به گزارش مشرق، فرض کنید صفحات اینستاگرام خود را بالاوپایین می‌کنید و در این بین به بلاگرهای متعددی در موضوعات مختلف بر می‌خورید. برخی از این بلاگرها برشی از زندگی خود را به نمایش می‌گذارند و آن را رویایی شیرین توصیف می‌کنند؛ بدون آن که سایر بخش‌های زندگی شان را نمایش دهند. یا فرض کنید در یکی از کلاس‌های انگیزشی شرکت کرده‌اید. در این کلاس به شما راه یک شبه پولدار شدن را آموزش می‌دهند و خوشبختی را در این راه معرفی می‌کنند. به شما می‌گویند که زندگی رویاییِ پر از پول وجود دارد و بدون آن که ویژگی شخصیتی و شرایط زندگی هر کس را در نظر بگیرند، نسخه‌ای واحد برای پولدار شدن به همه حاضرین در کلاس می‌دهند و می‌گویند از این پس اگر پولدار نشوید، دیگر تقصیر خودتان است! این افراد صرفا یک سری جملات زیبا و شوق انگیز را پشت سرهم می‌آورند. به این گونه اقدامات، رویا فروشی می‌گویند. این کار برای رویا فروشان درآمد دارد. حالا یا درآمد به معنی دریافت پول یا دریافت منافع دیگر.
در ادامه این گزارش به جریان رویا فروشی سیاسی خواهیم پرداخت.
رویا فروشی سیاسی
رویا فروشی صرفا در حوزه بلاگرهای اینستاگرام و کلاس‌های انگیزشی نیست. بلکه در حوزه سیاست و حکمرانی هم انجام می‌شود. چیزی که عمدتا رویا فروشان سیاسی می‌فروشند، رویای «مدرنیته» و غرب است. رویایی که در آن همه چیز بر وفق مراد بوده و همزمان با آن، روی دیگر سکه این است که در شرایط فعلی کشور، نقطه سفیدی وجود ندارد.
از دیگر مسائلی که گاهی در رویا فروشی سیاسی به چشم می‌خورد، عدم توجه لازم به روندهای تاریخی است. توجه نمی‌شود که شرایط فعلی حاصل چه روند تاریخی بوده و تصویر آینده، با چه روند تارخی به دست می‌آید.
به عنوان مثال، محمد فاضلی، یکی از چهره‌هایی که می‌توان در زمره رویا فروشان معرفی کرد، در یکی از یادداشت‌های خود نوشته است: «من به وجود شکاف بین اولویت‌های مسئولان و مردم باور دارم و معتقدم این شکاف نه‌تنها در جزئیات، که بعضا در کلیات هم هست، اما فکر می‌کنم تاکید بر تاریخی بودن آن، مساله‌ای را حل نمی‌کند، بلکه سوالات تازه‌ای ایجاد می‌کند.» به عبارتی دیگر، او نه تنها ریشه‌های تاریخی یک موضوع را در نظر نگرفته است، بلکه تاریخی دیدن را باعث ایجاد سوال تازه و پیچیده شدن موضوع می‌داند.
از دیگر ویژگی‌های رویا فروشان سیاسی در ایران این است که گویا مشکلات فقط در این کشور وجود دارد و مشکلاتی مثل خشکسالی و تورم که مسائلی جهانی هستند، در جاهای دیگر وجود ندارد. به طور کلی، سیاه نمایی از وضع موجود و تصویر روشن از مدرنیته، در اغلب رویا فروشان سیاسی به چشم می‌خورد.
وبسایت ایرانِ پایدار
«ایران پایدار» نام وبسایتی است که عمده نویسندگان آن را می‌توان پیشگامان رویا پردازی سیاسی دانست که تعداد قابل توجهی از این افراد، در دولت روحانی، در مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری و زیر نظر حسام الدین آشنا فعالیت داشتند.
این وبسایت ۴ سوال اصلی مطرح کرده که عبارتند از: ۱. ایران چیست ۲. وضعیت آن چگونه است ۳. این وضعیت نتیجه چه عواملی است ۴. چطور می‌توان این وضعیت را بهبود داد. مجموع پاسخ به این ۴ سوال، تصویری از رویای آینده نشان می‌دهد. ایرانِ پایدار، روایت برخی چهره‌های حاضر در این وبسایت را بررسی می‌کند که در ادامه بخشی از آن را توضیح خواهیم داد.
