بیشتر بخوانید:
در این گزارش به طور اختصار سعی کرده‌ایم به معایب استانی شدن انتخابات در ۵ محور بپردازیم:
۱- انتخابات تناسبی مجلس یا المپیاد جهانی ریاضی؟
برای نمونه حسین مقصودی عضو کمیسیون شوراهای مجلس نیز، معتقد است که نمایندگان مجلس برای استانی شدن انتخابات پارلمان، فرمول و قاعده‌ای طراحی کرده‌اند که حتی "فیثاغورس" هم نمی‌تواند آن را حل کند.
همچنین، شهاب‌الدین بی‌مقدار یک عضو دیگر کمیسیون شوراهای مجلس، ضمن اینکه موافقتش با این طرح را اعلام کرده، می‌گوید: این طرح شفافیت‌هایی دارد، اما به هر حال طرحی است که باید ببینیم شورای نگهبان چه تصمیمی می‌گیرد، اما در مجموع نمی‌دانیم چه چیزی تصویب شده است!
اصغر سلیمی نیز یکی دیگر از اعضای کمیسیون شوراهای مجلس، طرح استانی شدن انتخابات مجلس را دارای نواقص متعددی می‌داند و معتقد است که اغلب نمایندگانی که به این طرح رأی داده‌اند، خودشان اطلاع دقیقی از پیامدهای اجرای آن ندارند.
همچنین، علیرضا رحیمی نماینده اصلاح‌طلب مردم تهران در مجلس، در گفت‌وگوی دیگری که با روزنامه سازندگی انجام داده، در این باره گفته که "به‌نظر می‌رسد با وجود ضرورت چنین مصوبه‌ای، مصوبه فعلی به‌دلیل عدم جامعیت کافی یک «مولود ناقص» است".
۲- استانی‌شدن انتخابات مجلس و مسئله عدالت
یکی از مهم‌ترین ایراداتی که به طرح استانی شدن انتخابات مجلس از سوی مخالفان و منتقدان وارد می‌شود، این است که آنها معتقدند "عدالت انتخاباتی" در آن رعایت نشده است، به‌طوری که ممکن است فردی اکثریت رأی را در استان (حوزه انتخابیه اصلی) کسب کرده باشد، اما در همین منطقه، افرادی باشند که ۶۰ درصد حوزه فرعی را کسب کرده باشند، اما به‌دلیل اینکه فرد مورد نظر، رأی استان را ندارد، از راهیابی به مجلس باز بماند که مثال زیر در فهم بهتر مطلب بهتر کمک می‌کند.
**مثال ساده:
مثلاً کاندیدایی که در لیست، دوم شده و ۳ کرسی را کسب کرده، ممکن است نفر اول این لیست در حوزه فرعی هم نفر اول شده باشد، اما چون در لیست اول، حوزه فرعی پر شده و کرسی صاحب نماینده شده، بنابراین از راهیابی به مجلس بازمی‌ماند، اما هم‌لیستی او وارد مجلس می‌شود، در این مثال هم نفر اول لیست خودش بوده و هم نفر اول حوزه محل ثبت‌نامش بوده، اما عملاً چون لیست او، اول استان نشده و حوزه فرعی‌اش هم یک کرسی بیشتر نداشته و لیست اول دو کرسی را تصاحب کرده، نمی‌تواند نماینده مجلس شود، ممکن است نفر هشتم لیست وارد مجلس شود، اما نفر دوم از راهیابی بازمی‌ماند، در این شرایط می‌بینیم که کاندیدایی با کمترین رأی هم می‌تواند نماینده مجلس شود.
همچنین عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان نیز با انتشار مطلبی در صفحه شخصی‌اش در فضای مجازی معتقد است که استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی ناقض "عدالت انتخاباتی" است.
