سرویس جهان مشرق - «فتح الله گولن» رهبر جریان موسوم به «جنبش گولن»  از جمله پیشوایان پرکار و تقریبا نام آشنای «جریان نورجی ها» در جهان کنونی محسوب می شود که در اکثر کشورهای جهان فعالیت دارد.

نورجی ها:

نورجی ها از «شیخ سعید نورجی» معروف به «بدیع الزمان» که هم عصر آتاتورک بود،پیروی می کنند. رساله نور مهم ترین اثر مذهبی این گروه است که مبین اصول اساسی آن نیز می باشد. نورجی ها علاقه ای به مشارکت در امور سیاسی از خود نشان نداده و در بین خود دارای درجاتی چون دوست، برادر و طلبه می باشند. روزنامه «ینی آسیا» از انتشارات این طریقت است که پس از توقیف در ۱۹۸۰ اکنون به نام «ینی نسیل» (نسل نو)منتشر می شود. این طریقت ارتش، آموزش و پرورش و سازمانهای امنیتی را مناسب ترین جا برای تبلیغ عقاید خود می داند.

فتح الله یکی از رهبران نورجی هاست که از عناصر موثر در خارج از ترکیه نیز محسوب می شود.نامبرده (گولن) از قدرت مالی فراوانی برخورداربوده و بخش مهمی از آموزش های مدارس و دانشگاه ها  ،توسط وی هدایت می شود؛به گونه ای تنها یک هزار مدرسه را در ترکیه و کشورهای آسیای مرکزی اداره می کند.

مجموع فعالیت های جنبش فتح الله گولن را می توان به صورت زیر تشریح کرد:

جهان گرایی:

مهم ترین آرمانشهر و هدف گولن جهان گرایی و گسترش حوزه های نفوذ خود در کل جهان است. به همین دلیل ایشان هواداران خود را به فعالیت در کل عالم تشویق و در این راستا سرمایه گذاری می کند. امروزه جنبش گولن در اکثر کشورهای جهان فعالیت داشته و در راستای آرمان های رهبر خود تلاش می کند. لازم به ذکر است که فعالیت های گولن در کل عالم به قدری گسترده است که رئیس دیوان عالی ترکیه (Ankara . D.G.M) از این امر احساس خطر کرده و شکایت نامه ای علیه فعالیت های جهانی او تنظیم می نماید.

آموزش محوری:

از ویژگی های بارز جنبش گولن می توان به آموزش محوری آن اشاره کرد. در این جریان فعالیت های آموزشی و دانشگاهی بسیار مهم و اساسی محسوب می شود؛ به گونه ای مدارس و دانشگاه های گولن در اکثر کشورهای دنیا به فعالیت مشغولند.این اقدامات به قدری گسترده است که حتی  در شکایت نامه رئیس دیوان عالی ترکیه از گولن به آن اشاره شده است.در این شکایت نامه آماده است:

«... گروه گولن از سال ۱۹۹۲ میلادی تا امروز، در ۵۴ کشور، از جمله آذربایجان ، افغانستان ، قزاقستان ، قرقیزستان ، ازبکستان ، روسیه ، مغولستان ، پاکستان ، هندوستان ، چین ، تایلند ، کره ، کامبوج ، اندونزی ، فلیپین ، مجارستان ، رومانی ، بلغارستان ، آلبانی ، آلمان ، انگلستان ، آفریقای جنوبی ، مغرب ، اکراین ، استرالیا ،  ۶ دانشگاه و کالج، ۲۳۶ دبیرستان، ۲ مدرسه راهنمایی، ۸ مدرسه زبان و مرکز کامپیوتری، ۶ مرکز پیش دانشگاهی ، و ۲۱ خوابگاه طلاب و ۲۷۹ موسسه علمی را تاسیس کرده و برای این مدارس و موسسات ۱.۵ میلیارد دلار سرمایه گذاری کرده است...». البته این موارد تنها بخشی از فعالیت های آموزشی گولن در دنیاست. درواقع گولن بسیار مایل است تا با گسترش مدارس خود در کل جهان، تربیت نسل جوان  کشورها را در دست گرفته و آنها برا اساس دیدگاه های خود تربیت کند.وی بسیار علاقه مند است تا در کشورهای مختلف شاهد نخبگانی باشد که همگی آموزش یافته مکتبش و هم راستا با افکار او باشند.»

وجه جذاب و شگفت انگیز این امپراطوری بزرگ آموزشی این است که گسست میان دو عرصه «اسلامی» و «سکولار» را تا حدود زیادی ترمیم می نماید.

در همین راستا  و  پس از پایان جنگ سرد میان دو بلوک شرق و غرب شاگردان وهواداران گولن بیش از پیش بر دامنه فعالیت های آموزشی خود در کشورهای مختلف از تانزانیا گرفته تا چین افزودند و تلاش کردند تا امپراطوری آموزشی عظیمی را پایه گذاری نمایند؛ چراکه اعتقاد داشتند، آموزش مقدمه تمامی وظایف دیگر است. البته این برای نخستین بار بود که یک گروه اسلامی نظام آموزشی خود را با موفقیت به خارج از مرزها صادر می کرد. وجه جذاب و شگفت انگیز این امپراطوری بزرگ آموزشی این بود که گسست میان دو عرصه «اسلامی» و «سکولار» را تا حدود زیادی ترمیم می نمود.

