغال و شکوفایی اقتصادی می‌گردد.

به دلیل آنکه ارتباطات داخلی مردم از اینترنت بومی استفاده خواهد کرد (به دلیل قیمت پایین و سرعت‌بالا)، بسیاری از نیازهای مردم توسط اینترنت داخلی تأمین‌شده و دلیلی برای واردات بی‌رویه اینترنت وجود نخواهد داشت که این امر موجب ذخیره‌سازی ارز خواهد شد. به‌عنوان‌مثال بخش قابل‌توجهی از اینترنت فعلی کشور توسط تلگرام، اینستاگرام و واتس اپ مصرف می‌شود. این برنامه‌ها همه غیربومی بوده و از اینترنت آمریکایی استفاده می‌کنند. ضمناً در این برنامه‌ها در بیش از 95% ایرانیان با مردم حاضر در کشورمان ارتباط دارند. با راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، مردم برای ارتباطات داخلی خود از سرویس‌های بومی استفاده کرده و مانع مصرف بی‌دلیل اینترنت آمریکایی می‌شود.

شبکه ملی اطلاعات صدها هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم برای کشورمان تولید می‌کند و با توجه به وجود نخبگان برجسته فناوری اطلاعات و ارتباطات در ایران، کشورمان را به قطب تولید محصولات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بدل خواهد کرد. درحالی‌که در وضعیت فعلی به دلیل گران بودن فعالیت در فضای مجازی ایران و بی‌کیفیت بودن اینترنت، نخبگان نمی‌توانند در کشورمان فعالیتی داشته باشند و به‌ناچار به شرکت‌های مشهوری مانند گوگل، یاهو، اپل و ... برای کسب درآمد مراجعه می‌کنند.

آیا نهاد، ارگان و یا بخش خاصی از کشور پیگیر راه اندازی این شبکه هست؟

این مسئله در حوزه مسئولین عمدتا توسط حضرت آقا پیگیری می شود و ایشان دغدغه فراوانی برای راه اندازی آن دارند و به شدت آن را دنبال می کنند. مقام معظم رهبری مدظله بارها در موضع‌گیری‌ها و سخنرانی‌های مختلف نسبت به اهمیت فضای مجازی و مدیریت اسلامی آن تأکید کرده‌اند. به‌گونه‌ای که ایشان در جلسه‌ای که شورای عالی فضای مجازی را تأسیس کردند فرمودند: «اگر مسئولیت رهبری را بر عهده نداشتند، خودشان مدیریت فضای مجازی را به عهده می‌گرفتند.»

با توجه به دغدغه‌های فراوان ایشان نسبت به این موضوع پراهمیت، در احکام خود برای تأسیس شورای عالی فضای مجازی و در احکام دور دوم آن شورا، تأکید بسیاری بر راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات داشته‌اند. به‌عنوان‌مثال ایشان در بند پنجم حکم اعضای شورای عالی فضای مجازی در دوره دوم این شورا فرموده‌اند: «تسریع در راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات پس از تصویب طرح آن در شورای عالی و نظارت مستمر و مؤثر مرکز ملی بر مراحل راه‌اندازی و بهره‌برداری از آن.»

همچنین ایشان در تاریخ 22/3/1396 در دیدار مسئولان نظام فرمودند: «یکی دیگر از چیزهایی که در مدیریت کشور -که بتوانید کشور را اداره کنید- تأثیر دارد، مسئله‌ی فضای مجازی است؛ فضای مجازی خیلی مهم است. در مسئله‌ی فضای مجازی، آنچه از همه مهم‌تر است، مسئله‌ی شبکه‌ی ملّی اطّلاعات است.»

الان راه اندازی اینترنت ملی در چه وضعیتی قرار دارد؟

متاسفانه تاکنون اقدام لازم برای این کار صورت نپذیرفته است. مقام معظم رهبری در دیدار مسئولان نظام و در تاریخ 22/3/1396 از عدم راه اندازی شبکه ملی اطلاعات اظهار نارضایتی فرمودند:

 «یکی دیگر از چیزهایی که در مدیریّت کشور -که بتوانید کشور را اداره کنید- تأثیر دارد، مسئله‌ی فضای مجازی است؛ فضای مجازی خیلی مهم است. در مسئله‌ی فضای مجازی، آنچه از همه مهم‌تر است، مسئله‌ی شبکه‌ی ملّی اطّلاعات است. متأسّفانِه در این زمینه کوتاهی شده، کاری که باید انجام بگیرد، انجام نگرفته؛ این [طور] نمی‌شود.»