۱. محسن رنانی
«رویا»، عامل توسعه
یکی از کسانی که می‌توان او را از رویا فروشان سیاسی دانست، محسن رنانی است. رنانی معتقد است که «توسعه از مسیر رویا می‌گذرد. جوامعی توسعه می‌یابند که رویا دارند. دیرزمانی است که ایرانیان رویای ملی ندارند؛ و تا زمانی که رویای ملی نداشته باشیم سخن گفتن از توسعه بی‌معنا خواهد بود.» به عقیده رنانی، نه حکومت مهارت رویاسازی دارد و نه مردم ایران مهارت گفت‌وگو کردن! او در این رابطه گفته که «ساختن رویای جمعی کاری بسیار ظریف و دقیق است و متاسفانه حکومت ما هم فاقد چنین مهارتی است و البته جامعه ایران نیز مهارت کافی در گفت‌وگو و همشنوی و مشارکت ندارد.»
رواداری، تنها راه توسعه و مدرن شدن!
رنانی می‌گوید «اگر عصاره مُدرنیَّت (نوگرایی یا مدرنیته) نسل جدید بپاید، جامعه را وارد دوره «رواداری» می‌کند. رواداری نطفه ذهنی و فرهنگی و درونی هر تحول مدرن است.» به عبارتی دیگر، رنانی رویا را «مدرن شدن» می‌داند و راه مدرن شدن را در «رواداری» تعریف می‌کند. شاید بتوان گفت که این، همان «پروتستانیسمِ اسلامی است. یعنی همان بلایی که غرب بر سر دینِ مسیحیت آورد.
ساخت موشک، عامل عقب ماندگی!
رنانی افتخارات و دستاوردهای جهوری اسلامی ایران در حوزه نظامی و دفاعی را صرفا «نتیجه وجود بودجه نظامی دانسته است»، نه تلاش جوانان ایرانی. او اشاره دارد که بجای بودجه نظامی، باید این حوزه رها می‌شد و صرفا به «آموزش و پرورش بودجه می‌دادیم». گویا اگر ایران موشک بسازد، دیگر آموزش و پرورش بدون بودجه می‌ماند!
رنانی معتقد است که «امروز بحران‌های اقتصادی و اجتماعی،گریبان ما را گرفته و این نتیجه رکورد زدن درحوزه نظامی و دفاعی است.»
جمهوری اسلامی، مغول مدرن است!
محسن رنانی در یکی از اظهارات خود، جمهوری اسلامی ایران را با مغول مقایسه کرده و آن‌ها را ترجیح داده است. او در کمال تعجب در خصوص حمله مغول‌ها به ایران گفته که «امنیت برقرار شد و حتی مایه انسجام و تقویت همبستگی جامعه ایران شد»! رنانی لفظ «مغولان مدرن» را به طور ضمنی به جمهوری اسلامی نسبت داده و گفته است که اینان «ارزش‌های انسانی و اخلاقی کل جامعه را نابود می‌کنند. آنگاه جامعه‌ای که اخلاق و ارزش‌های انسانی و ایمانی نداشته باشد...در چرخه‌ای از تخریب نسل‌ها، خودبه‌خود نابود خواهد شد.»
از زمان خلقت حضرت آدم تاکنون، تورم ایران بی‌نظیر است!
رنانی در جمله تعجب برانگیز گفته است که «از زمان خلقت حضرت آدم تاکنون، تنها دو کشور، یکی شیلی و دیگری جمهوری اسلامی رکورددار طولانی‌ترین دوره (بیش از ۴۰ سال) تورم دو رقمی تاریخ هستند.» این درحالی است که درحال حاضر نرخ تورم در کشوری مثل ترکیه (حتی پیش از زلزله) بسیار بالا بوده و در ونزوئلا، سالیان طولانی است که نرخ تورمِ بالا حاکم شده. از طرفی دیگر، با وجود امتداد چند ساله نرخ تورم دو رقمی در ایران، اینکه بگوییم بیش از ۴۰ سال دو رقمی بوده! حرفی خلاف واقع است.
رنانی به گونه‌ای می‌گوید «از زمان خلقت حضرت آدم تاکنون» که گویا تمام مشکلات اقتصادی جهان، مربوط به ایران است و مسائلی همچون بحران مالی سال ۲۰۰۸ آمریکا را که به یک بحران جهانی تبدیل شد، نادیده گرفته است.
