به گزارش مشرق، در حالی که به روزهای پایانی سال 93 نزدیک می شویم، خوب است که هر فرد و گروه و نهادی به بررسی کارنامه خویش در سالی که گذشت بپردازد و با نگاه به نقاط قوت و ضعفی که در کارنامه خویش مشاهده می کند، برای سال آتی با برنامه و تفکر و تلاش جدیدی آماده شود. در این میان لازم است که نگاهی نیز به شعار سال و برنامه ها و اهدافی که مسؤولان کشور باید به دنبال آن می بودند داشته باشیم تا ببینیم که مسؤولان کشور در تحقق آنچه وظیفه آن ها بوده است و عملی کردن آنچه بر عهده گرفته بودند چه تلاش ها و اقداماتی را انجام داده اند و از اقدامات مثبت و تلاش های صورت گرفته آن ها تشکر لازم به عمل آید و اگر کوتاهی و قصور و خدای ناکرده تقصیری نیز در بین باشد، برای رفع آن تذکر لازم ارائه شود و زمینه برای تقویت آن نقاط قوت در سال بعد و رفع آن نقص ها فراهم گردد.
البته باید توجه داشت که ارزیابی اقدامات مسؤولان کشور را می توان با ملاک ها و معیارهای مختلفی انجام داد و یک ارزیابی تفصیلی، نیازمند مجال و عرصه ای واسع است اما به نظر می رسد که یکی از اصلی ترین معیارها برای ارزیابی اقدامات مسؤولان کشور، توجه به توصیه های صریح و روشنی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات خویش به آن ها ارائه می کنند. رهبر معظم انقلاب به عنوان یک شخصیت سیاسی برجسته و صاحب فکر و به عنوان کسی که در جایگاه والای رهبری نظام اسلامی قرار گرفته است، در طول سال، توصیه هایی روشن و واضح به مسؤولان کشور داشته و دارند.
میزان جامه عمل پوشاندن به این توصیه ها نشان از آن دارد که مسؤولان کشور تا چه حد به برخی از وظایف خویش عمل نموده اند. از این جهت متن حاضر به اختصار هرچه تمامتر برخی از اصلی ترین خواسته های رهبر معظم انقلاب از مسؤولان را مورد توجه قرار می دهد و با معیار قرار دادن شعار سال و توصیه های معظم له به ارائه چنین بررسی مختصری خواهد پرداخت.
در مباحث گذشته به بحث از سه محور اصلی پرداختیم و نشان دادیم که با این سه شاخص اصلی می توان عملکرد مسؤولان محترم قوای مختلف به خصوص مسؤولان اجرایی کشور را مورد بررسی قرار داد؛ شاخصه های مورد نظر به اختصار عبارت بودند از: 1. اقتصاد مقاومتی، توجه به داخل، قطع امید از بیگانه؛ 2. نگرانی رهبری در عرصه فرهنگ؛ با فرهنگ نمی شود شوخی کرد؛ 3. پرهیز از دو دسته کردن مردم و حاشیه سازی .
به این ترتیب علاوه بر سه شاخصه بالا که در شماره هفته گذشته مورد بحث قرار گرفت، باید به ملاک ها و معیارهای دیگری نیز در ارزیابی عملکرد مسؤولان در سال جاری توجه شود. برخی از این معیارها به شرح زیر است:
مدیریت جهادی؛ نیاز کشور و وظیفه مسؤولان
بخش دیگری از شعار سال 1393/ مدیریت جهادی بوده است. توقع و خواست رهبر معظم انقلاب اسلامی از مسؤولان کشور این بوده است که بر اساس مدیریت جهادی و با چنین رویکردی به اداره کشور بپردازند. منظور از مدیریت جهادی به اختصار هرچه تمامتر آن است که: «معیار جهاد، شمشیر و میدان جنگ نیست. معیار جهاد همان چیزی است که امروز در زبان فارسی ما در کلمه ی مبارزه وجود دارد. فلانی آدم مبارزی است. فلانی آدم مبارزی نیست. نویسنده ی مبارز، نویسنده ی غیرمبارز. عالم مبارز، عالم غیرمبارز. دانشجوی مبارز و طلبه ی مبارز، دانشجوی غیرمبارز و طلبه ی غیرمبارز. جامعه ی مبارز و جامعه ی غیرمبارز. پس جهاد یعنی مبارزه. در مبارزه دو چیز حتماً لازم است: یکی این که در آن جد و جهد و تحرکی باشد. انسان در رختخواب یا در پستوی خانه که نمی تواند مبارزه کند، در مبارزه باید جد و جهدی وجود داشته باشد... دوم این که در مقابلش دشمنی باشد. مبارزه در آنجا