به گزارش مشرق، جشنواره فیلم فجر به روزهای پایانی خود نزدیک می‌شود و حالا دیگر اغلب فیلم‌ها اکران شده و بازخورد مخاطبان و منتقدان به این آثار از طریق رسانه‌ها قابل پیگیری است. یکی از فیلم‌هایی که تقریباً در سکوت خبری تولید شده و تا پیش از نخستین اکران در جشنواره خبر چندانی از آن در رسانه‌ها نبود دومین اثر سینمایی مهدی جعفری یعنی «۲۳ نفر» است. این فیلم روایت قصه ۲۳ نوجوان است که در زمان جنگ تحمیلی به اسارت عراقی‌ها درآمدند و اخبارشان در سراسر دنیا پخش شد. در ادامه گفت‌وگوی کوتاه ما را با مهدی جعفری، کارگردان این فیلم می‌خوانید.

***
چطور شد تصمیم گرفتید نسخه سینمایی «۲۳ نفر» را بسازید؟ به نظرتان کدام یک برای مخاطب جذاب‌تر است و در کل بین نسخه مستند و نمایشی به لحاظ روایت قصه چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟
یکی از سوال‌های مشترک اغلب دوستان خبرنگار و منتقد پیش کشیدن بحث قیاس فیلم مستند «۲۳ نفر» با فیلم سینمایی آن است. البته هر چه فکر می‌کنم این اتفاق که یک مستندساز سال‌ها پس از ساخت مستندش یک فیلم سینمایی هم از همان موضوع بسازد اتفاق رایجی نیست، نه اینکه پیش‌تر رخ نداده باشد، بلکه کمتر پیش می‌آید این شانس با کسی یار باشد و البته مشکلات خودش را هم دارد. بزرگ‌ترین مزیت این اتفاق تسلط فیلمساز بر موضوع و زوایای آشکار و پنهان آن است اما این تقدیر نیک، معایبی هم دارد. برای من که مدت ۱۴ سال با همه افراد گروه ۲۳ نفر دوست و رفیق بوده‌ام نگارش متنی سینمایی بر اساس واقعیت، امر سختی بود. من خود را نماینده امین و مورد اعتماد ۲۳ نفر می‌دانستم، آنها هم همین احساس را نسبت به من داشتند و از طرفی باید برای قالب سینما می‌نوشتم و جذابیت‌های ویژه آن را در نظر می‌گرفتم. بیشترین فرسایش روانی برای من مربوط به این چالش اقتباس بود. در یک‌طرف ۲۳ نفر را تصور می‌کردم که پس از نمایش فیلم با ابروهای در هم رفته جلوی چشم من ایستاده‌اند و طلبکارانه چهره‌ واقعی خود و داستان‌شان را جست‌وجو می‌کنند و در طرف دیگر تماشاگران سینما را که بلیت خریده و آمده بودند تا یک فیلم سینمایی را ببینند و از تماشای آن لذت ببرند اما در عوض با یک فیلم مستند مواجه شده بودند و به نشانه اعتراض سالن را ترک می‌کنند! بالاخره به کمک جنبه‌های دراماتیک موجود در خود داستان آنقدر نوشتم و نوشتم تا به فرم نهایی موجود رسیدم. امیدوارم همانطور که در نخستین‌گام‌های نمایش فیلم شاهد آن هستم، انتخاب درستی کرده باشم. انتخابی که هم ۲۳ نفر واقعی را راضی کند و هم تماشاگران‌شان را.

درباره جشنواره فجر ۳۷ بیشتر بخوانید:

تباه‌کردن سوژه طلایی در انبوه فضولات تصویری! + عکس

چرا «ردخون» بی‌خیالِ قهرمانش می‌شود؟ + عکس

سکانس‌های نفس‌گیر از کارگردان «نفس» + عکس

تخیلات سینمایی یک جوان ۳۹ ساله؛ دقیقه‌ای چند؟ + عکس

آغازی خوب برای فیلمی نه چندان خوب +عکس

قد و قواره سینماییِ آقای ۱۹۵ سانتی! +عکس

هم «دیدن این فیلم جرم است» هم فکر کردن به آن! +عکس

در مساله روایت داستان چقدر قوه تخیل مهدی جعفری درگیر بوده و چقدر پایبند به واقعیت بوده‌اید؟
در بازنویسی نهایی داستان بیش از ۸۰ درصد به واقعیت ماجرا وفادار بوده‌ام اما چه در این بخش ۸۰ درصدی و چه آن ۲۰ درصد دیگر قطعاً تخیل من دخیل بوده است. در چنین آثار اقتباسی پیدا کردن این مدل حد و مرزها کار سختی است و اصلاً باید دید هدف از آن چیست. به نظر من مهم این است روح کلی این ماجرا بتواند به درستی به مخاطبانش منتقل شود اگرنه در جای جای فیلم رفرنس‌های کاملاً مستند و تصویری ارائه شده است و در پایان هم خود اصل آدم‌های داستان با ورودشان به دنیای فیلم به نوعی صحت روایت فیلم را تایید می‌کنند؛ امیدوارم حاصل واقعیت و تخیل من مورد قبول تماشاگران بیفتد.

