به گزارش مشرق؛ امروز (یکشنبه) موعد عملی شدن دومین گام اقدام متقابل جمهوری اسلامی ایران بر اساس مواد ۲۶ و ۳۶ برجام برای کاهش تعهدات هسته ای اش پس از یک سال صبر راهبردی و فرصت دادن به دیپلماسی است، فرصتی که اروپا برای منتفع کردن ایران از مزایای توافق هسته ای پس از خروج آمریکا، به راحتی از دست داد و حالا به قول رئیس جمهور، تنها فرصت «بیانیه دادن و اظهار تاسف کردن» دارد. طبق اعلام رسمی دکتر روحانی و بیانیه شورای عالی امنیت ملی در ۱۸ اردیبهشت ماه، امروز ایران از سقف غنی سازی ۳.۶۷ درصد می گذرد. یک منبع آگاه در سازمان انرژی اتمی در این باره به روزنامه خراسان گفت که «عبور ایران از این درصد غنی سازی در کمتر از یک روز انجام خواهد شد و از این پس کشورمان غنی سازی خود را بر اساس نیاز و ضرورت های صلح طلبانه خود ادامه خواهد داد.»

۳.۶۷ درصد در برجام

براساس بند پنجم متن اصلی برجام، جمهوری اسلامی ایران تعهد داده بود که از ۲۷ دی ۱۳۹۴ تا ۲۶ دی ۱۴۰۹ طی مدت ۱۵ سال و بر اساس برنامه بلندمدت خود، سطح غنی سازی اورانیوم را تا سقف ۳.۶۷ درصد نگه دارد که البته این تعهد در قبال رفع تحریم ها پذیرفته شده بود و حالا که تحریم ها بازگشته اند دیگر دلیلی برای پایبندی ایران به برنامه ۱۵ ساله ارائه شده به آژانس و از جمله حفظ سطح غنی سازی ۳.۶۷ درصد وجود ندارد.

به راحتی جابه جایی یک کپسول

اما ایران عملا و روی زمین برای انجام گام دوم یعنی عبور از غنی سازی ۳.۶۷ درصد اورانیوم چه اقدامی می کند؟ کار در ظاهر ساده و سریع است. مدیر مجتمع غنی سازی نطنز که مجری این طرح هم به شمار می رود، پیشتر گفته بود که این اقدام «به راحتی» انجام شدنی است و به قول او «نهایت کار این است که کپسول نصب شده ۰.۷ درصد اورانیوم طبیعی را از ابتدای زنجیره های سانتریفیوژ برمی داریم و یک کپسول دیگر را که حاوی مواد غنی شده تا ۳.۶۷ درصد است، جایگزین و شیر کپسول را باز می کنیم.»

در عمل چه فرایندی طی می شود؟

اگر بخواهیم جزئی تر به موضوع نگاه کنیم، باید گفت برای انجام این فرایند ابتدا سیلندرهای حاوی خوراک UF۶ غنی شده تا ۳.۶۷ درصد که در انبار مواد غنی شده سایت نطنز و زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی قرار دارند به آبشارهای سانتریفیوژ IR۱ متصل وسپس گاز UF۶ به گروهی از آبشارها تزریق می‌شود. محصول آبشار اول میزان مواد با غنای مورد نیاز ماست و یک تا ۲ درصد مواد تهی شده هم دارد. از سوی دیگر در آبشار دیگری که به آبشار اولی وصل است، مواد تهی شده یک تا ۲ درصد را وارد می‌کنیم که دوباره غنی و خودش خوراک آبشار اولی می‌شود تا به درصد مورد نیاز ما برسد. انتهای این فرایند موادی با غنای‌ مورد نیاز به عنوان محصول و موادی با غنای ۰.۷ درصد به عنوان «تهی شده» به ما می‌دهد که برابر با UF۶ طبیعی غنا دارد که همین تهی شده می تواند به عنوان خوراک برای غنی سازی در مراحل دیگر استفاده شود.

