به گزارش مشرق، گرچه صنعت خودروسازی ایران طی چند دهه گذشته همواره مورد حمایت دولتمردان و حتی عموم مردم کشور قرار گرفته و مردم با اعتقاد به حمایت از تولید ملی هیچ گاه این صنعت را تنها نگذاشته‌اند، اما با این حال باید بپذیریم که میزان این حمایت‌ها تناسب چندانی با ضریب رشد صنعت خودروسازی در کشور نداشته و در اغلب ادوار گذشته شاهد نارضایتی مشتریان به سبب تناقضاتی در نحوه قیمت‌گذاری و کیفیت لازم بوده‌ایم؛ اما واقعاً چه عواملی به عنوان مهم‌ترین بازدارنده‌های رشد صنعتی با نیم قرن سابقه تاثیرگذار بوده‌اند؟ چرا همچنان صنعت خودروسازی ما صنعتی ضعیفی در جهان به حساب می‌آید؟ این سوالی است که کارشناسان عرصه خودرو به آن پاسخ می‌دهند.
سلطه دولت در صنعت خودروسازی
مثل بسیاری از صنعت‌های دیگر در ایران، صنعت خودروسازی نیز با مساله‌ای چون حمایت و سلطه دولت مواجه است که این حمایت، پیامدهای بسیاری را به همراه آورده و مانع از تحرک و ترقی در صنعت خودورسازی شده است. مساله‌ای که تمام کارشناسان این عرصه، از آن به عنوان معضل اصلی صنعت خودروسازی ایران یاد می‌کنند و اکثر عوامل بازدارنده دیگر را مرتبط با همین مساله می‌دانند. در همین راستا، علی شکوهی، مدیر سابق بازاریابی شرکتهای میتسوبیشی و جیلران موتور می‌گوید: «حضور بیش از حد دولت در صنعت، بزرگ‌ترین آفت است و هرچه قدر که این حضور، کمرنگ‌تر، ساختاریافته‌تر و قانونمندتر باشد، دستاوردهای بسیار بهتری حاصل خواهد شد. دولت باید از حالت حمایتی به نظارتی تغییر رویکرد داده و از حمایت‌های افراطی که ثمره‌ای جز کاهش کیفیت ندارد، دست بردارد. متاسفانه در این سال‌ها به سبب همین نگاه حمایتی و صرف اینکه دو خودروساز را نگه داریم، حاضر شده‌ایم یکسری از شرکتهای دیگر را نابود کنیم، درحالیکه اگر همین هزینه را صرف زیرساخت‌ها می‌کردیم، به نتایج بهتری می‌رسیدیم.» این کارشناس صنعت خودروسازی ادامه می‌دهد:«باتوجه به سلطه دولت در صنعت خودروسازی، همواره با تغییر دولت‌ها، شاهد رویکرد و اقداماتی جدید در این صنعت بوده‌ایم. متاسفانه دولت‌ها کاری به درست یا غلط بودن عملکرد دولت قبل ندارند و بدون کارشناسی درست، به دنبال اعمال نظرات خود و ایجاد تغییراتی در اقدامات دولت‌های قبلی هستند که این شرایط، ثبات کاری در مسیر پیشرفت را مختل کرده و مانع از ارائه و اجرای یک برنامه هدفمند و رشد صنعت خودوروسازی در کشور می‌شود.»
عدم ثبات و سوء مدیریت
عدم ثبات مدیریت و سوء مدیریت یکی از عوامل متأثر از دولتی بودن صنعت خودروسازی است که تأثیر بسزایی در تداخل پیشبرد برنامه‌ها و اهداف صنعت خودروسازی ایفا می‌کند. بدیهی است که مدیریت نادرست و غیرتخصصی و یا نیمه‌کاره ماندن فرآیندها به سبب تغییرات سازمانی، می‌تواند روند فعالیت هرمجموعه‌ای را مختل کرده و یا هدف را بطورکلی تحت‌الشعاع قرار دهد که این نیز معنایی جز درجا زدن و یا حتی عقبگرد ندارد. فریدون حمیدی، مدیرعامل اسبق زامیاد با تکیه بر سوابق و تجربیات ارزشمندی که در صنعت خودروسازی دارد، در این رابطه می‌گوید: «صنعت خودروسازی باید به سمت خصوصی شدن و رهایی از سلطه دولت پیش رود، زیرا تا زمانی که این صنعت تحت حمایت دولت هدایت شود، با حضور مدیران ارشد دولتی در این عرصه مواجه هستیم و در رأس هرم نمی‌توانیم از متخصصین صنعت خودروسازی بهره ببریم که این نیز معنایی جز رکود و عدم پیشرفت ندارد. صنعت خودروسازی اگر بطور کلی در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد، قطعاً با ورود به بازار رقابت، می‌تواند خود را اصلاح کرده و به سمت توسعه قدم بردارد»
علی شکوهی، کارشناس صنعت خودرو نیز معتقد است:«متاسفانه به سبب دولتی بودن صنعت خودروسازی، شاهد عدم ثبات مدیریت و درپی آن، نگاه کوتاه مدت مدیران به مسیر پیش رویشان هستیم. با چنین شرایطی، کمتر مدیری برای کاری اصولی در این عرصه دل می‌سوزاند، زیرا می‌داند که رفتنی است و قرار نیست ماندگار باشد.»
