به گزارش مشرق، خبر تولید فیلم سینمایی «مست عشق» که شهریور ۹۸ منتشر شد، کنجکاوی‌های زیادی را ایجاد کرد. فیلم را قرار بود حسن فتحی بسازد که کارنامه موفقی به‌ویژه در سریال‌سازی تلویزیون و شبکه نمایش خانگی داشت. بازی شهاب حسینی در نقش شمس تبریزی هم کنجکاوی‌برانگیز بود، ضمن این‌که همکاری‌های خوب قبلی او با فتحی هم امیدواری‌ها را درباره یک تجربه موفق دیگر افزایش می‌داد. تهیه‌کنندگی فیلم را هم مهران برومند به عهده داشت که سریال‌های پرمخاطب شاهگوش و دندون‌طلا را در شبکه نمایش خانگی تهیه کرده بود و در تلویزیون هم جزو عوامل تهیه و تولید مختارنامه بود. فیلم که همه صحنه‌های آن قرار بود در ترکیه فیلمبرداری شود، از دو سرمایه‌گذار ایرانی و ترکیه‌ای بهره می‌برد.
همه این جزئیات، نوید یک تولید مشترک جذاب، استاندارد و همه‌چیز تمام را می‌داد تا بتوان به عنوان الگوی موفق به آن ارجاع داد و تجربیات خوب آن را برای گروه‌های دیگر سینمایی تجویز کرد، اما از قضا همکاری طرف ایرانی با همسایه خوب پیش نرفت، فیلمبرداری از جایی به بعد متوقف شد و بعد فیلم مست عشق در مقاطع مختلف تا امروز حاشیه‌ها و جنجال‌های رسانه‌ای را تجربه کرد.در این گزارش، ضمن نگاهی به روند این فیلم سینمایی از ابتدا تا امروز، گفت‌وگویی با مهرداد غفارزاده انجام داده‌ایم که کارگردانی یک تولید مشترک ایران و ترکیه به نام «ترانه‌ای عاشقانه برایم بخوان» را برعهده داشت. در این مصاحبه به سازوکار تولید مشترک پرداخته‌ایم و این‌که چگونه می‌توان مشکلات و اختلافات احتمالی پیش رو را کنار گذاشت و به دستاورد خوبی رسید.
چراغ اول
حسن فتحی مست عشق را در ترکیه کلید می‌زند؛ یک خبر جذاب سینمایی که می‌توانست یک تنه خلاء دو سه کم و کاستی سینمای ایران را حل کند؛ اول فیلمی درباره دو شخصیت مهم تاریخی و ادبی و عرفانی ایران یعنی مولانا و شمس تبریزی و تلاشی برای بهره‌مندی از ظرفیت‌های سینمایی فراوان درباره شخصیت‌های بزرگ این سرزمین. دوم ساخت یک تولید مشترک درست و درمان که در عین حال، اکران خوبی هم دست‌کم در دو کشور مشارکت‌کننده بگیرد و اشتراکات و مراودات فرهنگی دو همسایه را تقویت کند.
اما چرا این امیدواری‌ها به ناامیدی و اختلاف و حاشیه تبدیل شد؟ شاید یکی از سرنخ‌ها را به‌جز سستی بحث قرارداد و کمرنگ بودن اعتماد دوسویه، باید در همان خبر اولیه درباره فیلم جست‌وجو کرد؛ «مجوزهای لازم از کشور ترکیه گرفته شده و «مست عشق» پس از اخذ پروانه ساخت از ایران، کلید خواهد خورد.» ظاهرا مجوزهای بخش اول گرفته شد، اما بخش دوم به‌درستی و به‌موقع تحقق پیدا نکرد و سازندگان مست عشق، زمانی برای اخذ پروانه نمایش اقدام کردند که مدت‌ها از شروع فیلمبرداری می‌گذشت. سیدمحمدمهدی طباطبایی‌نژاد، اواخر آذر و زمانی که معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی بود، در گفت‌وگویی با خبرگزاری موج، در پاسخ به این سوال که آیا فیلم سینمایی مست عشق، برای اخذ پروانه نمایش در ایران اقدامی کرده است، گفت: «تا این لحظه هنوز برای نمایش درخواستی نداشته و البته این فیلم هنوز پروانه ساخت هم دریافت نکرده است. گرچه اخیرا درخواست پروانه ساخت کرده‌اند که براساس قانون امکان صدور این پروانه برای آنها وجود نداشت؛ چراکه در قانون تصریح شده «صدور پروانه ساخت پیش از آغاز تولید آثار امکان‌پذیر است نه در حین فیلمبرداری». ما به دوستان اعلام کردیم که امکان صدور پروانه ساخت را نداریم و طبیعتا مثل همه فیلم‌های دیگر که چنین شرایطی را دارند، در صورت تمایل باید در نوبت بررسی پروانه نمایش قرار گرفته و مسیر قانونی را طی کنند.»