جزئیات بیشتری از این اقدام ایران را یک منبع آگاه در سازمان انرژی اتمی اعلام کرده است. این که عبور کشورمان از ۳.۶۷ درصد غنی سازی در صورت دستور به سازمان انرژی اتمی در کمتر از یک روز انجام پذیر است نکته مهم و تفاوت بزرگ گام دوم ایران با گام اول یعنی عبور حجم اورانیوم غنی شده ایران از ۳۰۰ کیلوگرم است که حداقل ۵۰ روز به طول انجامید. همچنین گام دوم در مجتمع غنی سازی نطنز انجام می شود و فعلا غنی سازی در سایت فردو در دستور کار ایران نیست ضمن این که شنیده می شود این عبور از غنای ۳.۶۷ درصد در روز جاری با همان تعداد ماشین های موجود یعنی ۵۰۶۰ سانتریفیوژ IR۱ عملیاتی می شود و کشورمان افزایش تعداد ماشین ها را در این مرحله نخواهد داشت.

نیاز ایران غنی سازی چند درصد است؟

تاکنون همه مقامات کشورمان در توضیح وضعیت بعد از عبور ایران از غنای ۳.۶۷ درصد و این که چه درصد غنی سازی را ادامه می دهیم گفته اند که نیاز و ضرورت های کشور این درصد را تعیین می کند اما ایران حداقل سه نیاز برای غنی سازی صلح آمیز خود در چارچوب برنامه طولانی مدت غنی سازی اش دارد که شامل غنی سازی برای تولید برق، تولید رادیو دارو و استفاده به عنوان سوخت موتور پیشران است.

سوخت ۲۰ درصد ایران رو به پایان است

تهران همواره اعلام کرده مهم ترین هدفش در صنعت هسته ای، تولید برق است و اگر ایران بخواهد به منظور تهیه سوخت هسته ای خود برای نیروگاه های اتمی آینده اش کاری انجام دهد، به غنی سازی حدود ۵ درصد نیازدارد. همچنین ایران یک سابقه بد در تامین سوخت ۲۰ درصدی راکتور تهران که تولید رادیوداروهای مهم و حساس کشور برای درمان بیماری های صعب العلاج را برعهده دارد، از سوی غرب در گذشته تجربه کرده است. جایی که آن ها در دهه ۸۰ زمانی که سوخت ۲۰ درصد این راکتور رو به پایان بود و خطر توقف ساخت رادیو داروهای حیاتی بیماران سرطانی وجود داشت، غربی ها از فروش سوخت ۲۰ درصد به ایران امتناع کردند و خطر وقوع یک فاجعه انسانی را به وجود آوردند که در آن برهه با تلاش نیروهای جوان و متخصص، این سوخت پیچیده و راهبردی تولید شد.

اکنون نیز برخی شنیده ها بیانگر آن است که این سوخت در میان مدت به پایان خواهد رسید که بر این اساس نیاز دوم ایران در افزایش غنی سازی، تهیه سوخت ۲۰ درصد این راکتور است. در کنار این دو نوع سوخت، ایران در سال های اخیر پروژه ساخت پیشران هسته ای برای استفاده در کشتی ها را نیز اعلام کرده است که این پروژه، تولید سوختی با غنای بالاتر از ۳.۶۷ درصد را برای کشورمان توجیه پذیر می کند. البته تصمیم گیر در این حوزه ها نهادهای بالا دستی نظام هستند.

ایران همچنان آماده بازگشت به شرایط قبل است

البته با وجود عملیاتی شدن این دو گام و نیازهای هسته ای کشورمان، تهران همچنان خود را آماده گفت و گو برای باز شدن راهی به سوی بازگشت نشان داده به این شرط که منافع ایران حفظ شود. کشورمان یک سال را با شدیدترین تروریسم اقتصادی علیه خود گذرانده و حالا وقت نشان دادن اراده و توان اروپا برای زنده نگه داشتن برجام است. آن ها همچنان می توانند با برآورده کردن مطالبات به حق تهران، آب رفته را به جوی بازگردانند تا به گفته روحانی ظرف چند ساعت همه چیز به شرایط ۱۸ اردیبهشت برگردد.