سرویس سیاست مشرق - روزانه می‌توان از لابه‌لای گزارش‌ها و عناوین خبری رسانه‌های مکتوب و حتی غیر مکتوب، نکات قابل‌توجهی استخراج کرد؛ موضوعاتی که می‌تواند برای مخاطبین قابل‌استفاده و محوری برای تحلیل باشد، در گزارش روزانه "ویژه‌های مشرق" نکات و تأملات قابل‌استخراج از رسانه‌ها برای مخاطبین عرضه خواهد شد؛ با «ویژه‌های مشرق» همراه شوید.

*******

روزه سکوت روزنامه های اصلاح طلب در سالگرد برجام

دو سال پیش در چنین روزی(27 دی ماه 94) اجرای تعهدات 1+5 ذیل برجام آغاز شد. روزنامه های اصلاح طلب با هیاهوی فراوان به استقبال اجرای برجام رفته و با تیترهایی همچون «تحریم ها به تاریخ پیوست»،«صبح بدون تحریم»،«تحریم ها هم رفت»،«پیروزی تدبیر بر تحریم»،«فروپاشی تحریم» و... به تشریح دستاوردهای بی پایان این توافق پرداختند.

حامیان برجام مدعی بودند که در هر روز پس از اجرای توافق، 170 میلیون دلار عاید کشور خواهد شد! یعنی حدود 5 میلیارد دلار در هر ماه و بالغ بر 60 میلیارد دلار در هر سال. اکنون که دو سال از اجرای برجام می‌گذرد، با حساب سرانگشتی باید 120 میلیارد دلار (معادل 480 هزار میلیارد تومان) پول به کشور آمده باشد.

هیاهوی حامیان برجام کار را به جایی رساند که برخی از مردم برای شادی به خیابان‌ها آمده و هر دلار را با اسکناس 1000 و 500 تومانی مقایسه می‌کردند و تصور می‌شد ارزش پول ملی و قدرت خرید مردم، 4 تا 8 برابر افزایش خواهد یافت.

در حال حاضر دو سال از آن روزها گذشته است، دلار در روزهای اجرای برجام،حدود 3500 تومان بود و اکنون به حدود 4400 تومان رسیده است.

بنابر گزارش بانک مرکزی، تورم دو رقمی شده است. علاوه بر این در شرایط فعلی با خروج میلیاردها دلار ارز از کشور بابت واردات کالاهای مصرفی و غیرضروری، کشورهای خارجی به سود هنگفتی دست یافتند ولی اقتصاد کشورمان همچنان با مشکلات بانکی و کاهش سرمایه‌گذاری دست و پنجه نرم می‌کند.

این شرایط در حالی است که مقامات ارشد دولت تاکید کرده بودند که «تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، ‌اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود، منابع آبی زیاد شده و بانک‌ها احیا شوند (روحانی،خرداد ۹۴)»،«امروز تحریم‌ها، حتی تحریم‌هایی که مربوط به موضوع هسته‌ای نبوده برداشته شده و این مسئله نیز اعلام شده است.(روحانی،16 اسفند 94)»،«امسال(سال 94) اقتصاد ایران بعد از توافق هسته‌ای شکوفا خواهد شد.(سیف، رئیس‌بانک مرکزی)»،« منتظر هجوم سرمایه‌های خارجی بعد از توافق هسته‌ای باشید. (اکبر ترکان، رئیس‌مناطق آزاد دولت یازدهم)»،« بعد از توافق منتظر رشد اقتصادی، کاهش تورم و خروج از رکود باشید. (محمد نهاوندیان)»،«توافق هسته‌ای موجب خروج سریع کشور از رکود خواهد شد.(محمد علی نجفی،دبیر وقت ستاد هماهنگی اقتصادی دولت)» و...

معطل نگه داشتن اقتصاد کشور و گره زدن همه امور به برجام،موجب شد که مجال حرکت و خلاقیت از تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی گرفته شود.بسیاری از کارشناسان تاکید دارند که شرط عبور از مشکلات اقتصادی فعلی، توجه به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی است. این در حالی است که متاسفانه اکنون حدود 4 سال پس از ابلاغ سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، اجرای این سیاست همچنان روی کاغذ مانده است.

