سرویس جهان مشرق - ترکیه به همراه هم‌پیمانان‌اش موسوم به ارتش آزاد ترکیه از روز ۳۰ دی به منطقه «عفرین» واقع در شمال سوریه علیه کردهای ساکن آن لشکرکشی کرد. در پی آن، تحلیل‌های مختلفی از رسانه‌ها در سرتاسر جهان ارائه شده که در این گزارش به تحلیل اندیشکده گروه بحران پرداخته می‌شود.

«نوآح بانسی» تحلیلگر اندیشکده «گروه بحران» در تازه‌ترین تحلیل این اندیشکده از درگیری‌های عفرین بین ترکیه و کردهای سوریه نوشت: حمله ترکیه به «یگان‌های مدافع خلق» (ی پ گ) ساکن در عفرین سوریه، از دیرباز توقع می‌رفت. قاطبه ناظران به امکان آن مطمئن بودند و مسئله فقط کجا، چه زمانی، و تحت چه شرایطی بود.

اکنون شاهد بیانیه تنش‌زای کاخ سفید مبنی بر حمایت از کردهای سوریه و حمله ارتش ترکیه به نیروهای «ی پ گ» هستیم. نبردی که هم برای ترکیه و هم برای کردها گران تمام خواهد شد. آمریکا نیز با دردسر بزرگی روبرو شده و یکی از بهترین متحدین خود که از قضا دومین ارتش قدرتمند ناتو هم هست، روبروی او قرار گرفته است و تکلیف فرایندهای صلح همچون صلح با «حزب کارگران کردستان» (پ ک ک) نامشخص می‌شود و این می‌تواند خیلی نگران‌کننده باشد.

تنش‌های بین ترکیه و آمریکا افزایش خواهد یافت

اختلاف ترکیه با آمریکا به سال ۲۰۱۵ وقتی که آمریکایی‌ها از یگان‌های مدافع خلق (ی پ گ) به عنوان نیروی پشتیبانی ارتش آزاد استفاده کردند برمی‌گردد و ترکیه در عین حال امیدوار بود که پس از تسخیر مواضع داعش، حمایت آمریکا –به عنوان متحدش در ناتو- از این گروه کاهش یابد. واشینگتن اما برعکس عمل کرد. به حمایت و تقویت بیشتر کردها به عنوان متحدانش پرداخت تا مواضع از دست رفته داعش توسط کشورهای رقیب و دشمن، تسخیر نشود. از طرفی هم امید داشت تا با حفظ مواضع خود توسط کردهای سوریه، پروژه سقوط اسد و محدود کردن نفوذ ایران را پیش ببرد. آمریکا، بر روی «ی پ گ» سرمایه‌گذاری کرد چرا که باور داشت که ساختار درونی منسجم آن، تصمیم‌سازی موثرش، و قدرت عملیاتی آن، باعث می‌شود که تنها شریک معتمد این کشور برای حفظ مواضع‌اش در منطقه باشد.

آمریکا، در روز ۱۱ ژانویه رسما مواضع خود در این مورد را توسط «دیوید سترفیلد» معاون وزارت خارجه و ۶ روز بعد، توسط «رکس تیلرسن» -وزیر خارجه- اعلام نمود. در پی آن، ترکیه واکنشی سخت و شدید را از خود نشان داد چرا که باور دارد که حمایت آمریکا از «ی پ گ»، می‌تواند موجب تحریک «پ ک ک» شده و چالش‌های جدی جدید برای دولت اردوغان به وجود بیاورد.

تنش سخت پیش رو

آنکارا، در اولین اقدام خود در مقابل «ی پ گ»، به سراغ گزینه نظامی در عفرین رفت؛ جایی که به طور مستقیم با شریک ناتویی خود روبرو نشود. آمریکا دارای حضور فیزیکی در این منطقه نیست اما به طرق دیگر از ساکنین‌اش حمایت سیاسی و نظامی دارد. اما از آن جا که عفرین و مناطق شمالی سوریه چندان مثل مناطق شرقی سوریه تحت چتر حمایت امنیتی آمریکا نیست، ترکیه برای رویارویی با ی پ گ، این منطقه را هدف گرفت.

روس‌ها تا پیش از حمله ارتش ترکیه به عفرین، حضور نظامی کمرنگی در آن منطقه داشتند و این حضور به منزله بازداری از هر گونه اقدام احتمالی ترکیه در آن منطقه بود. اما چند روز پیش، روس‌ها ضمن جانبداری از نگرانی‌های امنیتی آنکارا، نسبت به اقدام تبعیض‌آمیز و تحرک‌آمیز آمریکا در عفرین اعتراض کرده و نیروهای خود را از آنجا بیرون کشیدند. این اقدام استراتژیک روسیه، شاید موجب تباه شدن روابطش با «ی پ گ» شد اما از نظر روس‌ها ارزشش را داشت. چرا که توان کنترل اتفاقات میدانی در همکاری با ترکیه را به آن‌ها بخشید.

از حیث نظامی، عفرین یک منطقه چالش‌برانگیز برای ترکیه خواهد بود. منطقه‌ای کوهستانی با ریشه‌های وفاداری محلی و نفوذ عمیق ی پ گ و در زمانی که این گروه از سوی ترکیه و دیگر رقبا از شمال و غرب محاصره شده و از شرق نیز این ترکیه است که شورشیان مخالف اسد را مورد حمایت قرار می‌دهد، جنوب شرقی این منطقه در دست نیروهای ارتش سوریه و  جنوب هم در تسخیر نیروهای «حرکة احرارالشام» و «تحریرالشام» است. یک مسیر در شمال شرقی این منطقه به نیروهای دولتی سوریه منتهی می‌شود و ممکن است که گروهک «ی پ گ»، در اثر اجبار به سراغ مذاکره با دولت اسد جهت استفاده از راه برای نقل و انتقالات نیرو و تجهیزات بروند.