او در ادامه به نکته مهم دیگری نیز اشاره کرده و می‌گوید:«یکی دیگر از اشکالات اساسی مدیریت در صنعت خودروسازی ایران، اصرار بر فعالیت یکسری مدیران خاص بطور اتوبوسی است که این موضوع ضربه سنگینی به صنعت خودروسازی وارد می‌کند. ما افراد توانمند بسیاری در داخل و خارج از کشور داریم که کنار گذاشته شده‌اند، درحالی که می‌توانیم از از این افراد و حتی کاربلدان دنیا استفاده کنیم و شرایط را بهبود بخشیم.»
علی ملک، مدیرعامل اسبق پارس‌خودرو و سایپا دیزل که از اساتید دانشگاهی حوزه حمل و نقل نیز به شمار می‌رود، معتقد به رهایی از گردش تکراری انتصاب مدیران در صنعت خودروسازی و بهره‌مندی از نیروهای جوان است و در این رابطه می‌گوید: «متاسفانه درحال حاضر، تعداد مشخصی از مدیران قبلی در حال چرخش در این صنعت هستند و عملاً تیم مدیریتی جدید و جوانی وارد این صنعت نمی‌شود. ما باید افراد به روز و جوان را وارد سطوح مدیریتی کنیم، زیرا هر روز علم جدیدی خلق می‌شود و ورود افراد جدید و جوان به سطح مدیریتی خودرو می‌تواند ایده‌های ناب و فکرهای به روزتری را به سیستم تزریق کند، اما متاسفانه تا به امروز نخواسته‌ایم از این افراد استفاده کرده و هر کسی را به درستی سرجایش بنشانیم که نتیجه‌اش نیز چیزی جز عدم پیشرفت در صنعت خودروسازی نبوده است.»
نیاز به بهره مندی از تکنولوژی روز دنیا
صنعت خودورسازی ایران در تمام چند دهه گذشته بیشتر روی مونتاژکاری تمرکز کرده و کمتر شاهد نوآوری و اتفاق جدیدی در این صنعت بوده‌ایم، بطوریکه امروزه تکنولوژی فنی و ظاهری خودروهای داخلی به هیچ عنوان قابل قیاس با خودروهای خارجی نیستند و همین موضوع، تمایل مردم به خرید خودروی خارجی در سال‌های اخیر را بیشتر کرده است.
شکوهی، مدیر سابق بازاریابی شرکتهای میتسوبیشی و جیلران موتور در این باره توضیح می‌دهد:« صنعت خودروسازی ما از ۵۰، ۶۰ سال پیش تا به امروز فقط روی مونتاژ تمرکز کرده و هیچگاه پلت‌فرم‌های جدیدی ارائه نداده است. گرچه پلت‌فرم‌هایی به اسم خودروی ملی ارائه شده، اما همین‌ها هم با ترکیبی از محصولات انواع خودروها بوده و نمی‌توان نام آن را محصول ملی گذاشت. ما باید بپذیریم که دانش تولید خودرو را نداریم و باید از دانش روز دنیا و کشورهای صاحب‌نام این صنعت کمک بگیریم. اتفاقی که متاسفانه در این صنعت نمی‌افتد و انتقال دانش صورت نمی‌گیرد.»
ملک، کارشناس صنعت خودرو نیز در این خصوص می‌گوید:«نداشتن استراتژی و آینده‌نگری یکی از مهم‌ترین مشکلات ما در صنعت خودروسازی است که این نیز وابسته به عوامل متعددی از جمله دانش در این صنعت است. متاسفانه صنعت خودرو هیچوقت دست کسی نبوده که بنگاهداری بداند و بتواند این صنعت را با آنچه در دنیا وجود دارد، مطابقت دهد. درحالیکه ما باید خود را با دنیا پیوند دهیم و از انتقال تکنولوژی بهره‌مند شویم. اینکه بگوییم می‌خواهیم صددردصد روی پای خود بایستیم، چاره کار نیست و دردی دوا نمی‌شود.»