به غیر از چالش اقتباس، در مسیر ساخت فیلم «۲۳ نفر» با چه چالش‌های دیگری روبه‌رو شدید؟
راستش در این چند وقت اخیر، آنقدر از سختی‌های ساخت این فیلم حرف به میان آمده که کم‌کم دارم شرمنده می‌شوم؛ با خودم می‌گویم مگر ما چقدر سختی کشیدیم و آیا این همه سختی و مشقت و چندین برابر آن در مقابل رنج و مرارتی که آزادگانی همچون ۲۳ نفر در طول ۸ سال اسارت کشیده‌اند، قابل گفتن است؟! پس چرا باید همواره از مشکلات بگوییم و خدایی نکرده آه و ناله کنیم اما از آنجا که این موضوع هم برای بسیاری سوال شده است، مرا از پاسخ‌های کوتاه و گذرا گریزی نیست. مهم‌ترین چالش من پیدا کردن سرمایه‌گذار یا بهتر است بگوییم متقاعد کردن کسی یا نهادی بود که برای ساخت این فیلم پای کار بیاید! شاید الان با تماشای فیلم باور کردن این ماجرا کمی سخت باشد اما همین‌طور است. برای همین است که ۲۳ نفر یک فیلم سفارشی نیست و یک فیلم دلی است. آنقدر اصرار کردم تا بالاخره جایی مثل سازمان اوج توانست تصویر مبهمی از توانایی و باور مرا به ساخته شدن این موضوع جدی بگیرد. امیدوارم حاصل کار هم آنها را از ساختنش پشیمان نکرده باشد و هم برای تماشاگرانش تاثیرگذار و به یاد ماندنی باشد.

همکاری با ۲۳ نوجوان هم طبعاً چالش‌های مخصوص به خود را داشته؛ چطور این گروه را هدایت و کارگردانی کردید؟
از وقتی قرار شد این فیلم را بسازم احساس کردم یک وسیله کارِ مهم نیاز دارم. مثل نقاشی که به بوم نقاشی نیاز دارد یا معماری که به مصالح درجه یک و مرغوب نیازمند است. فکر می‌کردم اگر نتوانم ۲۳ بازیگر نوجوان خوب پیدا کنم این داستان در نمی‌آید و همه زحمات ما بیهوده می‌شود، بنابراین با شروع پیش‌تولید جست‌وجوی یک ماه و نیمه ما برای پیدا کردن چهره‌های مورد نظر شروع شد و به نتیجه رسید. اصرار داشتم که حتماً و طبق واقعیت داستان تعداد زیادی از بچه‌ها با لهجه حرف بزنند برای همین ۱۰ نفر از این بازیگران را از شهرستان‌های مختلف پیدا کردیم. از مشکل اسکان و دوری این نوجوانان شهرستانی از خانه و خانواده که بگذریم مهم‌ترین دغدغه من همسان کردن سطح بازی بازیگران فیلم از جمله این ۲۳ نوجوان بود. برای این کار بعد از انتخاب بازیگران، دوست خوبم جمشید بهمنی را به همکاری در زمینه بازیگردانی دعوت کردم. مدت یک ماه با این بچه‌ها تمرین کردیم تا بتوانیم همه آنها را به یک سطح برسانیم. شاید کمی اذیت شده باشند اما خوشبختانه همگی بچه‌های خوبی بودند و توان و هوش و انرژی بالایی داشتند؛ برای همین پا به پای ما جلو آمدند و جایی کم نگذاشتند. از همه آنها تشکر می‌کنم.

فیلم را در اکران‌های مردمی جشنواره و در کنار مخاطبان تماشا کرده‌اید؟ واکنش‌ها در طول نمایش‌های جشنواره چگونه بود؟
راستش من این فیلم را همانطور که گفتم با دل و جان ساختم و انگیزه‌هایم انگیزه‌هایی بزرگ‌تر از دلمشغولی‌های معمولی در عرصه سینما و فیلمسازی بود. ساخت «۲۳ نفر» برایم به یک آرزوی بزرگ تبدیل شده بود. می‌دانستم این فیلم می‌تواند فیلم مهمی برای مخاطبانش باشد اما واقعیتش را بخواهید واکنش تماشاگران در این چند روز کمی فراتر از انتظارم بود. گمان نمی‌کردم این طیف وسیع و متنوع از تماشاگران با فیلم ارتباط برقرار کنند و «۲۳ نفر» فیلمی بشود برای همه نوع مخاطب. امیدوارم تا سال‌های سال بیننده خود را داشته باشد، چون هم ادای دین است به فداکاری‌های یک نسل و هم می‌تواند به شکل غیرمستقیم تاثیرگذار باشد و یک مفهوم رو به فراموشی را به تماشاگران جوانش یادآوری کند.

با توجه به اینکه مخاطب اصلی این فیلم نوجوانان و جوانان هستند، چه زمانی را برای اکران عمومی «۲۳ نفر» مناسب می‌دانید؟
به نظرم این سوالی است که باید متخصصان این حوزه به جواب آن کمک کنند اما طبعاً با این همه سختی و مرارت و پاسخی که فیلم «۲۳ نفر» در نخستین‌اکران‌های خود در جشنواره فجر از مخاطبانش گرفته است گمان می‌کنم نیمه اول سال فرصت مناسبی برای اکران آن باشد اما امیدوارم فیلم «۲۳ نفر» همیشه برای مخاطب دیدنی باشد.

*وطن امروز