سرویس سیاست مشرق - روزانه می‌توان از لابه‌لای گزارش‌ها و عناوین خبری رسانه‌های مکتوب و حتی غیر مکتوب، نکات قابل‌توجهی استخراج کرد؛ موضوعاتی که می‌تواند برای مخاطبین قابل استفاده و محوری برای تحلیل باشد، در گزارش روزانه "ویژه‌های مشرق" نکات و تأملات قابل‌استخراج از رسانه‌ها برای مخاطبین عرضه خواهد شد؛ با «ویژه‌های مشرق» همراه شوید.
*******
** ظریف: بعید میدانم فرد دیگری می‌توانست بهتر از من عمل کند
«محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه در مصاحبه با روزنامه همدلی گفت: «سیاست خارجی، حوزه‌ای برای قهرمان شدن نیست، بلکه حوزه قربانی شدن است. در طول مذاکرات هم همین دیدگاه را داشتم. در حالی که روش‌هایی هم برای قهرمان شدن وجود داشت، ولی آن روش‌ها با منافع ملی سازگاری نداشت...من یک تکنوکرات و دیپلمات بودم که تلاش خودم را کردم کار خود را به بهترین حالت ممکن انجام دهم».
ظریف در ادامه گفت: «معتقدم کاری که بلد هستم حوزه سیاست خارجی است، در تمام زندگی‌ام فقط همین کار را انجام دادم ... من از عملکرد خودم ناراضی نیستم. درهمه حوزه‌ها حداکثر تلاشم را کردم و آن‌چه را که شدنی بود احساس می‌کنم انجام دادم. بعید میدانم که با این شرایط فرد دیگری می‌توانست خیلی بهتر از این کاری را انجام دهد. اما خوب اگر قصور و تقصیری دارم حتما عذرخواه مردم و توبه‌کار نزد خداوند هستم...بعید میدانم که با این شرایط، فرد دیگری می‌توانست بهتر از من عمل کند».
وی در بخش دیگری از این مصاحبه تصریح کرد: «من در زمانی‌که سفیر بودم و جو بایدن هم سناتور بود و یک مدت هم رئیس کمیته روابط خارجی سنای آمریکا بود، با ایشان دیدار داشتم، بیشتر هم ایشان به نیویورک می‌آمدند، چون من اجازه رفتن به واشنگتن را نداشتم. دیدارهای متعددی داشتیم و بحث‌های متعددی انجام دادیم. ایشان آدم بسیار زیرکی است و در روابط خارجی بسیار متخصص است، و در آمریکا بسیار هم عنصر خودی محسوب می‌شود. مانند آقای ترامپ نیست که یک عنصر بیرونی باشد و از بیرون خودش را به سیستم سیاسی آمریکا تحمیل کرده باشد. آقای بایدن از درون سیستم سیاسی و نخبگی سیاسی آمریکا بالا آمده و مراحل مختلف را طی کرده، بنابراین آدم کارکشته‌ای است و روش‌های کار در داخل امریکا را خوب بلد است».
یکی از نقاط ضعف جدی آقای ظریف و وزارت امور خارجه در دولت روحانی، عدم نقدپذیری و برخورد تند و پرخاشگرانه با منتقدان است.
وزارت خارجه در دوران ریاست آقای ظریف، منتقدان را با تعابیری از جمله «عقده‌گشا»، «تازه از راه رسیده»، «دروغ‌گو»، «سخیف»، «متوهم»، «کم‌اطلاع» و... مورد حمله قرار داده است.
ظریف در این مصاحبه در اظهارنظری عجیب تاکید کرده که «بعید می دانم فرد دیگری می توانست بهتر از من عمل کند». «وندی شرمن» عضو سابق تیم مذاکره کننده هسته‌ای آمریکا- فروردین ۹۶ - در اندیشکده وودرو ویلسون با لحنی تمسخرآمیز درباره برجام گفته بود: «اعضای ۵+۱ و اتحادیه اروپا توافق کردند که (با پوزخند) تحریم‌های هسته‌ای را «موقتاً متوقف کنند»، «lift» لغتی است که در زبان انگلیسی به معنی (معلق نگاه داشتن و یا موقتاً متوقف کردن) است اما طرف ایرانی «lift» را به معنی «پایان دادن و خاتمه دادن ترجمه می‌کرد» و به همین دلیل هم ما از این لغت استفاده کردیم».
