روحانی که با هدف زنده نگه داشتن برجام و کاهش تأثیرات تحریم‌های آمریکا به اروپا سفر کرده و کسی که سیاستمداران اروپایی وی را یک اصلاح‌طلب تلقی می‌کنند، ظاهراً مواضع خود را به استراتژی رهبری معظم ایران، آیت الله خامنه‌ای نزدیک‌تر کرده است. ساعاتی پس از اظهارات روحانی، ژنرال قاسم سلیمانی یکی از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران ایران به رسانه‌ها گفت که سپاه به‌طور کامل آماده اجرای هرگونه دستور آیت الله خامنه‌ای یا حسن روحانی است.

بیشتر بخوانید:

آقای روحانی؛ تهدید شما با حضور ژنرال زنگنه عملی نمی‌شود

تهدید ایران به بستن تنگه هرمز موضوع جدیدی نیست. در جریان جنگ نفتکش‌ها (1988‌ــ‌1980) ایران تهدید کرده بود که تنگه هرمز را مسدود می‌کند. هرچند در این دوره نیروی دریایی کشورهای غربی توانستند جلوی این کار را بگیرند، اما مقدار زیادی از تانکرها و کشتی‌های حمل‌ونقل کالا از این وضعیت متأثر شدند.

مواجهه میان اعضای عرب اوپک به‌رهبری عربستان و امارات با ایران چندان غیرممکن نیست. با توجه به خروج آمریکا از برجام، احتمالاً دولت ایران برای پاسخگویی به تهدیدات ترامپ فشار بر همسایگان منطقه‌ای خود را افزایش خواهد داد.

*برآوردهای نظامی نشان می‌دهد که بستن تنگه هرمز امکان‌پذیر است

برآوردهای نظامی نشان می‌دهد که بستن تنگه هرمز امکان‌پذیر است. حمله به چند کشتی در آن واحد در تنگه هرمز موجب بسته شدن تنگه برای مدتی طولانی خواهد شد. اما با توجه به ادوات نظامی دولت‌های عربی و ناوهای غربی حاضر در منطقه، انسداد کامل تنگه هرمز تنها حدود یک ماه طول خواهد کشید. اگر یک جنگ کامل در بگیرد، خارج کردن کشتی‌های آسیب‌دیده از تنگه به‌سرعت انجام خواهد شد. اما با وجود این، تهدید ناشی از وقوع چنین رویارویی مستقیمی ریسک‌های ژئوپولیتیک را در بازارهای انرژی به‌شدت افزایش می‌دهد.

تهران با این تهدید در حال استفاده از رویکرد چماق و هویج است. ایران به کشورهای اروپایی پیشنهاد می‌کند که در بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی انرژی این کشور سرمایه گذاری کنند و سود بالایی را از آن خود کنند، ضمن اینکه پایبندی صددرصدی ایران به برجام می‌تواند موجب کاهش قیمت نفت طی ماه‌های آتی شود که یک عامل مثبت برای مصرف کنندگان اروپایی است. اما در عین حال تهران در حال ترسیم تبعات حذف 100درصدی نفت خود از بازار نفت برای کشورهای اروپایی است که می‌تواند موجب کمبود عظیم عرضه و رشد قابل توجه قیمت نفت در ماه‌های آینده شود.

اما اگر اینها به‌اندازه کافی برای رقبای ایران متقاعد کننده نباشد، اقدام نظامی در خلیج فارس همواره یکی دیگر از گزینه‌های ایران است. بستن تنگه هرمز ضربه سختی به اقتصادهای عربی وارد خواهد ساخت. هرچند مقامات آمریکایی گفته‌اند که این کشور و متحدان منطقه‌ای‌اش تداوم ترافیک تجاری و آزادی کشتی‌رانی در منطقه را تضمین خواهند کرد، اما رویارویی نظامی با ایران و بسته شدن تنگه هرمز ولو برای مدتی کوتاه تأثیرات مخربی بر بازار نفت خواهد گذاشت. روزانه 17 میلیون بشکه نفت از این تنگه عبور می‌کند که معادل یک‌پنجم مصرف نفت دنیاست. اگر آمار صادرات ال‌ان‌جی قطر را به آن اضافه کنیم این رقم بسیار قابل‌توجه‌تر خواهد شد.

یکی دیگر از گزینه‌ها که کمتر در رسانه‌های بین المللی از آن سخن به‌میان رفته، استفاده از ظرفیت نیروی دریایی ایران در تنگه باب‌المندب میان یمن و شاخ آفریقاست. ایران از سال 2013 به این طرف، کشتی‌هایی را به دریای سرخ اعزام کرده است. هرچند ایران اعلام کرده که این نیروها با هدف مبارزه با دزدی دریایی اعزام شده‌اند، اما در حقیقت کشتی‌های نیروی دریایی ایران در حال گشتزنی در خلیج عدن و دریای سرخ هستند، بدین ترتیب ایران پتانسیل مختل کردن ترانزیت نفت در این منطقه آبی را نیز داراست. بخش عمده‌ای از نفت و گاز صادراتی منطقه خلیج فارس با عبور از تنگه باب‌المندب وارد کانال سوئز می‌شود. هرگونه ناامنی‌ای در این تنگه می‌تواند موجب اختلال در عرضه نفت به بازار جهانی و رشد قیمت نفت شود.