به گزارش مشرق، شاید بهترین توصیف برای رابطه آمریکا و عربستان همانی باشد که «دونالد ترامپ» رئیس جمهور سابق ایالات متحده بیان کرد با این عنوان که «عربستان برای ما گاوی شیرده است که هر وقت بخواهیم از آن طلا و دلار می‌دوشیم و هروقت شیرش تمام شود آن را سر می‌بریم». این جمله‌ای بود که ترامپ در سال ۲۰۱۶ و در زمان نامزدی خود برای ریاست‌جمهوری آمریکا گفت و بعد از ورود به کاخ سفید آن را اجرایی کرد.

دولت‌های آمریکا چگونه عربستان را دوشیدند؟

البته آمار مربوط به طلاها و دلارهایی که از خزانه عربستان به جیب آمریکایی‌ها رفته تنها مربوط به یک دهه گذشته است. ریاض یکی از مهم‌ترین مشتریان سلاح آمریکاست و گزارش کنگره حاکی از آن است که آمریکا در سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۴ میلادی (۹۳-۸۹ش) بیش از ۹۰ میلیارد دلار سلاح به عربستان فروخته است.

ترامپ که در سال ۲۰۱۷ در میان استقبال گرم سعودی‌ها به عربستان سفر کرده بود توافق‌نامه‌هایی به ارزش بیش از ۳۸۰ میلیارد دلار را امضا کرد که شامل پروژه‌های دیپلماتیک و دولتی و تجاری از جمله قرارداد تسلیحاتی به ارزش ۱۱۰ میلیارد دلار می‌شود.

ترامپ صراحتا اعلام کرده بود که ایالات متحده در منطقه ۷ تریلیون دلار در منطقه هزینه کرده و تمامی این هزینه‌ها برباد رفته است و عربستان سعودی از این پس باید هزینه حمایت‌های واشنگتن از ریاض را بپردازد. کمتر از یک سال پس از ریاست جمهوری بایدن، دولت وی ۲۰ قرارداد تسلیحاتی جداگانه به ارزش ۱.۲ میلیارد دلار را تنها با عربستان تصویب کرده است. این قراردادها شامل یک محموله ۱۰۰ میلیون دلاری بالگردهای «بلک هاوک»، پشتیبانی از جنگنده‌های آپاچی و یک معامله ۷۸ میلیون دلاری برای خرید ۳۶ موشک کروز است.

وزارت دفاع آمریکا با تفکیک هزاران قرارداد تایید شده، فروش بیش از ۲۸.۴ میلیارد دلار از شرکت‌های آمریکایی به عربستان سعودی را از زمان آغاز مداخله نظامی خود در جنگ یمن در مارس ۲۰۱۵ تایید کرده است.

علاوه بر رقم ۲۸ میلیارد دلاری، عربستان همچنین یک مشتری نامی (اغلب همراه با سایر کشورها) در معاملات تسلیحاتی به ارزش بیش از ۳۴ میلیارد دلار در مدت مشابه است.

با این حال، مبالغی که سعودی‌ها در این سفارش‌ها پرداخت کرده‌اند، فاش نشدند، اگرچه در برخی از این سفارش‌ها، عربستان به وضوح خریدار اصلی بود؛ به عنوان مثال، در یک قرارداد راداری ۳.۴ میلیارد دلاری که وزارت دفاع آمریکا با شرکت تسلیحاتی «ریتون» موافقت کرده، تنها نام دو خریدار فهرست شده است: عربستان سعودی و کویت.

این بدان معناست که وزارت دفاع آمریکا از زمانی که عربستان حمله خود را به جمعیت عمدتا غیرنظامی یمن آغاز کرده، فروش تسلیحات به ارزش ۲۸ تا ۶۳ میلیارد دلار از شرکت‌های آمریکایی به عربستان را تصویب کرده است.

در سپتامبر سال ۲۰۲۱ اخباری درباره توافق ۵۰۰ میلیون دلاری بین واشنگتن و ریاض برای تمدید خدمات تعمیر و نگهداری فنی بالگردهای آمریکایی مورد استفاده ارتش سعودی توسط رسانه‌های آمریکایی منتشر شد.

خوش‌خدمتی سعودی‌ها برای ترامپ چقدر هزینه روی دست عربستان گذاشت؟

قابل توجه است که این هزینه‌ها صرفا مربوط به قراردادهای تسلیحاتی و نظامی آمریکا و عربستان بوده و همانطور که اشاره شد دو طرف از افشای مبالغ واقعی آن خودداری می‌کنند. همچنین مبلغ دقیق دلارهایی که آمریکایی‌ها از خزانه عربستان به بهانه روابط تجاری با این کشور و ایجاد شغل در آن غارت کرده‌اند نیز فاش نشده است.

