به گزارش مشرق، موضوع تامین فاینانس خرید هواپیماهای ایرباس از همان روزی که قرارداد میلیارد دلاری به امضای مدیران ایران‌ایر و این شرکت اروپایی رسید، مطرح شد. عباس آخوندی ۲۶ دیماه در این‌باره گفته بود: « در چند ماه اخیر مذاکرات بسیاری را با شرکت‌های دست اول تأمین کننده هواپیما داشته‌ایم. در دو بخش بحث کرده‌ایم یکی اینکه ساختار هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران را بازسازی کنیم که در این زمینه درگام نخست برای ۱۱۴ فروند هواپیما با ایرباس فرانسه توافق کرده‌ایم. بحث دیگر این است که تمام شرکت‌های هواپیمایی داخلی را نیز بازسازی کنیم. در این زمینه نیز به دنبال استفاده از لیزینگ هواپیما با شرکت‌هایی که هواپیما عرضه می‌کنند هستیم.»
چند روز بعد مدیرعامل سابق هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران با تشریح جزئیات قرارداد ۱۰.۵ میلیارد دلاری خرید ۱۱۸ فروند هواپیمانی ایرباس در رابطه با نحوه تایمن منابع مالی این خرید گفته بود: ۱۰.۵ میلیارد دلار در طول چند سال باید به نسبت پرداخت شود که بخش اعظم آن از طریق فاینانس تامین می‌شود.
فرهاد پرورش اظهار کرد: خوشبتخانه با اجرای برجام و سفری که دکتر روحانی رئیس جمهور کشورمان به فرانسه داشتند هماهنگی‌های لازم در جهت انعقاد قرارداد برای خرید هواپیما در این سفر نیز صورت گرفته بود که خوشبختانه این موفقیت در این سفر حاصل شد و تفاهم‌نامه اولیه برای خرید هواپیماهای نو برای شرکت هواپیمایی حامل پرچم جمهوری اسلامی ایران(هما) از شرکت هواپیما ساز ایرباس به امضا رسید. هواپیماهایی که در قرارداد اولیه منظور شد در مجموع ۱۱۸فروند هواپیما ایرباس است که ۴۵ فروند هواپیما از خانواده ایرباس ۳۲۰ (اعم از ۳۲۰ و ۳۲۱) هستند که این حق انتخاب با ایران است که چه تعداد از این ۴۵ فروند ۳۲۰ و چه تعداد نیز ایرباس ۳۲۱ باشد و تعیین آن با نظر تخصصی کارشناسان شرکت هواپیمایی هما و نیاز بازار مشخص خواهند شد.
مدیرعامل کنونی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران در روز معارفه‌اش به عنوان سرپرست هما از میزان زیان انباشت شرکت تحت مدیریتش ابراز بی اطلاعی کرد. شرفبافی ۶ مهر در آیین ورود دو فروند هواپیمای ای تی آر به کشور از در شرف نهایی شدن فاینانس خارجی تامین مالی هواپیماهای ایرباس و بوئینگ خبر داده و گفته بود: در انتقال پول هواپیماهای خریداری شده مشکلی نداریم.
سرپرست وقت ایران‌ایر افزود: در بحث فاینانس این هواپیما و تامین مالی برنامه‌ای از پیش تعیین شده داریم و برای تامین فاینانس این هواپیماها (ATR) فاینانس از طریق منابع داخلی قابل تامین است.
وی با بیان اینکه با پرداخت منابع مالی تا به حال ۹ فروند هواپیمای ATR و ایرباس وارد کشور شده است، اظهار کرد: در بحث هواپیماهای ایرباس و بوئینگ ترجیح ما استفاده از منابع خارجی است، تاکید کرد: در حال مذاکرات فشرده با فاینانسورهای خارجی هستیم. روش ارائه این فاینانس‌ها در حال بررسی است و برای تامین منابع مالی هواپیماها فاینانس خارجی در شرف نهایی شدن است.
شرفبافی گفت: با توجه به اینکه تولیدات اروپایی در حال فروش به هواپیماهایی جمهوری اسلامی ایران است از این رو اروپایی‌ها بیشتر به دنبال تامین فاینانس فروش این هواپیماها هستند.