طباطبایی‌نژاد همچنین درباره مست عشق گفت: «این فیلم یک اثر تولید مشترک است؛ ولی هر اثری که بخواهد در ایران تولید شود، پیش از شروع فیلمبرداری باید از ما پروانه ساخت دریافت کند که این فیلم چنین پروانه‌ای دریافت نکرده و در خارج از کشور هم تولید شده است؛ البته در میانه راه درخواست پروانه ساخت داده که چون در حال تولید بوده، ما این درخواست را مورد بررسی قرار ندادیم و به این دوستان هم اعلام کردیم به دلیل این‌که فیلمبرداری شروع شده، امکان قضاوت ما وجود ندارد. چراکه فرض کنید ما به این درخواست جواب منفی بدهیم، آن‌وقت آیا این دوستان کار را متوقف می‌کنند یا کار دیگری خواهند کرد؟ به همین دلیل ما الان در مقام قضاوت این فیلم نیستیم. منتظر می‌مانیم تا کار تولید این فیلم تمام شود و شورای پروانه نمایش، آن را ببیند. اگر شرایط نمایش داشته باشد، این شورا در مورد آن تصمیم خواهد گرفت. شرایط فیلم مست عشق کمی متفاوت با سایر آثار است، به همین دلیل ما هم ترجیح می‌دهیم که موقع نیاز به پروانه نمایش در مورد آن قضاوت کنیم.»
بعد از آن هم خبری مبنی بر دریافت پروانه ساخت مست عشق رسانه‌ای نشد و این فیلم در جشنواره‌های سی و هشتم و سی و نهم فیلم فجر هم رونمایی نشد. درواقع اصلا کار تولید فیلم تمام نشد که به آن مراحل مورد اشاره طباطبایی‌نژاد برسد.
روشنایی‌های بعدی
آن اوایل وقتی هنوز خوش‌خوشان مست عشق بود، هر روز خبر پرزرق و برق جذابی از این پروژه به گوش می‌رسید تا شکوه این اثر فاخر بیشتر شود. انتشار عکس چهارنفره شهاب حسینی، حسن فتحی، فرهاد توحیدی و مهران برومند در یک جلسه مشترک و انتشار خبر بازی پارسا پیروزفر در نقش مولانا، نویدبخش اتفاقات خوب بود.
همان موقع خود ما هم در روزنامه جام‌جم، گفت‌وگویی با فرهاد توحیدی، یکی از فیلمنامه‌نویس‌های مست عشق داشتیم که او از ساخت سریال «مولانا» هم در ادامه و بعد از تولید فیلم مست عشق خبر داد. بد نیست به عنوان ضمیمه این گزارش، نگاهی هم به آن مصاحبه داشته باشید که نکات خوبی در آن مطرح شده است. در بخشی از گفت‌وگو از توحیدی پرسیدیم: «طی این سال‌ها برخی کشورهای همسایه به‌ویژه ترکیه، مولانا را مصادره به مطلوب کردند و به نام خودشان زده‌اند. با توجه به این‌که مست عشق قرار است در ترکیه فیلمبرداری شود و یک همکاری مشترک با آن کشور به حساب می‌آید، احتمالا با دخالتی از سوی آنان در متن و ساختار فیلم همراه نخواهد بود؟» نویسنده فیلمنامه مست عشق در جواب گفت: «نه، خوشبختانه هیچ مشکل این‌چنینی با دوستان و شرکای ترکیه‌ای نداریم که در این پروژه سرمایه‌گذاری می‌کنند، آنها می‌دانند که مولانا در جریان حمله مغول همراه پدرش از بلخ به قونیه مهاجرت کرده است. مهم این است درباره اصل و ریشه مولانا، هیچ تردیدی وجود ندارد.»
اولین چالش
مست عشق تقریبا همان شروع کار و حتی پیش از تولید، دچار اولین چالش شد و برخی خبرگزاری‌ها استفتا از دو مرجع تقلید، آیت‌ا... مکارم‌شیرازی و آیت‌ا... نوری‌همدانی را منتشر کردند که با ساخت فیلم درباره شمس و مولانا مخالفت کرده بودند. اما سازندگان مست عشق با انتشار دو ویدئو از رهبری که در آن از شمس و مولانا به نیکی یاد شده، به طور تلویحی به ماجرا واکنش نشان دادند. انتشار خبر و عکس حضور دکتر محمدعلی موحد، شاعر و ادیب عرفان‌پژوه و همراهی او با گروه مست عشق هم قدم بعدی سازندگان فیلم بود.