نکته قابل تأمل اینجاست که روزنامه های اصلاح طلب-به استثنای روزنامه ایران،که در ادامه به آن می پردازیم- در دوسالگی برجام روزه سکوت گرفته اند و دیگر خبری از بیان دستاوردهای فتح الفتوح برجام! نیست.

اگر برجام نبود، صادرات نفت کشور به صفر می‌رسید!

روزنامه ایران در یادداشتی با عنوان «اگر برجام نباشد» به قلم «فریدون مجلسی» نوشت:«اگر به برجام نمی‌رسیدیم، با ادامه تحریم‌های به گفته امریکا فلج‌کننده که آثار زیانبار خود را آشکار کرده بود و به سوی قطع کامل صدور نفت و تجارت خارجی ایران پیش می‌رفت، چه می‌کردیم؟»

حامیان برجام بارها مدعی شده اند که اگر برجام نبود، حتی یک بشکه نفت را هم نمی‌توانستیم صادر کنیم و صادرات نفت کشور به صفر می‌رسید!

این در حالی است که گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا در ابتدای سال ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ با عنوان «چشم انداز کوتاه مدت انرژی» نشان می‌دهد که اثر گذاری تحریم‌ها بر «تولید» نفت خام در سال ۲۰۱۳ (در شرایطی که تحریم‌های نفتی تشدید شده بود) نسبت به سال قبل از آن یک چهارم شده است و میزان تولید نفت خام ایران در سال ۲۰۱۳ تنها ۵ درصد نسبت به سال ۲۰۱۲ کاهش دارد. در واقع پیش از توافق ژنو (که در سال ۲۰۱۴ اجرایی شد) تحریم فروش نفت ایران شکست خورده بود.

در حقیقت از ابتدای سال ۲۰۱۲ که آمریکا و اتحادیه اروپا قوانین تحریم فروش نفت ایران را تصویب می‌کنند تا ۶ ماه پس از آن یعنی نیمه سال ۲۰۱۲ (تیر ۹۱)، فروش نفت خام ایران به صورت میانگین به حدود ۱.۲ میلیون بشکه در روز می‌رسد؛ اما پس از آن تا زمان اجرای توافق ژنو (دی ۹۲) به مدت یک سال و نیم میانگین فروش نفت ایران کاهش نمی‌یابد و در بازهٔ ۱.۱ تا ۱.۲ میلیون بشکه در روز ثابت باقی می‌ماند.

آمریکایی‌ها حتی در قانون «کاهش تهدید ایران و حقوق بشر سوریه» در سال ۲۰۱۲ مصوب کرده بودند که فروش نفت ایران به صفر برسد اما در عمل نتوانستند حتی فروش نفت ایران را به زیر یک میلیون بشکه در روز برسانند.

علت این ناکامی امریکا نیز مشخص است و آن اینکه اساساً تحریم دیگری باقی نمانده بود که امریکا برای کاهش فروش نفت ایران تصویب و اجرا کند و در واقع نهایت اثرگذاری امریکا برای کاهش فروش نفت ایران همان میزان ۱.۱ تا ۱.۲ بود.

رسانه دولت همچنین در گزارشی با عنوان « 108 میلیارد دلار قرارداد ،2سال پس از برجام» نوشت:« به محض امضای سند برجام هیأت‌های اقتصادی و تجاری بزرگ از کشورهای مختلف بخصوص اروپا که در دوره تحریم  رابطه خود را با ایران به حداقل رسانده بود، وارد ایران شد به طوری که تاکنون بیش از 200 هیأت اقتصادی از اتحادیه اروپا به ایران آمد و نتیجه این رفت و آمد، امضای تفاهمنامه‌ها، قراردادها و سندهای اجرایی شد که تعدادی از آنها هم‌اکنون در حال اجراست. با ارتقای رتبه اعتباری ایران در عرصه بین‌المللی در دوره پسابرجام رغبت خارجی‌ها نیز برای ورود به بازار ایران بیشتر شد به گونه‌ای که درپسابرجام بیش از 12 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و بیش از 40میلیارددلار خطوط اعتباری خارجی (فاینانس) برای توسعه پروژه‌های مختلف اقتصادی به امضا رسیده است».