او ادامه می‌دهد:«متاسفانه تا به امروز همیشه به الفاظی چون مصلحت اندیشی و جلوگیری از ضربه به تولید داخل و... تکیه کرده‌ایم و همین نیز مانع از پیشرفت ما در صنعت خودروسازی شده است. گرچه حمایت در جهت رشد، کار بسیار بجا و درستی است، اما این حمایت فقط در یک بازه زمانی مشخص جواب می‌دهد و اگر از حدش بگذرد و ماندگار شود، دیگر نتیجه مورد انتظار را نخواهد داشت. درست مثل اتفاقی که در صنعت خودروی ما افتاده و این حمایت‌ها با تبدیل شدن به عادتی غلط، به جای آنکه منجر به رشد و ترقی شود، عدم تحرک و انحصار در صنعت را به همراه آورده است. چه بسا که امروز به سبب همین حمایت‌ها، مشتری مداری نیز به کلی فراموش شده است.»
فریدون حمیدی، مدیر عامل اسبق زامیاد نیز معتقد است:«متاسفانه ما برای تحقیق و توسعه، پولی خرج نمی‌کنیم تا باعث بهبود سطح کیفی و حتی کمی صنعت خودروسازی شویم. گرچه سایپا و ایران‌خودرو در سال‌های اخیر در این زمینه، هزینه‌هایی کرده‌اند اما این میزان باز هم بسیار کمتر از دنیاست و نمی‌توانیم مدل‌های جدید ارائه دهیم.البته این نکته را نیز باید بگویم که ما در کشور خود از نیروهای توانمند بسیاری برخورداریم و می‌توانیم شرایط را برای پیشرفت فراهم کنیم اما این کار مستلزم سپردن صنعت خودروسازی به بخش خصوصی است و خروج از انحصار دولت است.»
ایرادات اقتصادی و سرمایه گذاری
بنا به نظر کارشناسان، ایرادات اقتصادی و سرمایه گذاری نادرست در صنعت خودروسازی، نقش مهمی در عدم پیشرفت و رشد تکنولوژی ایفا کرده و تا زمانی که این نوع سرمایه گذاری اصلاح نشود، حرکت در مسیر درست امکانپذیر نیست. ملک، مدیرعامل اسبق پارس خودرو و سایپادیزل در این باره توضیح می‌دهد:«ما هیچ وقت به بیزینس درازمدت فکر نمی‌کنیم و حاضر نیستیم سرمایه‌گذاری درستی در این زمینه انجام دهیم، زیرا همیشه به دنبال سودآوری زودگذر هستیم و برای رسیدن به این هدف نیز به مونتاژ روی آورده‌ایم. البته در این قضیه بار دیگر بحث بی‌ثباتی مدیریت و یا عدم وجدان کاری به میان می‌آید، زیرا مدیران در دوره مدیریت خود بیشتر به فکر پاسخ به تقاضا هستند و به اهداف بلندمدت فکر نمی‌کنند.»
این استاد دانشگاه در ادامه به فساد مالی، سوء استفاده و رانت‌خواری در صنعت خودروسازی اشاره کرده و می‌گوید:«متاسفانه به رغم سرمایه‌گذاری کلانی که از جیب مردم به عنوان سوبسید پرداخت کرده‌ایم اما نتوانسته‌ایم به نتایج مطلوبی برسیم زیرا فساد مالی و رانت خواری همواره در صنعت ما وجود داشته و منافع شخصی به منافع کلی ترجیح داده شده است.»
حمیدی، کارشناس صنعت خودرو نیز اشکالات اقتصادی و هزینه بالای نهایی را مانع از عدم رشد تکنولوژی در صنعت خودرو دانسته و می‌گوید:«تکنولوژی هزینه دارد و این هزینه درصورتی جبران می‌شود که تیراژ خودرو بالا رود اما در کشور ما، تیراژ خودرو بسیار اندک است، بنابراین اگر بخواهیم تکنولوژی را افزایش دهیم، قیمت خودرو آنقدر بالا می‌رود که نمی‌توانیم انتظار جامعه هدف را پاسخ دهیم.»
او ادامه می‌دهد:«همچنین باید به این موضوع نیز توجه داشته باشیم که کلیه صنایع ما از نظر مواد اولیه یا تکمیلی به ارز وابستگی دارند و باتوجه به اینکه قیمت محصولات درنهایت بالا تمام می‌شوند، قیمت خودرو نیز تحت تأثیر قرار گرفته و دیگر فرصتی برای رشد تکنولوژی و هزینه‌های متحمل بر آن باقی نمی‌ماند. به‌واقع همه عوامل و نواقص صنعت خودروسازی زنجیروار به هم متصل و مانع از رشد این صنعت درکشور شده‌اند.»
۲۰:۵۴ - ۱۳۹۷/۰۶/۲۴
۰۶:۴۰ - ۱۳۹۷/۰۶/۲۵