«احمد توکلی» نماینده سابق مجلس پیش از این گفته بود: «30 تیر 94(چند روز پس از امضای برجام) آقای دکتر ظریف به مجلس آمد و گزارشی از برجام و حواشی آن، از جمله قطعنامه ۲۲۳۱ تقدیم مجلس کرد...چهار سئوال نوشتم و برای رئیس جلسه، آقای لاریجانی فرستادم...از جمله پرسیدم در حالی که لااقل ۴ بار لفظ تعلیق صراحتاً در برجام آمده است چرا آقای وزیر چند بار با تأکید گفتند تمام تحریم‌ها لغو شده است؟ با کمال تعجب وزیر محترم در پاسخ گفت: "اصلاً تعلیق هیچ جا نیامده، در هیچ جای برجام تعلیق نیامده، هر کس تعلیق ترجمه کرده اشتباه کرده، هیچ جای برجام تعلیق نیامده. کلمه تعلیق وجود ندارد. لغو کرد... لغو، تمام شد. " من کلمه انگلیسی suspend را در متن برجام با ماژیک برجسته کردم و چون خودم منتظر اجازه اخطار بودم، از آقای دکتر نجابت خواهش کردم برود آن‌ها را به دکتر لاریجانی نشان دهد. لاریجانی که مطمئن شد، به نجابت گفت برو به ظریف نشان بده. آقای دکتر ظریف در واکنش به دکتر نجابت گفت "عه من ندیده بودم! "».
ظریف در اوج مذاکرات هسته ای و در مقطعی که طرفین در پی کسب حداکثر امتیازات بودند، در اظهارنظری عجیب گفت «امضای هر توافق، بهتر از عدم توافق است»!، در ادامه، پس از امضای برجام، وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی در اقدامی تأمل برانگیز تعهدات ایران را به صورت یکطرفه، نامتوازن و غیرهمزمان و با عجله در ۲ ماه! انجام دادند.
آقای ظریف در کنار دیگر دولتمردان صراحتا اعلام کرده بود که به واسطه برجام تمامی تحریم ها یکباره لغو می شود، ولیکن وی بعدها در اظهارنظری عجیب گفت «هدف از برجام اصلا اقتصادی نبود»!
ظریف تاکید کرد که دولت بعدی آمریکا نمی تواند از برجام خارج شود. معاونان آقای ظریف نیز تاکید کردند که «امضای وزیر خارجه آمریکا تضمین است»!
یکی از دلایل دستاورد تقریباً هیچ برجام، وجود افرادی همچون دری اصفهانی در تیم مذاکره کننده هسته ای بود. در مهر ۹۶ «عبدالرسول دری اصفهانی» مشاور ارشد بانکی و عضو دوتابعیتی تیم مذاکرات هسته‌ای دولت روحانی به تحمل پنج سال حبس در دادگاه تجدیدنظر استان تهران محکوم شد.
در دوران وزارت ظریف، در اقدامی بی سابقه، دیپلمات های ایرانی از کشورهای دیگر اخراج و همچنین در اقدامی بی سابقه یک دیپلمات ایران در اقدامی غیرقانونی و به دلایل واهی بازداشت شد. ظریف در دوران وزارت خود در دیپلماسی منطقه ای، دیپلماسی اقتصادی، برجام، تعامل با شرق و به هیچ عنوان نتوانست کارنامه قابل قبولی ارائه کند.
** ابطحی: دولت روحانی بدشانسی آورد
«محمد علی ابطحی» رئیس دفتر و معاون امور حقوقی و مجلس رئیس جمهور در دولت اصلاحات و از دستگیرشدگان فتنه 88 در مصاحبه با روزنامه آرمان گفت: «اصلاح‌طلبی یک جریان و تفکری است که موافق با براندازی و قهر کردن با انتخابات نیست و این جریان درصدد آن است که با برنامه‌ریزی و تلاش نظام را از درون اصلاح کند و اساسا مخالف دخالت کردن خارجی‌ها در داخل کشور است. در بسیاری از مشکلات کشور حتی اصلاح‌طلبان هم از شرایط کشور نا امید شده‌اند و احساس کرده‌اند که شرایط کشور قابل تغییر نیست. باید به این نکته توجه داشته باشیم که هر اصلاح‌طلبی که از مسیر اصلاح کشور فاصله بگیرد، آیا واقعا اصلاح‌طلب است؟ اصلاح‌طلبان افرادی هستند که حتی مسیرهای بن بستی که در کشور وجود دارد را تا زمانی که یک راهی باز شود، تحمل می‌کنند».