همه چشمها به دولت جدید و وزیر جدید دوخته شده است تا ببینند برای تحقق این ضرورت ملی و مطالبه اساسی رهبری چه اتفاقی خواهد افتاد.  

چه مسئله ای موجب به وجود آمدن مواجهه انفعالی با فضای مجازی در کشورمان شده است؟

یکی از مهم‌ترین دلایلی که موجب به وجود آمدن وضعیت غیرقابل‌قبول فعلی ما در فضای مجازی شده است، روش نادرست مواجهه با فناوری‌های نوین و فضای مجازی است. به‌طورکلی در حال حاضر دو روش برای مواجهه با فضای مجازی وجود دارد.

الف) انقلابی، مبتکرانه و هوشمندانه

اولین روش، روش انقلابی، مبتکرانه و هوشمندانه است. این تفکر که مبتنی بر انقلاب و تفکر انقلابی است از حداقل سه اصول ذیل تبعیت می‌کند:

1. توسعه به‌قدر آمادگی

توسعه فضای مجازی باید به‌اندازه آمادگی قطعی نظام جمهوری اسلامی با مسائل گوناگون آن باشد و الا موجب انفعال و خودباختگی فرهنگی، امنیتی، سیاسی و اقتصادی در فضای مجازی خواهد شد.

در پیوست حکم اول مقام معظم رهبری به اعضای شورای عالی فضای مجازی درباره وظایف آنان آمده است: «مواجهه فعال و مبتکرانه با فضای مجازی در سطح ملی و جهانی و توسعه آن به میزان آمادگی قطعی نظام برای استفاده از فرصت‌ها و مقابله با آسیب‌های آن»

2. مقدم داشتن محتوا

نکته بسیار مهم دیگر در این تفکر، مقدم داشتن محتوا بر توسعه سخت‌افزاری فضای مجازی است. به‌عبارت‌دیگر قبل از آنکه سخت‌افزار و یا نرم‌افزاری وارد کشور بشود و یا توسعه یابد، باید ابتدا به‌قدر کافی برای آن محتوا وجود داشته باشد و در گام بعدی اقدام به توسعه سخت و نرم کرد.

مقام معظم رهبری در پیوست حکم اول اعضای شورای عالی فضای مجازی یکی از مطالباتشان به این قرار بوده است: «مقدم داشتن محتوا نسبت به زیرساخت‌ها، قالب‌ها و خدمات اینترنتی و سرمایه‌گذاری بالا و مستمر درزمینه ی تولید وسیع و زاینده محتوای جذاب بر اساس اسلام ناب محمدی و گفتمان انقلاب اسلامی»

3. سلب سلطه دشمن

از دیگر ویژگی‌های این تفکر، استقلال‌طلبی و تلاش برای سلب سلطه دشمن از فضای مجازی است. مقام معظم رهبری در تاریخ 14/3/1395 و در حرم امام خمینی می‌فرمایند: «استقلال اقتصادی مهم است، [امّا] اوّل درزمینه‌ی فرهنگی عرض بکنم؛ استقلال فرهنگی به اعتقاد بنده از همه‌ی این‌ها مهم‌تر است. استقلال فرهنگی در این است که سبک زندگی را، سبک زندگی اسلامی - ایرانی انتخاب بکنیم. بنده در باب سبک زندگی دو سه سال قبل از این مفصّل صحبت کردم؛ سبک زندگی از معماری، از زندگی شهری، از زیستِ انسانی، از پیوندهای اجتماعی تا همه‌ی مسائل گوناگون را شامل می‌شود. تقلید از غرب و از بیگانه در سبک زندگی، درست نقطه‌ی مقابل استقلال فرهنگی است. امروز نظام سلطه بر روی این مسئله دارد کار می‌کند؛ همین مسئله‌ی مهندسی اطّلاعات، این ابزارهای جدیدی که وارد میدان شده است، این‌ها همه ابزارهایی هستند برای تسلّط بر فرهنگ یک کشور. بنده با این حرف نمی‌خواهم بگویم این ابزارها را از زندگی خودمان خارج کنیم؛ نه، این‌ها ابزارهایی هستند که می‌توانند مفید واقع بشوند امّا سلطه‌ی دشمن را از این ابزارها بایستی سلب کرد. نمی‌توانید شما برای اینکه مثلاً فرض بفرمایید رادیو و تلویزیون داشته باشید، رادیو تلویزیونتان را بدهید در اختیار دشمن؛ اینترنت هم همین‌جور است، فضای مجازی هم همین‌جور است، دستگاه‌های اطّلاعاتی و ابزارهای اطّلاعاتی هم همین‌جور است، این‌ها را نمی‌شود در اختیار دشمن قرار داد؛ امروز در اختیار دشمن است؛ وسیله و ابزار نفوذ فرهنگی است؛ ابزار سلطه‌ی فرهنگی دشمن است.»