تورم، دستاور ملموس حکومت دینی!
رنانی تورم را نتیجه حکومت دینی دانسته و گفته است «اقتصاد ورشکسته شیلی مجبورش کرد که تسلیم شود. در ایران اما چهار دهه تورم دو رقمی، فقط حکومت و اقتصاد را به ورطه ورشکستگی نینداخته است، بلکه تورم بالا و مستمر، به عنوان مهم‌ترین دستاورد ملموس حکومت دینی، اخلاق و ایمان مردم را نیز به یغما برده است.»
عدم امکان اصلاح اقتصادی
به گفته رنانی «از این پس جمهوری اسلامی با ساختار موجود هرگز نخواهد توانست به این هدف [اصلاح اقتصادی و کاهش تورم] دست یابد. سیستم پیر شده و انرژی حیات‌بخش آن روزبه‌روز با سرعت بیشتری کاهش خواهد یافت.» رنانی ایده تکراری حل مسائل داخلی با نگاه به خارج را تکرار کرد و گفت «بدون تحولات ساختاری در نظام سیاسی و بدون بازسازی اعتبار جهانی امکان حل مشکلات وجود ندارد.»
فحاشی رکیک به مسئولین، فحاشیِ مبارک!
محسن رنانی اظهار داشته است که «به نظرتان چرا این جوانان معترض چنین بی‌پروا فحش‌های سنگین به مقامات می‌دهند؟ من میفهمیدم که این رفتار از نظر روانشناختی، طبیعی است و اگر در چنین شرایط پرفشاری فحش نمی‌دانند جای سوال بود؛ ولی تحلیل روشن اجتماعی برایش نداشتم.» او در یادداشتی با عنوان فحش‌های مبارک اظهار داشته که «درواقع این فحش‌ها، در این بستری که پدیدار شده است، مجموعه‌ای از کلمات زشت و نازسزا نیست، بلکه بیان فشرده وجدان پنهان خانواده ایرانی است که هیچ راه دیگری برای انعکاس نیافته است. بنابراین پژواکِ نوعی آگاهی جمعی است که اگر آنان که باید بشنوند، بشنوند، مبارک است.» به عبارتی دیگر، رنانی نه تنها فحاشی رکیک را بد نمی‌داند، بلکه آن را مبارک، طبیعی و نشانه آگاهی جمعی می‌خواند و یک سر آن را به خانواده‌های ایرانی نسبت داده است.
حمایت از آشوب
محسن رنانی به طور ضمنی از آشوب‌های اخیر و ادامه آن حمایت کرده و گفته است: «برای امثال من که در نوبتی دیگر که حضرات در تنگنای خیزشی دیگر قرار خواهند گرفت و از جامعه درخواست گفت‌وگو خواهند کرد، خوش‌خیالانی چون من طرف جامعه را رها نکنند و دم از گفت‌وگو نزنند...در این چند سال بیشتر نقاط قوت و فرصت‌های خویش را در داخل و خارج ضایع کرده‌اید. پس چرا فکر می‌کنید حالا که دوباره بر اوضاع مسلط شده‌اید کار تمام است و حکومت‌تان بردوام؟...چرا گمان نمی‌کنید شما که با عملکرد خود اعتراضات ۹۸ را به اعتراضات ۱۴۰۱ تبدیل کردید، با این سطح کارایی و شایستگی، به زودی زمینه‌ساز انفجار اجتماعی عظیم‌تری خواهید شد؟...اگر توانایی و امکانات لازم برای کاهش بارش‌هایی را ندارید که در کوهستان مشکلات و بحران‌ها همچنان در حال شدت یافتن است، بدانید که مهار امروزِ سیل فقط حجم و قدرت انباشته شده در مخزن سیل را بالا می‌برد و آنگاه با طغیانی تازه همه چیز را با خود خواهد برد.»
۲. محمد فاضلی
دیروز مسئولیت در دولت روحانی، امروز رویا فروشی
محمد فاضلی که اکنون یکی از چهره‌های وبسایت ایران پایدار است، در دولت روحانی در سمت‌هایی همچون مشاور وزیر نیرو، رئیس مرکز امور منابع آب و انرژی، معاون پژوهشی مرکز برررسی‌های استراتتژیک ریاست جمهوری و مدیر شبکه سیاست گذاری عمومی بوده است.