که دشمن نیست معنا ندارد. پس جهاد متقوم بر این دو رکن است... اگر کسی علیه دوست جد و جهد کند، این جهاد نیست بلکه فتنه و اخلال است. اگر کسی در مقابل دولت حق در مقابل صلاح و نظام حق جد و جهد و تلاش کند، این فتنه و محاربه است، جهاد نیست. حالا این جد و جهدی که انجام می گیرد به هر شکلی باشد، چه به شکل نوشتن، گفتن، کتاب و چه به شکل شب نامه، شایعه پراکنی، نق زدن و منفی بافی، همه اش فتنه گری و اغواگری و بعضی از اشکالش محاربه است. اگر همه ی این ها در مقابل دشمن خدا و دشمن علی لسان الله و لسان رسوله و اولیائه - علیهم السلام - باشد، می شود جهاد فی سبیل الله. پیغمبر(ص) به این گونه جهاد دعوت می کند. پس تنبلی و نشستن و بیکارگی و بی اهتمامی از امت پیغمبر خواسته نیست. جهاد دایم.»
بنابراین چنان که از بیان خود رهبر معظم انقلاب بیان کردیم، مدیریت کشور ما در وضعیت کنونی آن نیازمند روحیه جهادی و تفکر جهادی است. ایشان در همین باره به صراحت خاطرنشان ساخته اند: «با حرکت عادی نمی شود پیش رفت. با حرکت عادی و احیاناً خواب آلوده و بی حساسیت نمی شود کارهای بزرگ را انجام داد. یک همت جهادی لازم است. تحرک جهادی و مدیریت جهادی برای این کارها لازم است. باید حرکتی که می شود، هم علمی باشد، هم پرقدرت باشد، هم با برنامه باشد و هم مجاهدانه باشد.» (بیانات در جلسه تبیین سیاست های اقتصاد مقاومتی، 20 اسفند 92)
از این تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی مشخص می شود که ایشان از مسؤولان کشور توقع یک حرکت جدی عالمانه و پرقدرت و با برنامه و مجاهدانه را دارند، نه یک حرکت خواب آلوده و ضعیف و بی برنامه و خسته. آیا مسؤولان کشور در عرصه های مختلف آن بر چنین روندی حرکت می کنند؟
در جای دیگری، رهبر معظم انقلاب اسلامی به صراحت خاطرنشان می سازند که اگر حرکت جهادی و روحیه جهادی همراه با کار در عرصه مدیریت کلان کشور نباشد، موفقیتی در کار نخواهد بود و تذکر می دهند: «روحیه ی جهادی لازم است. ملت ما از اول انقلاب تا امروز در هر جایی که با روحیه ی جهادی وارد میدان شده، پیش رفته. این را ما در دفاع مقدس دیدیم، در جهاد سازندگی دیدیم، در حرکت علمی داریم مشاهده می کنیم. اگر ما در بخش های گوناگون، روحیه ی جهادی داشته باشیم، یعنی کار را برای خدا، با جدیت و به صورت خستگی ناپذیر انجام دهیم (نه فقط به عنوان اسقاط تکلیف)، بلاشک این حرکت پیش خواهد رفت.»(بیانات در حرم مطهر رضوی، 1 فروردین 90)
به راستی مسؤولان اجرایی کشور و دیگر مسؤولان محترم، خود را با ملاک ها و معیارهایی که رهبر معظم انقلاب مطرح ساخته اند، مقایسه نمایند و خود به کارنامه خودشان در این زمینه نمره ای منصفانه بدهند. ما بر آن نیستیم که خدمات و تلاش ها را نادیده گرفته و یا خدای ناکرده سیاه نمایی نماییم، از این رو شایسته است که با نگاهی واقع بینانه و حقیقت خواهانه به ارزیابی بپردازیم. رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای محترم هیأت دولت نیز بر این معیار تأکید کرده و فرموده بودند: «کار جهادی یعنی از موانع عبور کردن، موانع کوچک را بزرگ ندیدن، آرمان ها را فراموش نکردن، جهت را فراموش نکردن، شوق به کار؛ این کار جهادی است. کار را باید جهادی انجام داد تا ان شاءالله خدمت به خوبی انجام بگیرد.»(6 شهریور 92)
در جمع بندی این معیار به نظر می رسد که مسؤولان محترم کشور در این زمینه نیازمند تلاش بیشتر و کوشش جدی هستند. نباید حرکت و مدیریت کشور مدیریتی خسته و یا کم تحرک و یا بدون برنامه و با نگاه به خارج از کشور باشد بلکه باید به سوی یک مدیریت پرتلاش، منظم، با برنامه و با درایت حرکت کرد.