بعد از آن هم خبرها و رونمایی‌های مکرر درباره بازیگران و چهره‌های سینمایی ایران و ترکیه مطرح بود. حسام منظور، ابراهیم چلیکول، هانده ارچل، سلما ارگچ، بنسو سورال، بوراک توزکوپاران و بوران کوزوم، از جمله بازیگران دیگر مست عشق بودند. یکی از مهم‌ترین خبرها هم آواز همایون شجریان و آهنگسازی سهراب پورناظری برای این پروژه بود.
این خبررسانی‌های مداوم تقریبا که «مست عشق تا پایان تابستان آماده نمایش می‌شود» در اواخر خرداد ۹۹ ادامه داشت، اما بعد از آن بی‌خبری از پروژه آغاز شد. درواقع اگر مسیر اطلاع‌رسانی مست عشق را دنبال کنیم، با یک ناموزونی در انتشار اخبار روبه‌روییم. همان‌موقع باید درمی‌یافتیم که آن پرخبری اولیه و آن بی‌خبری و سکوت ثانویه، حکایت از ناخوش‌احوالی و سرانجام تلخ مست عشق دارد.
تلنگر جام‌جم درباره سرمایه‌گذار
جالب است وقتی داشتیم روند تولید مست عشق و خبرهای مرتبط با آن را مرور می‌کردیم، به‌جز آن گفت‌وگو با فرهاد توحیدی، به یکی دو تیتر دیگر مربوط به جام‌جم رسیدیم. محمدصادق علیزاده، دبیر وقت گروه فرهنگی جام‌جم ۱۷ آذر ۹۸ در گزارشی با عنوان «سرمایه‌گذار مورد نظر در دسترس نمی‌باشد!» از ابهام سرمایه‌گذاری در پروژه سینمایی مست عشق خبر داده بود. در آن گزارش هشدار داده بودیم که بحث سرمایه‌گذاری می‌تواند پاشنه آشیل مست عشق شود.
باز در همان گزارش آمده بود که با جست‌وجوی اینترنتی، نام و نشانی از شرکت سیماریا simarya film production و شرکت ای.ان.جیENG yepim medya سرمایه‌گذاران مست عشق به دست نیامد.دو روز بعد از انتشار این گزارش، روابط‌عمومی مست عشق، جوابیه‌ای برای جام‌جم فرستاد که با عنوان «واکنش مست عشق به جام‌جم» منتشر شد. در بخشی از جوابیه آمده بود: «شرکت سیماریا توسط سرمایه‌گذاران ایرانی در سال ۲۰۱۸ در کشور ترکیه تاسیس شده و کاملا قانونی و با شماره ۷۷۰۰۷۹۲۹۰۰. Besiktas vd به ثبت رسیده است. سیماریا با دستور کار تولید مشترک در ترکیه فعالیت می‌کند و وبسایت رسمی این شرکت نیز به‌زودی رونمایی خواهد شد. شرکت ENG yepim medya یک شرکت تبلیغاتی ترکیه‌ای با شناسنامه و سابقه کاملا مشخص و متعلق به خانواده اوزال است. این شرکت که شریک ترک پروژه به حساب می‌آید، ۵۰ درصد در مست عشق سهم دارد. آدرس وبسایت این شرکت، به‌سادگی در دسترس است که نویسنده مطلب می‌توانست با یک جست‌وجوی ساده، به آن دست یابد: www.engticaret.com.
به‌جز برخی سوالات و ابهامات که حتی بعد از این جوابیه نیز به وقت خود باقی ماند، آن وبسایت رسمی سیماریا، هنوز و بعد از حدود دو سال رونمایی نشده است.
