سرویس جهان مشرق- «توافق ایالات متحده، مکزیک و کانادا» که به اختصار USMCA یا نفتا ۲ خوانده می‌شود، اولین موفقیت ترامپ در پیشبر سیاست جدیدش در روابط اقتصادی‌ است. او که نفتا، توافق تجاری فرااقیانوسیه و توافقات تجارت آزادش با اروپا را به هم زده است، حالا به نظر می‌رسد توانسته اولین گام در بازسازی این روابط اقتصادی را طبق سیاست خاص خود بردارد.

آخرین روز سپتامبر، دولت‌های آمریکا، کانادا و مکزیک اعلام کردند مذاکرات تجاری‌شان از سال گذشته تا کنون به نتیجه رسیده و نفتا ۲ در صورت تأیید توسط نهادهای داخلیِ هر کشور، اجرایی خواهد شد. این اولین حرکت آمریکا در شکل‌دادن به دومینوی توافقات تجاری با مناطق مختلف جهان است و برخلاف آنچه در ابتدا تصور می‌شد، توافق‌های جدید فرااقیانوسیه و فراآتلانتیک نیز چندان دور از دسترس نیست.

بند مهم ۳۲.۱۰ که در توافق نفتا ۲ در نظر گرفته شده، سه دولت را ملزم می‌کند در صورت مذاکرات تجاری برای برقراری تجارت آزاد و برداشتن تعرفه با «کشور دیگری که دارای بازار آزاد نیست»، آن را به دو دولت دیگر خبر دهد تا آنها ۶ ماه پس از اعلام تصمیم خود، از توافق خارج شده و یک توافق دودولتی تشکیل دهند. کارشناسان می‌گویند منظور از «کشور دیگری که دارای بازار آزاد نیست»، دقیقاً چین است و این بند، عملاً کانادا و مکزیک را تهدید می‌کند هر یک از آنها در صورت انعقاد توافقی تجاری با چین که مد نظر واشینگتن نباشد، از توافق اخراج خواهد شد.

بیانیه اعتراضی سفارت چین در اتاوا نشان داد ضمیر، مرجع خود را پیدا کرده است. در این بیانیه، توافق جدید «اقدام غیرصادقانه» نام گرفته که حاکمیت کشورها را نشانه رفته است. در ادامه آمده که «چین با قدرت از نظام تجارت چندجانبه با مرکزیت سازمان تجارت جهانی پشتیبانی کرده و در پی تداوم اقتصادِ بازِ جهانی است». در واقع پکن هم از انعقاد این توافق علیه خود انتقاد کرده و هم تأکید کرده که خود را «کشور دیگری که دارای بازار آزاد نیست» نمی‌داند.

کریستیا فریلند وزیر خارجه کانادا از توافق جدید حمایت کرد و گفت این بند چندان مهم نیست زیرا هر کدام از اعضا هر زمان که بخواهند می‌توانند در یک «تصمیم حاکمیتی» از توافق خارج شوند. سخن او البته در دفاع از عدم منافات توافق با حاکمیت کانادا است، نه در محدودشدن تجارت چین با کانادا. آنچه او می‌گوید در مورد همه توافق‌ها صادق است.

از سال گذشته و با اجرایی‌شدن توافق جامع اقتصادی و تجاری (CETA) ۹۸% از تجارت میان کانادا و اروپا بدون تعرفه انجام می‌شود و تکمیل آن با نفتا ۲، مقدمه‌ای دیگر در تشکیل یک بلوک جدید تجاری به مرکزیت اروپا و آمریکای شمالی را فراهم می‌کند.

ایده اقتصادی ترامپ

تا کنون صدها میلیارد دلار از کالاهای چینی مشمول تعرفه‌های سنگین آمریکا شده است،‌ اما ظاهرا آمریکا به این قانع نیست و می‌خواهد همگی شرکای تجاری‌اش علیه چین تعرفه وضع کنند.

اقتصادی که «دارای بازار آزاد نیست»، یعنی «طبق قواعد بازار و ساختار قیمت‌گذاریِ آن عمل نمی‌کند، بنابر این فروش کالاها در آن کشور بازتابی از ارزش منصفانه آنها نیستند». در واقع دانلد ترامپ و تیم اقتصادی‌اش رشد سهم چین در اقتصاد جهانی را مدیون حمایتِ بی‌دریغ دولت این کشور از صنایع آن می‌داند، صنایعی که هنوز هیچ یک کاملاً خصوصی اداره نمی‌شود در حالی که صنایع غربی از چنین مزیتی برخوردار نبوده و به تدریج بازار خود را به شرکت‌های چینی واگذار می‌کنند. بنابر این معتقد است اگر دولت‌های دیگر از صنایع خود حمایت نکنند، به زودی چین به قدرت اول اقتصادیِ جهان تبدیل خواهد شد.