در روزهای گذشته، احمد خرم وزیر راه دولت اصلاحات در مصاحبه با روزنامه آرمان گفته بود: «پس از برجام تا به امروز حدود ۲۵۰ الی ۲۶۰‌ میلیارد دلار تفاهمنامه امضا شد اما هنوز یک میلیارد دلار آن هم وارد کشور نشده است».

در حال حاضر نگاهی به آمارهای رسمی که از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت با عنوان «گزارش وضعیت سرمایه‌گذاری خارجی در ایران» در سال ۹۵ منتشر شده است، به خوبی نشان می‌دهد سرمایه‌گذاری خارجی در دولت یازدهم نسبت به دولت دهم کاهش پیدا کرده است. بر همین اساس جذب سرمایه‌ مستقیم خارجی طی سه سال نخست دولت یازدهم نسبت به سه سال پایانی دولت دهم ۴۳ درصد کاهش یافته است.

علاوه بر این، آنکتاد (کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل) که مرجع رسمی آمار جذب سرمایه خارجی در دنیا است در اوایل امسال در گزارشی اعلام کرد که ایران از سال ۹۲ تاکنون در جذب منابع نزولی عمل کرده و در سال ۹۵ نسبت به ۹۴ به منفی ۵۱ درصد رسیده است.

«آسوشیتدپرس» چندی پیش در گزارشی نوشته بود: «شرکت‌ها و بانک‌های بین‌المللی از وزارت خزانه‌داری آمریکا خواسته‌اند با صدور یک دستورالعمل مکتوب به تشریح قواعد و قوانین تعامل با ایران بپردازد ولیکن دولت آمریکا به عمد از صدور هرگونه سند مکتوب در این باره امتناع کرده است بنابراین شرکت‌هایی که قصد ورود به ایران را دارند فعلاً در این باره دست نگه داشته اند».

کاهش نرخ تورم، قدرت خرید مردم را افزایش نداد

روزنامه شرق در مطلبی نوشت:«رکود نفس‌گیر سال‌های گذشته موجب شده است مهم‌ترین دستاورد اقتصادی دولت یازدهم آنچنان که باید به دل فعالان اقتصادی نچسبد. درواقع به دلیل رکود و کاهش درآمدهای اقتصادی، کاهش نرخ تورم به افزایش قدرت خرید منجر نشده است؛ به‌عبارت دیگر اثر کاهش درآمد به‌مراتب قوی‌تر از اثر کاهش نرخ تورم روی کاهش قدرت خرید نقش داشته است».

چندی پیش روزنامه قانون در مطلبی نوشته بود:«در اقتصادی که وضعیت کسب و کار نامناسب است و رشد تشکیل سرمایه ثابت ناخالص در سال ۹۵ منفی بوده و بخش‌های کلیدی و پیشران اقتصاد ایران همچون بخش مسکن در رکود کامل قرار دارند، ایجاد ۶۰۰ هزارشغل خالص علامت سوال دارد... با توجه به افزایش بیش از ۳۰-۴۰ درصدی اجاره بها در سال گذشته به‌ویژه در کلانشهرها و با عنایت به اینکه بخش مسکن حدود ۳۰ درصد وزن و اهمیت را در سبد مصرفی خانوارها و محاسبه شاخص نهایی تورم در برمی گیرد، بنابراین تورم تک رقمی در سال گذشته نیز جای پرسش دارد».

گفتنی است رکود گسترده ای که طی سالهای اخیر اقتصاد کشور را درگیر خود کرده، هر چند کاهش تورم را به دلیل افت قابل توجه تقاضا به دنبال داشته، ولی از جانب دیگر کسب و کارها را کسادتر کرده و موجب افت محسوس درآمدها شده است.