در اینجا باید به هدایای گرانبهایی که سعودی‌ها به ترامپ و خانواده وی نیز داده‌اند اشاره کرد. در جریان سفر ترامپ به عربستان سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه سعودی هفت‌تیری از طلای خالص و کمیابی در جهان را که تصویر خود وی بر روی آن حک شده، و همچنین شمشیری از طلای خالص به وزن ۲۵ کیلوگرم که با طلای تزیین شده با الماس و سنگ‌های قیمتی ساخته شده بود را تقدیم دونالد ترامپ کرد. ارزش این شمشیر به بیش از ۲۰۰ میلیون دلار می‌رسد.

ترامپ در جریان سفرش به ریاض به ۲۵ ساعت مچی که همگی از الماس و طلا ساخته شده‌اند برای خود و خانواده‌اش دست یافت؛ ارزش این ساعت‌ها به ۲۰۰ میلیون دلار می‌رسد. عربستان همچنین بیش از ۱۵۰ عبا که با سنگ‌های قیمتی مزین شده در اندازه‌های مختلف تقدیم ترامپ و خانواده‌اش کرد.

پادشاه عربستان همچنین به ترامپ یک کشتی تفریحی داد که طول آن به ۱۲۵ متر می‌رسد و در واقع بزرگترین کشتی تفریحی در جهان برای یک شخصیت ویژه محسوب می‌شود. ارزش این کشتی به ۸۰۰ میلیون دلار می‌رسد.

عربستان برای بایدن همان گاو شیرده ترامپ است

اما در مرحله فعلی و بعد از سفر پرحاشیه «جو بایدن» رئیس جمهور جدید ایالات متحده به عربستان بار دیگر نوع مناسبات دو کشور در کانون توجهات قرار گرفته است. بایدن صبح روز جمعه به عنوان نخستین رئیس جمهور آمریکا در پروازی مستقیم از فلسطین اشغالی در فرودگاه جده عربستان به زمین نشست. این سفر درحالی انجام گرفت که بایدن پیش از این ضمن مانورهای فراوان جهت رسیدگی به پرونده حقوق بشری عربستان و به ویژه پرونده «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد سعودی، این کشور را مطرود و منفور خوانده بود.

البته حواشی مربوط به این سفر از کوبیدن مشت‌های بن سلمان و بایدن به یکدیگر به جای دست دادن تا پوزخندهای تلخ ولیعهد سعودی در واکنش به سوالات خبرنگاران مبنی بر اینکه آیا او حاضر است از خانواده جمال خاشقجی عذرخواهی کند یا اینکه آیا بایدن هنوزم هم عربستان را یک کشور مطرود می‌داند، در کانون توجه رسانه‌ها قرار گرفت. اما نکته اصلی مربوط به اهداف سفر جو بایدن به عربستان و نتایج این سفر است.

کارشناسان معتقدند که در وهله نخست باید بدانیم رویکرد بایدن در قبال عربستان تفاوت چندانی با رویکرد ترامپ ندارد و این کشور برای هردو آنها و یا شاید بهتر است بگوییم برای همه دولت‌های آمریکا همان گاو شیردهی است که ترامپ گفته بود و صرفا نحوه دوشیدن آن فرق می‌کند. آنگونه که اطلاعات نشان می‌دهد امضای قراردادهای نظامی و فروش سلاح به کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی از محورهای دستور کار سفر منطقه‌ای بایدن است. بنابراین انتظار می‌رود علی رغم ادعاهای دولت بایدن مبنی بر تعلیق فروش سلاح به عربستان و امارات با هدف پایان دادن به جنگ یمن، مجددا دست کم چند صد میلیون دلار در نتیجه قراردادهای تسلیحاتی از خزانه عربستان به جیب آمریکایی‌ها برود. همچنین بایدن تلاش خواهد کرد برای حل بحران سوخت اروپا و آمریکا ناشی از جنگ اوکراین و روسیه، عربستان را وادار به تولید حدود ۱۴ میلیون بشکه نفت در روز کند.

آمریکا و عربستان سعودی در جریان سفر بایدن به جده، ۱۸ توافقنامه در زمینه‌های مختلف امضا کردند. این توافق ها شامل قراردادهایی با شرکت‌های هوافضا و دفاعی آمریکا نظیر «بوئینگ» و «ریتون» می‌شود.