۳- اهداف درست و راه‌حل‌های غلطی که کار را بدتر می‌کند
برخی نمایندگان معتقدند که استانی شدن انتخابات مجلس اهداف خوبی را دنبال می‌کند، اما راه‌حل‌هایش غلط است و باید اصلاح شود از جمله امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی یکی دیگر از اعضای هیئت‌رئیسه مجلس، استانی شدن انتخابات مجلس را در پاسخ‌گو بودن نمایندگان پس از دوره نمایندگی‌شان مؤثر می‌داند و می‌گوید: این طرح سبب می‌شود تا نمایندگان پس از ورود به مجلس نسبت به وعده‌هایی که داده‌اند احساس مسئولیت کنند.
دسته دیگری از کارشناسان و برخی نمایندگان مجلس، از جمله سیدحسین نقوی‌حسینی نماینده مردم ورامین در مجلس که از زُمره‌ی مخالفان طرح استانی شدن انتخابات مجلس قرار دارد، با ارتقای سطح کارآمدی مجلس موافق، اما از طرفی معتقد است که طرح فعلی مجلس نمی‌تواند نمایندگان و منتقدان روش فعلی انتخابات مجلس را به سر منزل مقصود برساند.
همچنین محمدعلی وکیلی نماینده اصلاح‌طلب و عضو هیئت‌رئیسه مجلس ضمن موافقت با استانی شدن انتخابات مجلس معتقد است که این طرح موجب کارآمدی بیشتر نمایندگان و ارتقای جایگاه‌شان می‌شود، زیرا نمایندگان از پرداختن به مسائل بخشی و سطحی شهرستان‌ها معاف می‌شوند.
مسعود پزشکیان نایب رئیس مجلس نیز معتقد است که استانی شدن انتخابات مجلس سبب می‌شود تا نهایتاٌ ۲ یا ۳ حزب در کشور داشته باشیم و جایگاه احزاب تقویت می‌شود و این در کارآمدی مجلس نیز مؤثر است.
۴- طرحی که می‌تواند شبهه جعلی «تقلب» ایجاد کند
طرح استانی‌شدن انتخابات مجلس علی‌رغم اینکه به‌تصویب اکثریت نمایندگان پارلمان رسیده است، اما هنوز ایراداتی دارد، یکی از ایراداتی که به این مصوبه می‌توان وارد کرد بحث احتمال شائبه تقلب پس از برگزاری انتخابات است.
طبق این طرح که اکثریت نمایندگان آن را تصویب کرده‌اند، هر کاندیدا و یا هر لیستی به‌تناسب رأیی که کسب کرده و درصد آرایی که به دست آورده، در پارلمان حائز کرسی می‌شود، فرض می‌کنیم یک استان در مجلس ۱۰ کرسی دارد و لیست اول استان، ۵۰ درصد آرا را کسب کرده که طبق روال ۵۰ درصد کرسی‌ها را تصاحب می‌کند (۵ کرسی)، یعنی اگر ۱۰ نفر در لیست بوده‌اند، نفر اول تا پنجم لیست وارد مجلس می‌شوند، اما ممکن است فردی که وارد مجلس می‌شود در حوزه فرعی بیشترین رأی را کسب نکرده باشد، چون طبق مصوبه مجلس ملاک ورود به مجلس و کسب کرسی‌ها، آرای حوزه‌های فرعی نیست، و برای ورود به مجلس کسب ۱۵ درصد آرای حوزه فرعی کفایت می‌کند و در این حالت ممکن است فردی در حوزه انتخابیه خود تنها ۱۵ درصد رأی داشته باشد اما چون لیستش در کل استان سهمیه و کرسی دارد و در استان هم بیشترین رأی را آورده، وارد مجلس می‌شود و کرسی را کسب می‌کند، اگر از سوی نهادهای متولی در برگزاری انتخابات برای کاندیداهایی که این‌گونه از راه یافتن به مجلس بازمانده‌اند، برای رای‌دهندگان به درستی تبیین نشود، به دلیل پیچیدگی بسیار در اجرا و توجیه طرح، قطعاً مشکلاتی به همراه خواهد داشت و آن فرد که به این روش از ورود به پارلمان جا مانده، می‌تواند ادعا کند که در روند انتخابات «تقلب» شده است و این ادعای او دست‌کم برای مدتی ذهن و فکر مردم را به خود مشغول کند و برای آنها باورپذیر باشد.