سلطنت اقتصادی در جهان:

فعالیت های اقتصادی گولن که از شرق ترکیه استارت خورد، از چنان گستردگی و حجمی برخوردار است که می توان آن را جزئی از اقتصاد لاینفک جهان به شمار آورد. در آراء گولن فعالیت های اقتصادی به قدری مهم است که اندیشمندان او را از حامیان اصلی سرمایه داری به شمار می آورند. از جمله مهم ترین نهادهای اقتصادی وابسته به گولن می توان به انجمن بازرگانان مستقل اشاره کرد که با اتکا مستقیم به آراء گولن تاسیس شده و در راستای همبستگی اسلام و سرمایه داری فعالیت می کند. مشروح فعالیت های جنبش گولن در گزارش موسسه اروپا ESI که در سال ۲۰۰۵ منتشر شده قابل  مشاهده است. امروزه فعالیت های اقتصادی جنبش گولن به قدری گسترده است که تصور این جنبش بدون فعالیت های اقتصادی و سرمایه گذاری های خارجی محال است.در همین راستا می توان به « بانک آسیا فایننس» اشاره کرد که با هدف جذب پول برای سرمایه گذاری در کشورهای حوزه فعالیت گولن تاسسی شده و در این مسیر گام های بلندی برداشته است.

در این زمینه بیشتر بخوانید:

تبارشناسی فعالیت اسلام گرایان در ترکیه نوین

بحران اقتصادی در ترکیه به اوج خود رسیده است/ حزب عدالت و توسعه در آستانه ورشکستگی قرار دارد

تلاش جهان غرب برای اضمحلال امپراتوری عثمانی/ عبدالحمید دوم، فردی که آینده اسلام گرایان ترکیه به وی گره خورده است

بازوی تبلیعاتی قوی:

تبلیغات و فعالیت های تبلیغاتی بخش مهمی از فعالیت های گولن را دربرمی گیرد. گولن امروزه در بخش تبلیغات از رزونامه زمان که در بیش از ۱۵ کشور دنیا منتشر می شود، سود می برد.شبکه تلوزیونی «سامان یولو» و «ایستگاه رادیویی بروج» و نشریات «سیزنتی» (بدون سانسور) و «ینی امیت» (امید نوین) نیز از ابزارهای دیگر تبلیغاتی این جریان محسوب می شوند. البته باید به فعالیت های جنبش گولن، اقدامات آنها در شبکه های اجتماعی را نیز اضافه کنیم. بنابراین می توان گفت که گولن در راستای ترویج آرام اندیشه های خود از رسانه ها و ابزارهای تبلیغاتی جدید نیز سود می برد.

اسلام اجتماعی:

گولن معتقد است که فعالیت های جنبش او وجهه ای غیر سیاسی دارند. در واقع گولن جنبش خود را از حامیان اصلی اسلام اجتماعی معرفی می کند و معتقد است که سرمایه گذاری برای رشد بدنه اجتماعی جامعه از ورود به فعالیت های سیاسی الویت بیشتری دارد. گولن بر تصوف و پاکی درون تاکید دارد و از رابطه مرید و مرادی میان خود و پیروانش تمجید می کند. او معتقد است که تا به حال وارد هیچ فعالیت سیاسی نشده و به هیچ وجه دارای علایق سیاسی نمی باشد. تاکید گولن بر غیرسیاسی بودن خود و جنبش در درس های او قابل مشاهده است.

عثمانی گری: 

گولن علاقه زیادی به امپراطوری عثمانی و تجربه های آن  دارد و معتقد است که تنها راه نجات و رهایی در جهان کنونی بازگشت به همان تجربه امپراطوری عثمانی است. گولن امپراطوری عثمانی را الگوی خود می داند و همیشه از آن تمجید می کند. این رهبر فراری که هم اکنون اجازه ورود به ترکیه را ندارد و در ایالت پنسیلوانیا و در منزلی کاملا محافظت شده زندگی می کند ، از پیشگامان تفکر « نو عثمانی » و بازگشت به امپراطوری عثمانی محسوب می گردد.

 هرچند شخص گولن تلاش دارد تا خود و جنبش خود را غیر سیاسی معرفی کند ولی به نظر می رسد که تمامی فعالیت های او از تربیت نسل جوان در کشورها گرفته تا دیدگاه جهان گرایی او جنبه کاملا سیاسی دارند؛ چراکه او قصد دارد با تربیت نسل جوان کشورها و تغییر بینش  بدنه اجتماعی آنها و تبلیغات رسانه ای گسترده ، قدرت ها را از درون متلاش کرده و بوسیله متفکران وابسته به خود مشروعیت آنها را زیر سوال ببرد.

 بنابراین هرچند رسانه های ترکیه تلاش دارند تا گولن و جنبش او را شکست خورده معرفی نمایند ولی به نظر می رسد که گولن بیشتر شبیه رهبری دینی و پرنفوذ است تا سیاستمداری شکست خورده.