به نظر می‌رسد ترامپ می‌خواهد پیش از آنکه دیر شود، از قدرت اقتصادی آمریکا استفاده کرده و کشورهای شریک را مجبور کند اگر می‌خواهند هم با آمریکا و هم با چین رابطه تجاری داشته باشند، باید تعرفه‌ها را به نفع واشینگتن و به ضرر پکن تنظیم کنند. به نظر ترامپ، آمریکا هنوز آن قدر قدرت دارد که کشورهای دیگر در صورتِ جدی‌بودنِ این تهدید، رابطه تجاری با آمریکا را از دست نداده و مانند خود آمریکا تعرفه بر کالاهای چینی را افزایش دهند.

واشینگتن از این راه و به تدریج، تمامی مهره‌های بزرگ اقتصادی جهان را جوری به سمت خود می‌چیند که به مانعی در مسیر رشد اقتصاد چین تبدیل شوند. این یک پرده آهنین تجاری به دور چین خواهد کشید و احتمالاً فشارها را از داخل بر پکن برای آزادسازی صنایع و در نتیجه کاهش قدرت حزب کمونیست بر کشور افزایش خواهد داد.

در این صورت دو راه پیشِ روی حزب کمونیست باقی می‌ماند: آزادسازی اقتصادی و کاهش قدرت سیاسی، یا حفظ بازار کشورهای اطراف خود همزمان با کنترل شکاف‌های داخلی و تلاطم‌های سیاسی. در هر دو صورت، رشد سهم چین در بازارهای جهانی متوقف خواهد شد.

حالا شاید بتوان به مفهوم واقعیِ آنچه پکن در مورد سیاست ترامپ در اقتصاد بین‌الملل عنوان کرد، پی برد:«بزرگترین جنگ تجاریِ تاریخ».

توافق جدید فرااقیانوسیه و فراآتلانتیک در راه است؟

ترامپ در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره که ماه آینده میلادی برگزار می‌شود، نیازمند یک موفقیت در روابط خارجی بود.نفتا ۲ شاید آن موفقیت باشد و همزمان با آن مذاکرات جدید پمپئو با کیم‌جونگ اون در پیونگ‌یانگ. اما خبرها حاکی است رئیس‌جمهور آمریکا در تلاش است دیر یا زود مذاکرات دو توافق تجاری فرااقیانوسیه و فراآتلانتیک را نیز که مفاد پیشین آن را پس از حضورش در کاخ سفید رد کرده بود، به صورت جدی آغاز کرده و به نتیجه برساند.

از ماه ژوئیه جاری، ایالات متحده و اتحادیه اروپا به توافق رسیدند جنگ تعرفه‌ها را پایان دهند و فعلاً بر سر حل اختلاف‌نظرها مذاکره کنند. این می‌تواند مقدمه یک توافق فراآتلانتیک جدید باشد پس از آنکه مذاکرات اوباما با اروپا با روی کار آمدن ترامپ بی‌نتیجه ماند. از آن سو اگر چه ترامپ در اولین روزهای ریاست‌جمهوری‌اش از توافق تجاری فرااقیانوسیه خارج شد اما از مارس سال جاری توافق جدید فرااقیانوسیه (CPTPP) با عضویت ۱۱ کشور از آمریکای شمالی و جنوبی، آسیا و اقیانوسیه امضا شد که آمریکا ممکن است با کمک کانادا و مکزیک به آن اضافه شود و آن را به حلقه‌ای جدید در پرده آهنین تجاری دور چین تبدیل کند.

بند ۳۲.۱۰ در توافق نفتا ۲ بدون اینکه نامی از وتو بیاورد، عملاً به آمریکا حق وتو می‌دهد تا توافقات تجاری سایر کشورهای عضو را لغو کند. اگر چنین بندی در توافقات جدید تجاری فرااقیانوسیه و فراآتلنتیک تکرار شود عملاً یک حق وتوی جدید به آمریکا خواهد داد، این بار نه در امنیت بین‌الملل، بلکه در حوزه اقتصاد جهانی.

بنابر این توافق تجاری USMCA را می‌توان اولین توافق در دومینویی دانست که قرار است مکانسیم جدیدی را در روابط آمریکا با سایر کشورهای جهان ایجاد کند. مهمترین هدف ترامپ در این مسیر، محدودکردن رشد و نفوذ اقتصادی چین در جهان است.

منابع

https://www.strategic-culture.org/news/2018/10/06/usmca-new-economic-alliance-formed-to-isolate-china.html

https://www.huffingtonpost.ca/2018/10/04/usmca-canada-china-free-trade_a_23551085/

https://www.cbc.ca/news/politics/usmca-nafta-china-trade-1.4852269

http://www.worldstopexports.com/canadas-top-import-partners

http://www.internationaltradecomplianceupdate.com/2018/03/09/cpttp-signed-in-chile-by-11-countries