ب) ابزار محور

اما نوع دیگری از تفکر درباره شیوه مواجهه با فضای مجازی وجود دارد که مبتنی بر تفکرات سکولار و خنثی است. در این تفکر با استفاده از سیاست راه بیانداز- جابیانداز، ابتدا و بدون توجه به پیامدهای فرهنگی، اقتصادی، امنیتی و سیاسی، اقدام به واردات سخت‌افزار و نرم‌افزارها کرده و آن را برخلاف قوانین کشور توسعه می‌دهند. برخی از مهم‌ترین خصایص این تفکر عبارت است از:

1. توسعه ابزار بدون توجه میزان آمادگی نظام در مواجهه با آن

یکی از اصول عملی تفکر ابزار محور در فضای مجازی، واردات سرویس‌های خارجی و توسعه آن بدون توجه به میزان آمادگی نظام برای مواجه شدن با این پدیده است. چنین تفکری موجب انفعال کشورمان در بیش از 20 سال اخیر در فضای مجازی شده است.

اکنون مردم به هر محتوایی و به‌آسانی در تمامی شبکه‌های اجتماعی نظام سلطه بدون تمهیدات لازم از سوی دستگاههای مسئول حضور دارند. این وضع نتیجه واردات سخت افزار، نرم افزار وتوسعه فضای مجازی بدون توجه به میزان آمادگی قطعی نظام است.

2. تسهیل فعالیت سرویس‌های نظام سلطه در کشور

در حال حاضر معماری اینترنت کشور به‌گونه‌ای است که قیمت تمام‌شده برای سرویس‌های خارجی بسیار ارزان و سرعت آن بالا است درحالی‌که همین مورد برای سرویس‌های ایرانی کند و بسیار گران است.

همچنین سرویس‌های خارجی برای فعالیت در ایران هیچ مانع قانونی ندارند اما سرویس‌های داخلی با موانع بسیار زیادی مواجه هستند. برخی سازندگان شبکه‌های اجتماعی ایرانی مدعی هستند دستگاههای مسئول به‌اندازه نیازشان پهنای باند حتی در ازای دریافت وجه در اختیارشان نمی‌گذارند که همین مسئله موجب کند شدن شبکه اجتماعی ایرانی و کاهش کیفیت آن می‌شود درحالی‌که برای سرویس‌های خارجی پهنای باند به‌صورت رایگان و کاملاً نامحدود اختصاص داده می‌شود.

3. عدم اهتمام جدی به سلطه دشمن و اعتماد به او

یکی از مبانی فکری دیدگاه ابزار محور، اعتماد به دشمن و عدم توجه به مقوله سلطه دشمن بر فضای مجازی است. این دیدگاه آن‌قدر نسبت به فناوری‌های در اختیار دشمن خوش بین است که گمان می‌کند می‌تواند با مذاکره با نظام سلطه، از نرم‌افزارهای آنان استفاده کرده و مانع آسیب‌های آن شود. این مهم در حالی است که تجربه تلگرام ثابت کرده است مذاکره نه‌تنها فایده‌ای ندارد، بلکه هرروز فعالیت این شبکه‌ها در کشورمان موجب اضرار بیشتر به فرهنگ، سیاست، امنیت و اقتصاد کشور می‌شود.

هم‌اینک علی‌رغم توافق دستگاه مربوط با شرکت تلگرام مبنی بر حذف برخی مصادیق غیراخلاقی (نه همه آن‌ها) و ضد اعتقادی (نه همه آن‌ها)، مردم در این نرم‌افزار به‌آسانی به هر محتوای ضد اعتقادی و ضد اخلاقی دسترسی دارند. کانال‌های مروج فساد تلگرامی برای رهایی از فیلتر شدن، بین ساعات 9 شب تا 2 بامداد اقدام به انتشار وسیع فیلم‌های مستهجن کرده و پس‌ازاین ساعت، به‌سرعت آن را حذف می‌کنند. بدین‌سان کانال‌های چند صد هزار نفره ای که فیلم مستهجن منتشر می‌کنند، فیلتر نمی‌شوند!