اردوغان و گروه‌های جهادی متحدش، عفرین را تحت محاصره قرار داده‌اند، غافل از این که پس از تسخیر، مسئله تامین امنیت در منطقه‌ای که از حیث توپوگرافی مناسب نبردهای چریکی است، یک مسئله غامض باقی خواهد ماند. محتمل‌ترین و منطق‌ترین گمانه این است که ترکیه تا مدت‌های دراز، درگیر مبارزه علیه یک گروه قدرتمند تجزیه‌طلب و مخالف، باقی خواهد ماند. اوضاع وقتی بدتر می‌شود که اردوغان به سمت شهر «منبج» واقع در شمال حلب -که اخیرا اعلام کرده که هدف بعدی است- برود. منبج، شهری مورد مناقشه و حساس است.

در همین رابطه بخوانید:

تساوی میدانی شبه نظامیان کُرد و ارتش ترکیه در هجدهمین روز درگیری‌ها در شمال سوریه

در سال ۲۰۱۶، نیروی‌های «ی پ گ»، به کمک آمریکا آنجا را از داعش بازپس گرفتند. آمریکایی‌ها، به اردوغان اطمینان دادند که پس از تسخیر آن مکان، از آنجا و نواحی کرانه غربی فرات عقب‌نشینی خواهند کرد اما پس از مدتی، به دلیل بازداری از حمله ترکیه به آنجا، از این کار صرفنظر کردند. اگر ترکیه به سمت منبج برود، می‌توان از آن به عنوان رویارویی مستقیم با شریک قدیمی تعبیر کرد و این می‌تواند سطح تنش بین ترکیه و آمریکا را به طور قابل توجهی بالا ببرد.

گزینه بهتر رو به جلو

حمله به عفرین، می‌تواند برای اردوغان مصرف داخلی خوبی داشته باشد. اما فراموش نشود که خطرات قابل توجهی را در پی دارد و بعید است که بتواند به طور کلی موجب تضعیف ی پ گ شود. این رویکرد می‌تواند حتی به خیزش «پ ک ک» و بمبگذاری در شهرهای مختلف ترکیه بیانجامد. تاکتیکی که این گروه از یک سال پیش در دستور کار قرار داده است. این جنگ، پایان خوشی برای هیچکدام از طرفین نخواهد داشت و به افزایش تنش بین ترکیه و دو گروه کرد خواهد انجامید و آمریکا هم دچار تناقضات و مشکلاتی در سیاست خارجی خواهد شد.

ترکیه پس از سه سال درگیری شدید در مرز جنوب شرقی خود با نیروهای «پ ک ک»، بالاخره در سال ۲۰۱۵ با این گروه به توافق برای آتش‌بس رسید. اما چیزی که مانده بود، هزینه‌های بسیار برای دو طرف بود. پ ک ک، هنوز چشم امید به مراکز و پایگاه‌هایش در شمال عراق دارد اما ترکیه دچار یک چشم‌انداز ضعیف و محدودیت‌های ژئوپلتیکی عمیق در مورد سوریه شده است. ترکیه، می‌تواند ضربات محکمی به پیکره «ی پ گ» در عفرین وارد آورد اما دارای مسیر مشخصی برای پیروزی نیست.

«پ ک ک»، نیز نسلی از مبارزین‌اش را طی درگیری‌ها سال‌های گذشته از دست داده و لذا چندان امیدی به بهتر شدن اوضاع‌اش از خلال طغیان و مبارزه و تجزیه‌طلبی ندارد. پس، امیدش را در وابستگان و هم‌نژادانش در خاک سوریه می‌بیند که اوضاعی به مراتب بهتر و جایگاهی محکم‌تر دارند. اما این بستگی به این دارد که یک راه حل پایدار برای جلوگیری از حملات طولانی‌مدت ترکیه پیدا کنند.

پ ک ک امروز دیگر بسیاری از نیروهای نسل قدیم‌اش را از دست داده است

بهتر است که به جای تلاش برای تحقق اهداف آرمانگرایانه، ترکیه و دو گروه کرد، به سمت یک بده بستان سیاسی بروند. به گونه‌ای که «پ ک ک» دست از اقدامات نظامی خود در خاک ترکیه بردارد و در عوض آن، آنکارا به سمت مذاکرات و تحقق دوباره صلح برود و در مورد «ی پ گ» حساسیت‌اش را به طور قابل‌توجهی کاهش دهد.

درست است که بر سر این راه، موانع بزرگی وجود دارد اما تحقق شرایط آرامش، غیر قابل انجام هم نیست. دولت آمریکا هم بهتر است که به جای تمرکز بر تقویت نیروهای کرد مورد حمایت‌اش، به سمت تسهیل شرایط برای گفتگو بین دو طرف برود. در غیر این صورت، با این رویکردی که در پیش گرفته، شرایط برای دو طرف به شکل قابل توجهی بدتر خواهد شد.

منبع:

https://www.crisisgroup.org/middle-east-north-africa/eastern-mediterranean/syria/no-winners-turkeys-new-offensive-syria