به گفته فاضلی، «ما امروز یک جامعه مملو از تضادها داریم و در معرض فرسایش تمدنی هستیم». او یکی از تضادها را این می‌داند که جامعه، خواهان مدرن شدن است اما در مقابل یک حکومت مدرن ستیز قرار دارد. فاضلی می‌گوید که «امروز جامعه ایران به شدت نیازمند ساختن روایت‌هایی است که مغزهایی در جامعه و حکومت را جذب کند.»فاضلی در حالی حکومت را مدرن ستیز می‌داند که تمامی مسئولین ایران بر توسعه کشور تاکید دارند. از طرفی دیگر، فاضلی سال‌ها در دولت روحانی در یکی از مراکزی حضور داشته که مسئول پیشبرد توسعه کشور هستند و اگر فرض کنیم حکومت مدرن ستیز است، کسانی مثل فاضلی باید پاسخگو باشند نه طلبکار.
توافق، رویای آینده
فاضلی برای حل مشکلات، ایده تکراریِ توافق را مطرح کرده و گفته است که «ایرانِ امروز به دو دسته توافق نیاز دارد. یک توافق بین‌المللی که نقش ایران را در جهان باز تعریف کند. بدون آن، احتمال اینکه در داخل بتوانیم کار مفیدی انجام دهیم، خیلی ضعیف است.» فاضلی تاکید کرده است که «ما برای این که ایران (ایرانِ فراتر از جمهوری اسلامی) را در نقطه جهان حفظ کنیم، به یک سری توافقات جدید در جهان نیاز داریم. بدون آن، به منافع مالی و امنیتی نمی‌رسیم». به عبارتی دیگر، فاضلی امنیت ایران را در نتیجه توافق می‌داند و در خصوص ایرانِ منهای جمهوری اسلامی نیز بحث کرده است.
۳. عباس امانت
یکی دیگر از چهره‌های وبسایت ایران پایدار، عباس امانت است. او یک یهودیِ بهایی شده است که از اعضای ارشد جامعه بهائیان آمریکا بوه و با لابی رژیم صهیونیستی در ایالات متحده مرتبط است. روزنامه اصلاح طلب شرق در خصوص عباس امانت گزارش‌های حمایتی انجام داده و گفته بود «کتاب عباس امانت شاهکار تاریخی و ادبی و راز زدایی از اسطوره امیرکبیر است.» با توجه به تقابل امیرکبیر با فرقه ضاله بهائیت، اعضای این فرقه، برای تخریب امیرکبیر تلاش کرده اند.
رشد جمعیت در همه سرزمین‌ها از مولفه‌های اصلی قدرت ملی است. اما عباس امانت در مصاحبه با ایران پایدار، رشد جمعیت مردم ایران را عاملی برای ایجاد بحران‌ها دانسته است! همچنین رشد جمعیت، نتیجه دستاوردهای مهمی در حوزه‌های همچون بهداشت، اشتغال و سکونت است. به عبارتی دیگر، رشد جمعیت نماد بحران نیست بلکه نماد پیشرفت است.
۴. سید جواد طباطبایی
جواد طباطبایی یکی دیگر از چهره‌های حاضر در وبسایت ایران پایدار است. او در سال ۹۶ به عنوان برگزیده جشنواره بین المللی فارابی از سوی حسن روحانی مورد تقدیر قرار گرفت. طباطبایی در دوران کودکی، زبان فرانسوی را نزد یک کشیش فرانسوی آموخت و برای تحصیل به پاریس رفت و اکنون ساکن آمریکاست.
طلباطبایی در مصاحبه با مجله فرانسوی «لیبراسیون» گفته بود که «اسلام سیاسی محکوم به فناست» و «قرائت ایدئولوژیک از اسلام، قرائتی مرده و فاقد معناست». آرین طباطبایی، فرزند اوست که در دوره گذشته، در تیم آمریکایی مذاکرات وین حضور داشت و در دورانی در پست مشاور ارشد معاونت کنترل تسلیحات و امنیت بین الملل وزارت خارجه آمریکا فعالیت می‌کرد.
