به گزارش مشرق، رئالیتی‌شوها در دهه‌های اخیر به یکی از پدیده‌های محبوب و تأثیرگذار تلویزیونی تبدیل شده‌اند. این برنامه‌ها که معمولا بر اساس واقعیات و با حضور افراد عادی یا مشهور ساخته می‌شوند، بخش بزرگی از سرگرمی‌های رسانه‌ای جهان را در برگرفته‌اند.
یکی از دلایل اصلی محبوبیت این نوع برنامه‌ها، نزدیکی بیشتر آنها به زندگی روزمره و نمایش رفتارهای واقعی افراد است که امکان شبیه‌سازی آن در برنامه‌های ساختگی وجود ندارد. این برنامه‌ها از طریق نمایش خودجوش رفتارها و واکنش‌ها به خلق لحظات ناب و بامزه می‌پردازند و به همین دلیل مورد توجه مخاطبان قرار می‌گیرند.
انتخاب نعیمه نظام‌دوست به‌عنوان یکی از شرکت‌کنندگان برنامه، به‌ویژه به دلیل شخصیت خاص او و شوخی‌های بی‌پروایانه‌اش، توجه‌های زیادی را جلب کرد. نظام‌دوست با رفتارهایی خاص و شوخی‌هایی که اغلب از مرزهای رایج طنز فراتر می‌روند، تلاش کرده تا حس کمدی خود را به نمایش بگذارد. بااین‌حال، بسیاری از شوخی‌های او که بیشتر شامل تمسخر چاقی و وضعیت تجرد زنان بود، با انتقادهای گسترده‌ای مواجه شده است.«جوکر»: رئالیتی‌شویی با نگاه طنز
«جوکر» یکی از این رئالیتی‌شوهای پرطرفدار در شبکه نمایش خانگی ایران است که به‌ویژه در میان نسل جوان، موجی از توجه را به خود جلب کرده است. این برنامه با استفاده از بازیگران شناخته شده اما متوسط و حتی ضعیف سینما و تلویزیون ایران، تلاش می‌کند با ایجاد چالش‌هایی برای شرکت‌کنندگان، لحظات خنده‌دار و واقعی به نمایش بگذارد.
طراحی سوال‌ها و چالش‌ها در این برنامه به‌گونه‌ای است که هر فرد باید خود را در موقعیت‌های مختلف قرار دهد و از خود واکنش‌هایی طبیعی و بامزه نشان دهد.
نقش طنز در جوکر و جذابیت آن برای مخاطبان
«جوکر» که با محوریت طنز طراحی شده، توانسته است در هر قسمت لحظات خنده‌دار فراوانی را به نمایش بگذارد. این برنامه به‌ویژه برای افرادی که علاقه‌مند به تماشای شوخی‌ها و رفتارهای طبیعی افراد مشهور هستند، جذابیت ویژه‌ای دارد.
طنز در این برنامه بیشتر از اینکه به هدف سرگرمی ساده باشد، به‌طور هوشمندانه‌ای روی ویژگی‌های رفتاری افراد و چالش‌های اجتماعی و فرهنگی متمرکز است؛ هرچند کم‌تعداد نیستند مواردی که کمدی در «جوکر» به لودگی بدل می‌شود.
فصل اول «جوکر بانوان»: حضور شرکت‌کنندگان باوقار و جذابیت خاص
فصل اول «جوکر» که با حضور بانوانی همچون ژاله صامتی، ناهید مسلمی، رؤیا میرعلمی، گیتی قاسمی، سوسن پرور، نرگس محمدی، الیکا عبدالرزاقی و متین ستوده برگزار شد، استقبال زیادی از سوی مخاطبان داشت.
در این فصل، برنامه‌سازان با دقت زیادی از حضور چهره‌های بانویی بهره بردند که علاوه بر معروفیت، ویژگی‌هایی چون وقار، شخصیت و توانایی‌های کمدی داشتند. حضور این چهره‌ها به‌ویژه به‌عنوان نمایندگان زنان توانمند و مستقل، یک گام مثبت در راستای شکستن تابوهای اجتماعی و فرهنگی بود.
اهمیت حضور بانوان در برنامه‌ها و نقش آن در ایجاد تنوع
حضور زنان در چنین برنامه‌هایی به‌ویژه در فرهنگ‌هایی که بعضا مردسالارانه عمل می‌کنند، به معنای بازتعریف نقش‌ها و موقعیت‌های اجتماعی است. در برنامه‌هایی مانند «جوکر» بانوان می‌توانند به‌طور مستقیم در موقعیت‌هایی قرار گیرند که به‌طور سنتی مردانه تلقی می‌شود.