ابطحی در ادامه گفت: «به خاطر محدودیت‌هایی که برای حضور اصلاح‌طلبان در انتخابات ایجاد شده بود، بزرگان اصلاحات مجبور به حمایت از دکتر روحانی شدند. در بین کاندیداهایی که برای حضور در انتخابات سال 92 و 96 وجود داشت، برخی تصور می‌کردند که روحانی بهترین کاندیداست. البته دکتر روحانی هیچ وقت این ادعا را نداشتند که اصلاح‌طلب هستند و از این طیف هم نبودند، اما ما نمی‌توانیم انکار کنیم که مورد تایید اصلاح‌طلبان بوده‌اند».
وی تاکید کرد: «باید به این مساله توجه داشت که درصد کمی از مشکلات کشور به خاطر سوء مدیریت دولت روحانی بوده است و دلیل اصلی سخت شدن شرایط کشور حضور دونالد ترامپ در قدرت بوده است...تحریم های دونالد ترامپ علیه ایران از بدشانسی‌های دولت روحانی بود، که باعث به وجود آمدن شرایط کشور به این شکل شد و روحانی نقشی در این مساله نداشت...کارشکنی‌های اصلی در سیاست داخلی و خارجی یکی دیگر از دلایل ناکامی روحانی در اداره دولت خود بود...احزاب و شخصیت‌های اصلاح‌طلب ماه‌ها است که برای رسیدن به یک اجماع برای اعلام کاندیدای نهایی خود در انتخابات ریاست جمهوری در حال تلاش هستند. اصلاح‌طلبان نمی‌خواهند برای انتخابات 1400 کاندیدای اجاره‌ای معرفی کنند».
گویا ابطحی دچار ضعف حافظه شده است. وی در این مصاحبه مدعی شده که «جریان اصلاحات موافق با براندازی و قهر کردن با انتخابات نیست»، این در حالی است که ابطحی و همقطاران وی در سال 88 با دروغ تقلب، علیه جمهوریت شورش کردند. فتنه گران در سال 88 علنا شعار «انتخابات بهانه است، اصل نظام نشانه است» را سر دادند. ابطحی در همان مقطع اذعان کرد که «تقلب، اسم رمز آشوب بود».
ابطحی در این مصاحبه مدعی شده که «جریان اصلاحات مخالف دخالت کردن خارجی‌ها در داخل کشور است»؛ این ادعا در حالی است که در یک نمونه، در سال 88 سران رژیم صهیونیستی، اصلاح طلبان را سرمایه های اسرائیل در ایران خواندند، اما سران و لیدرهای جریان اصلاح طلب، نسبت به این اظهارات واکنش نشان نداده و اعلام برائت نکردند.
ابطحی مدعی شده است که دولت روحانی بدشانس است و مشکلات تقصیر ترامپ و منتقدان دولت در داخل است. روزنامه آرمان چندی پیش با اعتراض نسبت به ادعای «بدشانس بودن دولت روحانی» در مطلبی نوشته بود: «می‌گویند رئیس‌جمهور روحانی بدشانس است. ترامپ، سیل، زلزله و ملخ همه از نشانه‌های بدشانسی حسن روحانی است! اما آیا واقعاً می‌شود سرنوشت یک کشور را به شانس گره زد؟ نه؛ اداره کشور هیچ ارتباطی با شانس ندارد. امور تنها با تدبیر و عقلانیت اداره می‌شود و به‌سمت پیشرفت حرکت می‌کند…شانس هیچ جایی در ایفای وظیفه دولتمردان ندارد. نه‌تنها روحانی بلکه هر رئیس‌جمهور دیگری هم دچار این حوادث می‌شد، نمی‌شد او را بدشانس نامید. لطفاً بی‌تدبیری را بدشانسی ننامیم».
ابطحی در این مصاحبه تاکید کرده که «کاندیدای اجاره ای بس است». این ادعا در حالی است که وی در خرداد 96 گفته بود «اصلاحات، روحانی است». دولت روحانی، «دولتِ اصلاح طلبان» است. ابطحی و همفکران وی به خوبی به این مسئله آگاه هستند اما به جهت مسئولیت پذیر نبودن و همچنین به دلیل کارنامه ضعیف دولت، نقش خود را انکار می کنند.