۵. داریوش فرهود
دکتر داریوش فرهود، استاد حوزه ژنتیک، در مصاحبه با وبسایت ایران پایدار گفته است: «در دوران پهلوی اول، ۲ هزار نفر را به خارج فرستادند و همه آن‌ها بازگشتند. چون میهن پرستی جزو مشخصات یک عده‌ای بود. در حالی که یکی از بزرگترین اشتباهات یا خیانت‌هایی که دوستان نادان بعد از انقلاب به ما کردند، این بود که کلمه میهن پرستی جرم شد.»
سوالی که از داریوش فرهود باید پرسید این است که دقیقا کدام مسئول جمهوری اسلامی، میهن پرستی را جرم اعلام کرده؟ کجای قانون اساسی، قانون مدنی و قانون مجازات اسلامی، میهن پرستی جرم انگاری شده است؟ آیا فرهود در طول این سال‌ها تاکنون تاکید مسئولین بر هویت ملی را ندیده؟ آیا رویایی که فرهود برای آینده ارائه می‌دهد، بازگشت به سلطنت پهلوی است؟ آیا فرهود ندیده است که در دوران پهلوی، تمامیت ارضی ایران به تاراج رفت و بخش‌هایی از خاک ایران جدا شد؟ آیا فرهود از کودتای محمدرضا پهلوی با کمک انگلیس و آمریکا و سرنگونی دولت مصدق خبر ندارد؟ پس چگونه با این اوصاف، از میهن پرستی در دوران پهلوی سخن می‌گوید؟
۶. سجاد فتاحی
سجاد فتاحی از بنیان گذاران وبسایت ایران پایدار است و اکنون اداره آن نیز بر عهده فتاحی قرار دارد. او نویسنده کتاب «ایران و مسئله پایداری» بوده و مقدمه آن را محسن رنانی نگاشته است.مصاحبه‌های وبسایت ایران پایدار با چهره‌هایی که به برخی از آن‌ها اشاره شد، توسط سجاد فتاحی انجام شده است. بنابراین، مسئولیت وبسایت ایران پایدار و حضور چهره‌هایی همچون عباس امانت و مطالب جواد طباطبایی در آن را می‌توان برعهده فتاحی دانست. او در دولت روحانی، تحلیلگر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری بوده است.
۷. مجتبی لشکربلوکی
مجتبی لشکربلوکی از دیگر چهره‌های حاضر در وبسایت ایران پایدار است که در دولت روحانی به عنوان مشاور وزیر اقتصاد و دارایی حضور داشت. او نویسنده کتاب «چرا ایران عقب ماند و توسعه نیافت» است. لشکربلوکی در مصاحبه با وبسایت ایران پایدار گفته است که «ما در ایران با بی‌امنی زاده شدیم و اینجا نمی‌توان صحبت از ثبات به میان آورد.» او در بخشی دیگر از مصاحبه گفت «کتری ایران هنوز به نقطه جوش استعلا و پیشرفت نرسیده اما این وضعیت آزاردهنده به واسطه اتفاقاتی از جنس همین رخدادهای کوچک [حوادث اخیر] و کمابیش نامرئی به یکباره تغییری اساسی مانند جوشیدن کتری را رقم خواهد زد.»
جمع بندی
برخی از مواردی که در بخش‌هایی از وبسایت ایران پایدار، برخی چهره‌های معرفی شده و معرفی نشده و برخی جریان‌های رویا فروشی سیاسی وجود دارد، عبارت اند از:
۱. سیاه نمایی از وضع موجود.
۲. سانسور دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران.
۳. ارائه تصویری رویایی و شیرین از مدرنیته غربی.
۴. عمدتا صرف بیان انتقاد و عدم ارائه راهکار.
۵. حضور تعداد قابل توجهی از چهره‌های حاضر در دولت روحانی.
۶. ارائه تصویر حال از ایران به گونه‌ای که تمام مشکلات در ایران است و در سایر نقاط دنیا مشکلی وجود ندارد.
۷. رویایی که از ایران ارائه می دهند این گونه است که به یک باره بعد از تغییر مسائلی اساسی در حکمرانی، به یک باره همه چیز خوب می‌شود.
۸. تلاش می‌کنند صحبت‌های خود را در قالب الفاظ و ظاهر علمی بیان کنند؛ حتی اگر علمی نباشد.
۹. حضور چهره‌هایی همچون عباس امانت که بهایی بوه و با لابی رژیم صهیونیستی در ارتباط است.
۱۰. تخریب نظام حاکم و شرایط اجتماعی حاضر بجای نقد سازنده و نسبت دادن آن به جمهوری اسلامی.