۵- طرحی با پیچیدگی‌های بسیار در شمارش آرا و زیرساختی که فراهم نیست
بسیاری از کارشناسان و حقوقدانان معتقدند که استانی شدن انتخابات مجلس طرحی است که در اجرا نیز مشکلات متعددی دارد، از جمله اینکه مجری انتخابات نیز در شمارش آراء، با مشکل مواجه می‌شود، نمایندگان مجلس شورای اسلامی در طرحی که با عنوان استانی شدن انتخابات مجلس تصویب کرده‌اند، حوزه‌های انتخابیه را کوچک و بزرگ را توأمان با هم حفظ کرده‌اند که این از نظر علمی و تخصصی غیرکارشناسی است.
همچنین دسته دیگری از کارشناسان معتقدند که یکی از راه‌هایی که می‌توان شمارش آراء، در برگزاری انتخابات به شکل استانی شدن را کاهش داد، این است که شمارش به صورت دستی نباشد، زیرا این راه موجب اتلاف وقت، خطا در شمارش و یا حتی پایمال شدن حق کاندیداها می‌شود که امکان شمارش آراء به صورت دستی وجود ندارد.
**یک مثال ساده:
فرض کنیم ۲۰ نفر در حوزه‌ای فرعی ثبت‌نام می‌کنند که طبق این طرح، الزاماً باید شهروند آن منطقه باشند که حتماً هم فردی و یا لیستی است، هر لیست هم باید به تعداد کُرسی‌های همان حوزه انتخابیه کاندیدا معرفی کند و هیچ حزب، ائتلاف و یا گروهی نمی‌تواند لیستی کمتر از تعداد کرسی‌ها ارائه دهد، زیرا در غیر این صورت، تعداد کاندیداها در هر حوزه، چه فرعی و چه اصلی با افزایش زیاد و غیر قابل تصوری مواجه و شمارش آراء نیز دشوار می‌شود، یکی از ایرادات وارد شده به طرح استانی شدن انتخابات مجلس این است که اگر کاندیدایی از لیست خارج شود، تعداد کاندیداهای لیست، کمتر از تعداد کرسی‌ها خواهد شد و لیست مورد نظر خالی می‌ماند و به هم‌ریختگی در نظم تناسب شمارش آراء ایجاد خواهد شد و یا حتی یک مثال ساده‌تر اینکه ممکن است یک کاندیدا شب انتخابات از دنیا برود و یا انصراف دهد، باز هم همین مشکلات در شمارش دستی آراء ایجاد خواهد شد.
البته بعضی از کارشناسان و حقوقدانان راه‌حل‌هایی را برای رهایی از ایرادات و نواقص شمارش آراء در استانی شدن انتخابات مجلس مطرح کرده‌اند که یکی از آنها شمارش به صورت الکترونیکی است.
**استانی شدن انتخابات در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
آن طور که عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان گفته است، روند بررسی طرح اصلاح موادی از قانون انتخابات مجلس که در ذیل آن، استانی شدن این انتخابات نیز گنجانده شده، از روز (پنجشنبه، ۱۹ اردیبهشت) در جلسات فوق‌العاده این شورا آغاز شده و شورای نگهبان هنوز درباره آن اظهارنظر نکرده است.
در نهایت، باید ببینیم شورای نگهبان چه نظرات، ایرادات و ابهاماتی نسبت به استانی شدن انتخابات مجلس وارد می‌کند و سرنوشت طرحی با این همه اشکالات و نواقص، به کجا ختم می‌شود.