این کار نه تنها باعث تنوع بیشتر در نمایش‌های رسانه‌ای می‌شود، بلکه می‌تواند الگویی برای تغییر نگرش‌های اجتماعی و فرهنگی به‌شمار آید. همچنین حضور بانوان در چنین برنامه‌هایی کمک می‌کند تا تصویری نو از زنان به‌عنوان شخصیت‌های جذاب، موفق و سرگرم‌کننده به نمایش گذاشته شود.
انتخاب نعیمه نظام‌دوست و واکنش‌ها
در دومین فصل از «جوکر بانوان» چهره‌هایی مثل فاطمه هاشمی، مهسا طهماسبی، حدیث میرامینی، گلوریا هاردی، سحر ولدبیگی، بهنوش بختیاری، مریم سعادت و نعیمه نظام‌دوست حضور دارند. انتخاب نعیمه نظام‌دوست به‌عنوان یکی از شرکت‌کنندگان برنامه، به‌ویژه به دلیل شخصیت خاص او و شوخی‌های بی‌پروایانه‌اش، توجه‌های زیادی را جلب کرد. نظام‌دوست با رفتارهایی خاص و شوخی‌هایی که اغلب از مرزهای رایج طنز فراتر می‌روند، تلاش کرده تا حس کمدی خود را به نمایش بگذارد. بااین‌حال، بسیاری از شوخی‌های او که بیشتر شامل تمسخر چاقی و وضعیت تجرد زنان بود، با انتقادهای گسترده‌ای مواجه شده است.
مرز طنز کجاست؟
یکی از اصلی‌ترین موضوعات شوخی‌های نظام‌دوست در فصل دوم، مربوط به چاقی و ظاهر فیزیکی خود او بود. شوخی‌هایی که او در این زمینه مطرح کرد، بیشتر بر پایه خودانتقادی و تمسخر اضافه وزن بود. درحالی‌که این نوع شوخی‌ها در ابتدا ممکن است به نظر رسیده باشند که از خودگویی و خودانتقاد نشأت می‌گیرند؛ اما در حقیقت چنین شوخی‌هایی می‌توانند پیام‌هایی منفی به مخاطبان منتقل کنند.
چاقی همان‌طور که در مطالعات علمی و پزشکی مطرح است، یک بیماری مزمن است که عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، تغذیه و سبک زندگی بر آن تأثیرگذارند. شوخی با چاقی و تبدیل آن به‌عنوان یک ویژگی منفی اما می‌تواند پیام اشتباهی به جامعه مخابره کند. به‌ویژه در جامعه‌ای که در آن مشکلات مربوط به اضافه وزن و چاقی رو به افزایش است، چنین شوخی‌هایی می‌توانند به تقویت حساسیت‌های فرهنگی و اجتماعی در خصوص بدن و ظاهر فیزیکی افراد منجر شوند.
شوخی‌هایی که با چاقی در «جوکر» مطرح شد، می‌توانند برای بسیاری از افراد که درگیر این مسأله هستند، به‌عنوان محرک‌هایی برای احساس شرم و خجالت عمل کنند. از آنجا که چاقی به‌عنوان یک مشکل بهداشتی و اجتماعی در بسیاری از کشورها مطرح است، شوخی کردن درباره آن می‌تواند تأثیرات منفی روی فرد داشته باشد. این شوخی‌ها می‌تواند به ترویج تصویر منفی از افرادی که از اضافه وزن رنج می‌برند، منجر شود و باعث تقویت احساس بی‌ارزشی در این افراد شود.
موقعیت‌های اجتماعی و فرهنگی که باعث می‌شود مردم خود را با استانداردهای خاصی مانند لاغری مقایسه کنند، می‌تواند بحران هویت و اعتماد به نفس را در افراد ایجاد کند. رسانه‌ها می‌توانند این بحران‌ها را تشدید کنند و به این ترتیب، برنامه‌هایی چون «جوکر» که شوخی‌های مربوط به چاقی را نمایش می‌دهند، ممکن است باعث ایجاد فشار اجتماعی و روانی روی افراد شوند.
البته برخی معتقدند که این فقط یک برنامه سرگرمی است و نباید چندان درباره آن سخت‌گیری کرد.یکی دیگر از شوخی‌های تکراری نعیمه نظام‌دوست در فصل دوم، شوخی با تجرد زنان و افرادی بود که همچنان در جست‌وجوی همسر هستند. این شوخی‌ها، علاوه بر اینکه خود موضوعی حساس است، گاهی به شکلی ناپسند به نمایش درآمدند. شوخی‌های مکرر او درباره زنانی که در پی ازدواج هستند، نوعی نگاه تقلیل‌دهنده به هویت زنان ایجاد می‌کند که تنها موفقیت یک زن را در ازدواج‌کردن او می‌داند.