چندی پیش روزنامه اعتماد با انتقاد از تعبیر به‌کار رفته توسط برخی اصلاح طلبان تحت عنوان «کاندیدای اجاره‌ای» در مطلبی نوشته بود: «اصلاحات با همه ادعاها درباره تحزب و کار تشکیلاتی، انگار فاقد توان فرزندآوری برای ۱۴۰۰ است... نه کاراکتری که سر و زلفی داشته باشد که دل‌ها را ببرد، نه کاریزمای شخصیتی جذابی، نه آنکه مستقل از دولتی نامحبوب باشد؛ یا اینکه شخصا بتواند ثابت کند، حیاتی قوی در سیاست داشته و در آینده ایرانیان موثر است. در واقع کاندیدای اجاره‌ای اصلاحات بیشتر از روی همان مثال است که در خانه ماندن بی‌بی از بی‌چادری است. خودش نیرو ندارد یا توان توافق بر سر آن و متقاعد کردن مردم را برای رای به آن ندارد. لذا کاندیدا اجاره می‌کند و نق هم می‌زند که ما خود کاندیدا نداشته‌ایم! این بازی دیگر نخ‌نما و این کار فاقد حداقل مسئولیت سیاسی است».
به‌کارگیری کلیدواژه توهین‌آمیز «کاندیدای اجاره‌ای» از سوی اصلاح طلبان صرفا ترفندی برای فرار از مسئولیت وضع موجود است. شواهد متعدد حاکی از آن است که اکثریت مطلق دولت روحانی در اختیار اصلاح طلبان است.
** آقای ربیعی؛ مگر برجام سایه جنگ را از سر ایران دور نکرد!؟
«علی ربیعی» سخنگوی دولت در یادداشتی در روزنامه ایران با عنوان «فشار حداکثری، حمایت حداقلی» نوشت: «در این سالهای دشوار که سایه جنگ بر فراز ایران چرخ زده است و اقتصاد ملی ما متاثر از تحریم‌ها، سخت‌ترین و تلخ‌ترین دوران خود را پشت سر می‌گذارد، دولت در تعقیب سیاست‌های کلان اعلام شده از سوی رهبری، مدیریت استراتژیک جنگ اقتصادی- تبلیغاتی از جمله تخصیص منابع، کنترل اقتصاد تا سرحد ممکن و مأیوس کردن امریکا از دستیابی به چشم‌انداز پیروزی است. شکست واقعی سیاست قلدری، نه در انتخابات امریکا بلکه آن روزی اتفاق افتاد که دولت ترامپ به طور بی‌سابقه‌ای در فشارهای بی‌پایانش علیه ایران، در سازمان ملل تنها ماند و سه بار شکست دیپلماتیک را تجربه کرد و در دادگاه‌های بین‌المللی نیز به طور ناباورانه‌ای در برابر دولت ایران محکوم شد».
ربیعی در ادامه نوشت: «متاسفانه، علی‌رغم همه این قوت‌ها، سیاست داخلی در همه سالهای مخاصمه دولت ترامپ با ایران، مقوم سیاست‌های دولت در عرصه داخلی و خارجی نبود. تاریخ ایران بعدها قضاوت خواهد کرد که در بدترین دورانی که دولت به حمایت سیاسی و ایران به یکپارچگی ملی سخت نیازمند بود، مخالفان دولت چگونه برای دستیابی به اهداف کوتاه‌مدت سیاسی نه تنها حمایتی جدی صورت ندادند و همه مشکلات ساختاری و مصائب برآمده از سیاست دولت ترامپ را یک‌جا به نام دولت صورتبندی کرده و داستان‌ها از آن‌ها ساختند و پرداختند و از هیچ عملی علیه دولت کوتاهی نکردند».
دولتمردان در سالهای گذشته دو ادعا را بارها تکرار کردند؛ ادعای اول این بود که با برجام تحریم ها به تاریخ پیوست و تحریم فروپاشید و صبح بدون تحریم فرا رسید. ادعای دوم این بود که برجام، سایه جنگ را از سر کشور دور کرد.
حالا سخنگوی دولت، هر دو ادعا را که بارها و بارها از سوی دولتمردان به عنوان بزرگترین دستاوردهای دولت روحانی اعلام شده بود، رد کرده است.
صاحب‌نظران در سالهای اخیر به دفعات تاکید کردند که 70 الی 80 درصد مشکلات ناشی از سوءمدیریت دولت است و حدود 20 الی 30 درصد مشکلات ناشی از تحریم است.
متاسفانه دولتمردان بجای نقدپذیری و بهره مندی از نظرات کارشناسی و فنی و پذیرش نقدهای دلسوزانه، همچنان در پی انداختن قصور و تقصیرهای خود بر گردن دیگران هستند.