سفر بایدن به منطقه و علنی کردن روابط عربستان با صهیونیست‌ها

اما گذشته از صحبت‌هایی که درباره اهداف متعدد بایدن از سفر به عربستان و فلسطین اشغالی مطرح شده و گزارش‌های مربوط به طرح واهی «ناتو عربی» با مشارکت رژیم صهیونیستی، یکی از نقاط عطف محورهای سفر بایدن به عربستان تلاش برای هموار کردن مسیر عادی‌سازی یا بهتر است بگوییم علنی کردن روابط ریاض و تل‌آویو است.

آنگونه که رسانه‌های آمریکایی همچون واشنگتن پست گزارش داده بودند باز کردن حریم هوایی عربستان به روی پروازهای اسرائیل یکی از مواردی بود که قرار شد در جریان سفر بایدن به عربستان محقق گردد؛ اتفاقی که مقدمه آن با پرواز مستقیم هواپیمای بایدن از فرودگان بن گورین به فرودگاه جده، فراهم شد.

درحالی که مقامات سعودی ادعا می‌کنند همچنان به ابتکار «صلح عربی» پایبند بوده و ضمن حمایت از آرمان فلسطین تا زمان تاسیس یک دولت مستقل فلسطینی به پایتختی قدس شرقی، توافق سازش با اسرائیل را امضا نمی‌کنند اما شواهد و واقعیت‌های روی زمین گویای مطلب دیگری است. همانطور که گفتیم شاید بهتر باشد در مناسبات ریاض و تل‌آویو به جای عادی سازی از عبارت «علنی کردن» استفاده شود؛ زیرا روابط میان دو طرف از دو دهه گذشته برقرار شده و عربستان حتی ابایی از افشای دیدار مقامات ارشد خود با صهیونیست‌ها ندارد. از جمله دیداری که محمد بن سلمان و «بنامین نتانیاهو» نخست وزیر سابق رژیم صهیونیستی در نوامبر ۲۰۲۰ در شهر ساحلی نئوم عربستان با حضور «مایک پامپئو» وزیر خارجه دولت ترامپ داشتند.

از طرف دیگر تنها طی دو ماه گذاشته شاخص‌های فراوانی درباره تمایل عربستان تحت حکومت محمد بن‌سلمان برای عادی‌سازی علنی روابط با صهیونیست‌ها پدیدار شده است؛ از سفر هم‌زمان برادر بن‌سلمان و «بنی گانتس» وزیر جنگ رژیم صهیونیستی به آمریکا تا موج سفرهای تجار اسرائیلی به عربستان و گزارش‌های متعدد رسانه‌های عبری از همکاری‌های علنی میان ریاض و تل‌آویو در حوزه امنیتی و اقتصادی و... .

همچنین طی چند هفته گذشته عربستان به‌طور علنی حریم هوایی خود را به‌روی هواپیماهای اسرائیلی باز کرده است و در همین مدت کوتاه چندین بار هواپیماهایی از مبدأ تل‌آویو در فرودگاه ریاض به زمین نشسته‌اند. این هواپیماها تجار، فعالان اقتصادی و مقامات امنیتی رژیم صهیونیستی را به ریاض منتقل می‌کنند. بارزترین مورد هم پرواز مستقیم هواپیمای بایدن از فرودگاه بن گوریون به جده بود. روزنامه «اسرائیل هیوم» در این چارچوب اعلام کرد که ریاض قرار است به‌ازای موافقت تل‌آویو با انتقال حاکمیت جزایر «تیران» و «صنافیر» از مصر به عربستان سعودی، حریم هوایی خود را رسما به‌روی هواپیماهای اسرائیل باز کند.

روزنامه صهیونیستی «یدیعوت آحارانوت» نیز نوشت که مشاور بن سلمان در تدارک دیدار سه جانبه مسئولان سعودی- آمریکایی – اسرائیلی در جریان سفر جو بایدن به عربستان است.

علاوه بر آن چند روز قبل نتانیاهو با انتشار توئیتی گفت: از محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به خاطر کمک به امضای توافق تاریخی «ابراهیم» با چهار کشور تشکر می‌کنم. اگر بار دیگر نخست وزیر اسرائیل شوم تصمیم دارم توافق صلح کامل با عربستان و دیگر کشورهای عربی را نیز امضا کنم.

بنابراین انتظار می‌رود که در ادامه حضور بایدن در عربستان گام‌های جدی در راستای ترویج روابط ریاض و تل‌آویو برداشته شود. البته شاید این روند تا مرز امضای توافق رسمی نرسد اما مسیر سازش علنی دو طرف را هموار خواهد کرد.