حفظ حقوق ملت ایران در مذاکرات
یکی از وظایفی که متوجه مسؤولان اجرایی کشور در درجه اول و سپس متوجه سایر مسؤولان کشور است، حفاظت از حقوق ملت ایران در هر اقدام و برنامه ای که در دست انجام است، می باشد. البته از آنجا که مسأله هسته ای و مذاکراتی که میان ایران و دیگر کشورها در جریان است، از اهمیت خاصی برخوردار است، از این رو یکی از توقعات اصلی از مسؤولان کشور، حفظ حقوق هسته ای کشور و عزت ملی در مذاکرات هسته ای است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در طول مذاکرات - چه در این دولت و چه در دولت های قبل - همواره بر سیاست های منطقی و برنامه ریزی شده ایران در مذاکرات تأکید داشتند و نیز بر حمایت از تیم های مذاکره کننده کنونی و سابق تأکید کرده اند و به صراحت اعلام داشته اند که از این تیم ها حمایت خواهند کرد. روشن است که بدون این حمایت نیز تیم های هسته ای قادر به انجام وظیفه اصلی خود که طرف شدن به زیاده خواهان جهان کنونی و دفاع از حقوق ملت ایران است، نخواهند بود و از این جهت حمایت از تیم مذاکره کننده هسته ای وظیفه ای همگانی است. اما باید توجه داشت که با این همه، ایشان بر لزوم دفاع از حقوق ملت به ویژه حقوق هسته ای در مذاکرات، توسط تیم مذاکره کننده سخن گفته اند. ایشان در حالی که بر حمایت از تیم مذاکره کننده تأکید کردند، بر لزوم دفاع از حقوق ملت و عدم عقب نشینی آن ها نیز اصرار داشتند: «اصرار دارم بر تثبیت حقوق ملّت ایران، ازجمله مسأله ی حقوق هسته ای؛ اصرار داریم بر این که از حقوق ملّت ایران یک قدم عقب نشینی نباید بشود. ما البتّه در جزئیّات این مذاکرات مداخله نمی کنیم؛ یک خطوط قرمزی وجود دارد، یک حدودی وجود دارد، این حدود باید رعایت بشود؛ این را گفتیم به مسؤولین و موظّفند که این حدود را رعایت کنند؛ از هارت وهورت دشمنان و مخالفان هم واهمه ای نداشته باشند و ترسی به خودشان راه ندهند.» (بیانات در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور 29/08/1392)
با شعار اعتدال، جریان مؤمن را کنار نزنید
یکی دیگر از توصیه های رهبر معظم انقلاب اسلامی به مسؤولان کشور این بوده است که با تأکید بر شعار مطلوب و خوب اعتدال، اما این شعار بهانه ای برای کنار زدن مومنان و متدینان به انقلاب اسلامی نشود. رهبر انقلاب اسلامی در دیدار مسؤولان نظام در تبیین شعار اعتدال، به دولت مردان تأکید کردند که نباید اعتدال بهانه ای شود برای منزوی کردن جریان های مومن: «شعار دولت، اعتدال است؛ اعتدال، شعار بسیار خوبی است، ما هم تأیید می کنیم اعتدال را؛ افراط محکوم است و بد است. سفارشی که من می کنم این است که مراقب باشید جریان های مؤمن را با شعار اعتدال کنار نزنند؛ بعضی ها این کارها را دارند می کنند، من می بینم در صحنه ی سیاسی کشور؛ با شعار اعتدال، با شعار پرهیز از افراط، سعی می کنند جریان مؤمن را - که در خطرها، آن جریان است که زودتر از همه سینه سپر می کند، آن جریان است که دولت ها را در مشکلات واقعی به معنای حقیقی کلمه حمایت می کند - کنار بزنند؛ مراقب باشید. اسلام، مظهر اعتدال است. این «اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّارِ رُحَماءُ بَینَهُم» اعتدال است؛ «قتِلوا الَّذینَ یَلونَکُم مِنَ الکُفّار» اعتدال است؛ امر به معروف و نهی از منکر اعتدال است - اعتدال این ها است دیگر - معنای اعتدال این نیست که ما از کارهای احساس وظیفه ای که فرد مؤمن، جریان مؤمن، مجموعه ی مؤمن انجام می دهد، جلوگیری کنیم.» (بیانات در دیدار مسؤولان نظام 16/4/93)