شایعه اکران جهانی
یکی از اولین حاشیه‌ها که نشان از اوضاع بحرانی مست عشق و اختلافات داشت، خبر اکران فیلم در ترکیه و اکران جهانی فیلم بود که از طریق یک ویدئو در ۳۰ مهر سال ۹۹ در فضای مجازی منتشر شد. فتحی در واکنش به این خبر و این ویدئو نوشت: «به عنوان سازنده اثر اعلام کنم که این خبر به‌هیچ‌وجه صحت ندارد زیرا حدود هشت سکانس از سکانس‌های مهم این فیلم هنوز فیلمبرداری نشده و امیدواریم طی دو ماه آینده فیلمبرداری این سکانس‌ها انجام شود. در مورد علت تاخیر فیلمبرداری سکانس‌های باقیمانده، علاوه‌بر اختلافات مالی بین سرمایه‌گذار ایرانی و ترکیه‌ای، شیوع بیماری کرونا نیز بسیار موثر بوده است. لذا اعلام می‌کنم تا زمان فیلمبرداری هشت سکانس باقیمانده، که سازندگان ایرانی فیلم به جهت حفظ کیفیت اثر مصر به انجام آن هستند، هرگونه دخل و تصرف در تدوین و امور فنی فیلم بدون اطلاع، هماهنگی و اجازه از کارگردان، تهیه‌کننده و سرمایه‌گذار ایرانی، فاقد وجاهت اخلاقی و حرفه‌ای و واجد پیگرد قانونی است.»
بعد از فتحی، مهران برومند، تهیه‌کننده فیلم هم بیانیه دیگری صادر کرد که تا این لحظه، این آخرین خبری بود که در کانال اطلاع‌رسانی فیلم منتشر شده. همان کانالی که در اوایل پروژه، مدام درباره فیلم خبررسانی می‌کرد.
حاشیه‌های اخیر
مدت‌ها در سکوت خبری سپری شد و ظاهرا به دلیل همین ادامه شیوع کرونا و احتمالا ادامه اختلافات، آن سکانس‌های مهم باقیمانده هم فیلمبرداری نشد، تا این‌که اوایل اردیبهشت امسال بی‌خبری‌های مست عشق با یک بدخبری، ازسر گرفته شد. این‌که فیلم فتحی قرار است دوبله شود و به‌صورت سریال از یکی از شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان پخش شود. این خبر تیر خلاصی بود به مست عشق و حاشیه‌ها و اختلافات پررنگ‌تر شد و دوباره واکنش حسن فتحی را درپی داشت، این بار تندتر از بار قبل. او در بخشی از این جوابیه نوشت: «خبر تآسف‌آور بود و سند آشکار دیگری بر رفتار سوداگرانه، غیراخلاقی و غیرقانونی سرمایه‌گذار تُرک که بنابر نظر سرمایه‌گذار ایرانی فیلم، تنها در حدود ٣٠ درصد فیلم سرمایه‌گذاری کرده است!»
در حالی که به گفته فتحی، شکایات حقوقی و کیفری از طرف ترک، از طریق مراجع قضایی کشور ترکیه در حال پیگیری است، سرمایه‌گذار ترکیه‌ای، مهران برومند تهیه‌کننده و فرهاد توحیدی هم متن‌هایی منتشر کردند.
این کشمکش‌ها در فضای مجازی هم ادامه پیدا کرد و کاربران ایرانی، نظرات مختلف و متفاوتی درباره این اتفاقات و حاشیه‌ها منتشر کردند. برخی طرف ترکیه‌ای را متهم می‌کنند و بعضی هم طرف ایرانی را که چرا قرارداد دقیق و محکمی منعقد نکردند تا کار به اینجا برسد، آن هم درباره پروژه‌ای مهم، فاخر و حیثیتی درباره شمس و مولانا که فی‌نفسه کشور ترکیه هم آنها را از آن خود می‌داند. برخی هم از فتحی گلایه کرده‌اند که چرا وقتی هنوز مشکل مست عشق حل نشده، پروژه را به حال خود رها و سراغ کارگردانی سریال دیگری به نام «جیران» در شبکه نمایش خانگی رفته است. حتی شائبه‌ها و شایعاتی هم درباره صوری بودن کل ماجرا مطرح است و این‌که باتوجه به عدم صدور پروانه ساخت برای اثر و احتمال مشکلاتی برای نمایش آن در ایران، این مسیر برای نمایش مست عشق در ترکیه طراحی شده است. البته بعید است هنرمندی چون فتحی، وارد این بازی شده و از نام و اعتبار خود و شمس و مولانا در این زمینه خرج کرده باشد.
باوجود این‌که این اختلافات و حاشیه‌های رخ داده زیبنده هنر و فرهنگ و سینمای ایران نیست و یک بدنامی و رسوایی از خود به جا گذاشته، امیدواریم مشکل پیش‌آمده به‌زودی و با همراهی و تعامل طرف ایرانی و ترکیه‌ای حل شود و مست عشق در ایران، ترکیه و دیگر کشورها اکران شایسته‌ای داشته باشد. در عین‌حال، ذهنیت منفی ایجادشده درباره تولیدات مشترک شدت نگیرد و یکی از راه‌های جهانی شدن سینمای ایران مسدود نشود.