وی یادآور شد: کمپانی ای تی آر فقط هواپیما نمی‌فروشد بلکه در تمام سرویس‌های این هواپیما با همکاری می‌کند و می‌خواهند این کار مشترک را ادامه دهند. قراردادها به نحوی امضا شده که در صورتیکه کار ساخت شروع شود پیش پرداخت انجام می‌شود. هواپیمای دهم و یازدهم در شرف برنامه‌ریزی برای تولید و تامین فاینانس قرار دارد.
پاشنه آشیل خرید هواپیما
منابع مالی خرید هواپیما و مباحث مربوط به تامین فاینانس طی دو سال اخیر یکی از پاشنه‌های آشیل شاهکار خودخوانده وزیر راه و شهرسازی بوده است.
مقام دوم مذاکره خرید هواپیما از کمپانی‌های ایرباس، بوئینگ و ATR از دیماه سال ۹۴ به این سو در چند مرحله از نهایی شدن فاینانس خرید هواپیما خبر داده است، اما تاکنون هیچکدام از وعده‌های وی عملی نشده است.
فخریه کاشان در جدیدترین نمونه در واکنش به خبر بازاریابی ایرباس برای فروش هواپیماهای ایران‌ایر به سایر شرکت‌ها یکبار دیگر از مرحله نهایی قرار داشتن فاینانس خرید هواپیماها خبر داده است. وی در این‌باره گفته است: « فاینانس‌ها در مراحل نهایی انعقاد قرارداد بسر می‌برد و تاکنون هیچ تغییری در وضعیت آنها ایجاد نشده است.»
قائم مقام وزیر راه و شهرسازی دو روز بعد از این سخنان گفت‌وگوی مفصلی را با یکی از رسانه‌های حامی دولت انجام داد و جایگزین کردن شرکت‌های دیگر برای تحویل هواپیماهای سفارش داده شده ایران‌ایر را تایید کرد.
فخریه‌کاشان همچنین عدم پایبندی ایران‌ایر به تعهداتش را دلیل عدم تحویل هواپیما از سوی ایرباس اعلام کرد؛ « ایرباس ماهانه ۹۰ تا ۱۰۰ فروند هواپیما می‌سازد، نمی‌تواند که هواپیما را همان‌جا نگه دارد؛ بنابراین هرکسی که زودتر تعهداتش را انجام دهد، می‌تواند هواپیما را تحویل بگیرد.»
با وجود آن‌که وزیر راه و شهرسازی همواره در سخنانش اطلاع‌رسانی شفاف را حق مردم دانسته و بر آن تاکید داشته اما در عمل هم خود وی و هم برخی مسئولان وزارت راه و شهرسازی تمام واقعیت درباره پروژه‌ها، برنامه‌ها، قراردادها و ... را نگفته‌اند. خرید هواپیما از کمپانی‌های ایرباس و بوئینگ یکی از نمونه‌هاست. اطلاع‌رسانی قطره‌چکانی آنهم از طریق چند رسانه حامی دولت چیزی نبوده که مردم انتظار آن داشته‌اند.
به اعتقاد کارشناسان و فعالان حمل‌ونقل هوایی یکی از اشتباهات بزرگ این صنعت تغییر عجولانه مدیرین هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران توسط وزیر راه و شهرسازی بود. تغییری که در ادامه فراگیرتر شد و معاونان کارکشته ایران‌ایر را نیز به سرنوشت مدیرعامل سابق دچار کرد. به نظر می‌رسد کمبود تجربه و عدم اطلاع کامل از بازار حمل‌ونقل هوایی به چالش عمیقی برای همای زیانده تبدیل شده است.
تاکنون ۸ فروند هواپیمای ایرباس و ATR از مجموع خریدهای ایران‌ایر وارد کشور شده است. هواپیماهایی که قرار بود پول خرید آنها به صورت قسطی پرداخت شود اما تمام هزینه خرید این هواپیماها به صورت نقدی و از طریق منابع صندوق توسعه ملی پرداخت شده است. ایران‌ایر هم‌اکنون به عنوان یک شرکت زیانده فعالیت می‌کند و با توجه به خشکسالی منابع مالی در کشور مشخص نیست چگونه منابع مالی خریدهای میلیارد دلاری را تامین کند؟