ایشان پیش از این نیز به این امر تأکید کرده و خاطر نشان ساخته بودند که نباید تصور شود که شعار اعتدال در برابر نیروهای مخلص و پای کار انقلاب اسلامی است. ایشان خاطرنشان ساخته بودند: «واقعاً باید قدر جوانان مؤمن و انقلابی را همه بدانند، همه؛ این جوانان مؤمن و انقلابی اند که روز خطر سینه سپر می کنند، هشت سال جنگ تحمیلی می روند توی میدان؛ این ها هستند. افرادی که نسبت به این جوانها با چشم بدبینی نگاه می کنند یا مردم را بدبین می کنند، خدمت نمی کنند به کشور؛ به استقلال کشور، به پیشرفت کشور، به انقلاب اسلامی خدمت نمی کنند. این جوانها را باید حفظ کرد، باید از این ها قدردانی کرد، امروز هم بحمدالله کم نیستند و زیادند. (نباید) با عناوین گوناگونی بخواهیم این جوانهای مؤمن را طَرد کنیم و منزوی کنیم؛ که البته منزوی هم نمی شوند؛ آن جوانهای مؤمنِ پرانگیزه، با این حرفها منزوی نمی شوند این ها؛ لکن خب، ما باید قدر این ها را بدانیم.» (بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان 15/12/1392)
رعایت انصاف و نقد کارشناسی دولت های گذشته
نقد گذشته و نگاه به کارنامه دولت های قبلی البته امری لازم است. همه دولت هایی که بر سر کار می آیند برای پوشش نقایص گذشته و افزودن بر محاسن آن ها به وجود می آیند و قرار است این روند تکامل و تکمیل همواره ادامه یابد. از این روست که نمی توان خواهان سکوت کامل در برابر محاسن و معایب دولت های قبلی شد اما متاسفانه این اقدام در معرض سیاه نمایی و در خطر بی انصافی قرار دارد. از این جهت است که رهبر معظم انقلاب اسلامی نه فقط به دولت کنونی بلکه به دولت های قبلی و قبل تر از آن نیز خاطرنشان می ساختند که باید برای نقد دولت های قبلی، ملاک و معیار انصاف و عدالت را رعایت کنند. البته این توصیه گاه مورد توجه مسؤولان قرار نمی گیرد و به گونه ای سخن گفته می شود که گویی همه مسؤولان کشور در گذشته بر مسیر خطا بوده اند. در حالی که دولت های مختلفی که در کشور بر سر کار آمده بودند، هر کدام خدمات و خطاهایی داشته و دارند. به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی: «همه دولت هایی که بعد از انقلاب سر کار آمدند، دولت های منتخب مردمند و بنده در همه ی این دوره ها - آن وقتی که مسؤولیّت داشتم - از همه ی این دولتها حمایت کردم. همه ی دولت ها هم نقاط مثبتی دارند، (هم) نقاط منفی ای دارند؛ هیچ دولتی نیست که بگوید من همه ی نقاطم مثبت است یا کسی بگوید همه ی نقاطش منفی است؛ نه، مثبت و منفی مخلوط است. البتّه نسبت به دولتهای گذشته، بهتر این است که نقد به صورت کارشناسی انجام بگیرد؛ نقد در منبرهای عمومی خیلی مصلحت نیست» (بیانات در دیدار مسؤولان نظام 1393/04/16) مشخص است که منظور رهبری این نیست که نقدی نسبت به گذشته صورت نگیرد چراکه همواره دولت ها نسبت به دوره های گذشته خود منتقد بوده اند که ایرادی ندارد اما این انتقاد نباید حالت اغراق آمیز و تخریب پیدا کند زیرا در روحیه مردم تأثیر بد می گذارد و آنان را نسبت به آینده نامطمئن می کند. در حقیقت مسؤولان باید از تخریب دولت های سابق پرهیز کنند و با عمل، کم و کاستی های گذشته را جبران کنند که این مهم مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی است. در این میان نباید فراموش کرد که اگرچه برخی از مشکلات دولت های قبلی برای دولت جدید به یادگار می ماند اما برخی از زیرساخت ها و امکانات دولت فعلی حاصل نتیجه و تلاش دولت های قبلی است که در حال حاضر دولت برای رسیدن به اهداف خود از آن بهره می برد.