همچنین فهرستی بالغ‌بر 8000 کانال و گروه تلگرامی وجود دارد که بسیاری از آن‌ها تا 40 بار برای مسدودسازی ارسال‌شده‌اند اما از سوی مالک تلگرام فیلتر نشده‌اند.

لازم به ذکر است تا قبل از راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات، کشورمان به‌جز رفع فیلتر هیچ امتیاز دیگری برای ارائه به طرف خارجی ندارد. ازاین‌رو طرف خارجی نیز امتیاز خاصی به کشورمان نداده و فرهنگ کشور را به تاراج می‌برد. آورده مذاکره با تلگرام در حالی که به‌شدت در مورد آن تبلیغ شد، تحصیل حاصل بود؛ تمامی شبکه‌های اجتماعی طبق قوانین بین‌المللی باید محتوای مستهجن، ضد کودکان، تروریسم، توهین به ادیان و ... را حذف کنند. این تمام چیزی بود که در مذاکره با تلگرام نصیب کشورمان شده است!

دلایل عدم اهتمام جدی  برای اصلاح وضعیت موجود فضای مجازی تا کنون چه بوده است که البته امیدواریم در کابینه جدید و با حضور وزیر جدید ارتباطات این مشکل برطرف شود؟

برخی از مهمترین دلایلی که موجب عدم اهتمام جدی دستگاههای ذی ربط برای اصلاح وضعیت غیرقابل قبول فضای مجازی می شود، بداین قرار است:

الف) برداشت ناصحیح از فناوری‌ها غیربومی

بسیاری از مسئولان و دلسوزان نظام گمان می‌کنند بزرگ‌ترین مشکل کشورمان در فضای مجازی کمبود محتوای غنی، جذاب و مؤثر در این عرصه بوده و مهم‌ترین راهکار نیز تولید محتوای غنی، جذاب و مؤثر است. این برداشت غیر صحیح و غیر کارشناسانه ناشی از عدم موضوع شناسی و ناآشنایی با ابعاد گوناگون فضای مجازی است.

در حال حاضر به دلیل سلطه دشمن بر تمامی خدمات پرکاربرد کشورمان مانند تلگرام، اینستاگرام، گوگل، یاهو و ... و با توجه به مهندسی اطلاعات و ارتباطات توسط سلطه‌طلبان، محتوای ضد استکباری و انقلابی حذف‌شده و در مقابل شایعات، شبهات و محتوای مبتذل و مستهجن در گستره وسیعی منتشر می‌شود. در حقیقت به دلیل سلطه دشمن بر این ابزارها، معضل اصلی کشورمان تولید محتوا نیست، بلکه توزیع محتواست.

همان‌طور که ملاحظه می‌شود پیشنهادهای غیراخلاقی گوگل، هیچ ارتباطی با اصل واژه جستجو شده ندارد.

ب) روش مواجهه غیر اسلامی

شیوه مواجهه برخی مسئولان با فضای مجازی اسلامی نیست. به‌عنوان‌مثال، یکی از مهم‌ترین دلایل فروش آزادانه فیلترشکن‌ها، بهانه اشراف بر فضای مجازی است. درحالی‌که اولاً با این بهانه بسیاری از افراد گرفتار فساد و فحشا می‌شوند، ثانیاً برای اشراف بر فضای مجازی باید شبکه ملی اطلاعات و پروژه‌های اقماری آن را راه‌اندازی کرد نه اینکه به افراد بی دفاع به لخاظ فکری اجازه داد با فیلترشکن، به‌آسانی به هر محتوایی دسترسی داشته باشند.

در توافق صورت گرفته با تلگرام، این موارد جزو مصادیق ممنوعه نیست، بنابراین هرگز مسدود نمی‌شوند: رقص، موسیقی مبتذل، داستان‌های مستهجن، شایعات، شبهات دینی، فیلم و تصاویر خصوصی مردم، تمسخر و توهین به مقدسات و ....

ج) منافع مادی

فقدان شبکه ملی اطلاعات و اینترنت ملی و استفاده از اینترنت خارجی می تواند برای کسانی و شرکتهایی منافع سرشار مادی داشته باشد و از همین رو صاحبان چنین منافعی می توانند در برابر راه اندازی اینترنت ملی سنگ اندازی کنند.

منبع: نشریه راه رشد وابسته به ستاد امربه معروف و نهی از منکر شماره 187