شوخی‌های این‌چنینی می‌توانند به تدریج احساس ناامنی و عدم اعتمادبه‌نفس را در میان زنان مجرد یا افرادی که دارای اضافه وزن هستند، تقویت کنند. همچنین چنین شوخی‌هایی نگاه منفی و بسته‌ای به زنان ایجاد می‌کنند که باعث تقویت دیدگاه‌های سنتی و کاهش آزادی‌های فردی و اجتماعی زنان می‌شود.
از نگاه فرهنگی و روان‌شناختی، شوخی با تجرد زنان نه‌تنها به تحقیر آنها می‌پردازد، بلکه نگاه جامعه را نسبت به ارزش‌های فردی و اجتماعی آنها محدود می‌کند. در بسیاری از فرهنگ‌ها، ازدواج به‌عنوان معیاری از موفقیت فردی و اجتماعی در نظر گرفته می‌شود. در چنین جوامعی، زنان مجرد ممکن است احساس کنند که جایگاه اجتماعی کمتری دارند و به‌ویژه در هنگام پخش چنین شوخی‌هایی در رسانه‌های عمومی، احساس بی‌ارزشی و بی‌احترامی بیشتری خواهند داشت.
نحوه تأثیرگذاری رئالیتی‌شوها بر جامعه
رئالیتی‌شوها، به‌ویژه در جوامع مدرن و رسانه‌ای امروز، می‌توانند به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای آگاهی‌بخشی و آموزش جامعه استفاده شوند؛ اما برای رسیدن به این هدف، ضروری است که برنامه‌سازان به دقت و حساسیت به محتوای خود توجه داشته باشند. برنامه‌ای مانند «جوکر» که از طنز برای سرگرمی و نقد اجتماعی استفاده می‌کند، باید همواره در مرز بین شوخی و توهین باشد.
برنامه‌سازان «جوکر» و دیگر رئالیتی‌شوها باید از این فرصت برای ارتقای آگاهی اجتماعی استفاده کنند. به‌عنوان مثال، در صورت شوخی با موضوعات حساس مانند چاقی، تجرد و مسائل اجتماعی زنان، باید دقت بیشتری به کار برده و از ایجاد نگرش‌های منفی و کلیشه‌ای خودداری کنند. باید اذعان کرد که «جوکر» و برنامه‌های مشابه در ایران توانسته‌اند جایگاه خود را پیدا کنند و محبوبیت زیادی کسب کنند.
بااین‌حال، برای بهبود برنامه‌ها و رسیدن به سطحی بالاتر از نظر اخلاقی و اجتماعی، لازم است که تولیدکنندگان این برنامه‌ها، از بازتولید کلیشه‌های آسیب‌زا خودداری کنند و به مسئولیت‌های فرهنگی و اجتماعی خود توجه بیشتری داشته باشند.
روشن است که رسانه‌ها در دنیای امروز نقش مهمی در شکل‌دهی افکار عمومی ایفا می‌کنند. بنابراین ضروری است که از آنها به‌عنوان ابزاری برای آموزش و اطلاع‌رسانی استفاده شود. رسانه‌ها به‌ویژه در برنامه‌هایی مانند «جوکر» که مخاطبان زیادی دارند، باید به مسئولیت اجتماعی خود توجه کرده و از پخش محتواهایی که ممکن است باعث آسیب به مخاطبان شوند، خودداری کنند.
تغییرات فرهنگی با حضور بانوان در جوکر
حضور بانوان در برنامه‌هایی چون «جوکر» می‌تواند تغییرات مثبتی را در نحوه نگرش به زنان در رسانه‌ها ایجاد کند. این تغییرات به‌ویژه زمانی نمود پیدا می‌کند که زنان با شخصیت‌های متفاوت و توانمند در برنامه‌ها حضور پیدا می‌کنند و از محدودیت‌های جنسیتی رایج عبور می‌کنند. به‌ویژه زمانی که زنان در کنار مردان در موقعیت‌های چالشی مشابه قرار می‌گیرند، باعث تغییر الگوهای رایج در رسانه‌ها می‌شود.
در این نوع برنامه‌ها، حضور زنان می‌تواند نشان‌دهنده توانمندی‌های مختلف آنها در زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و حتی سرگرمی باشد. به‌خصوص که بسیاری از زنان حاضر در این برنامه‌ها، خودشان به‌عنوان افرادی با تجربه در عرصه‌های مختلف شناخته می‌شوند و این مسأله می‌تواند تأثیرات مثبتی در جامعه داشته باشد.
منبع: روزنامه صبح نو
۱۸:۳۰ - ۱۴۰۳/۱۰/۱۱