حرکت علمی کشور و تداوم آن
حفظ سرعت و شتاب حرکت علمی کشور، توصیه مهم دیگر رهبر معظم انقلاب اسلامی به مسؤولان کشور بوده است. توصیه صریح رهبر معظم انقلاب در این باره چنین است: «نگذارید دانشگاه جولانگاه حرکت های سیاسی بشود. این که ما جوان را به عنوان یک موتور محرک تحولات سیاسی بپذیریم، حرف من است... نسل جوان در هر جامعه، موتور حرکت تحولات اجتماعی و تحولات سیاسی است؛ به خصوص جوان دانشجو؛ طبیعتش این است. این حرف دیگری است؛ این غیر از این است که ما دانشگاه را محل جَوَلان گرایش های سیاسی که بعضی شان مخالف با اصل نظامند یا مخالف با جهت گیری های نظامند، بکنیم. این را باید حتما مراقبت کنید و جلوی آن را بگیرید.
در این زمینه من این جمله را هم عرض بکنم؛ یک «می توانیم»ای را ملت ما گفته؛ نگذارید این «میتوانیم» تبدیل بشود به عکس آن... این «میتوانیم» را که در روح این جوان های ما دارد جَوَلان می کند، نگذارید از بین برود؛ شما هم بگویید می توانیم و دنبال کنید این می توانیم را.» (بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی 1392/09/19)
بر این اساس دولت و مابقی مسؤولان کشور موظف هستند که در زمینه شتاب علمی و سرعت حرکت علمی کشور حساس باشند و از هر اقدامی که در این زمینه سستی و ضعف ایجاد می کند جلوگیری به عمل آورند. متاسفانه در دولت کنونی مسأله تعیین وزیر علوم و تحقیقات و فن آوری با رفت و برگشت هایی مواجه شد ولی به لطف خدای متعال بالاخره سکان این وزارت مهم به دست فردی سپرده شد که نمایندگان محترم ملت نیز به او اعتماد کافی داشته باشند اما هنوز مشاهده می شود که در تعیین تکیلف برخی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی، سستی ها و رکودهایی در کار است که ان شاء الله به زودی برطرف خواهد شد. البته شتاب علمی کشور صرفاً وابسته به چنین تصمیماتی نیست و مهم تر از این تصمیمات، روح حاکم بر سیاست ها و جهت گیری های مسؤولان کشور است که باید با سیاست شتاب دهی علمی به کشور همراه باشد.
پانزده توصیه ویژه رهبر انقلاب به دولت مردان
در پایان شایسته است که نگاهی به توصیه های فراوان دیگر رهبر معظم انقلاب به مسؤولان دولتی داشته باشیم که امید است مسؤولان این توصیه ها را معیار ارزیابی خویش قرار دهند. رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای هیئت دولت، توصیه های مهمی را به دولت داشتند: کار و فعالیت و خدمت مستمر به مردم و پرهیز از حاشیه سازی ها، حفظ انسجام درونی و شنیده شدن یک صدا از دولت، پرهیز از دو قطبی کردن جامعه با شعارها و دعواهای سیاسی، عبور دولت از جناح بندی ها در مسائل سیاسی، رعایت سعه ی صدر و آرامش در قبال انتقادهای منصفانه، رعایت انصاف در انتقاد از اقدامات و سیاست های دولت های گذشته، موضع گیری صریح و قاطع در قبال مسائل منطقه ای و بین المللی، ادامه پرشتاب رشد علمی کشور و حمایت از شرکت های دانش بنیان و نقش تعیین کننده تحقیقات کاربردی و تحقیقات بنیانی، پشتیبانی از طرح نظام سلامت، تکیه بر توان و ظرفیت های داخلی و حمایت از تولید، توجه ویژه به بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی در روستاها، اهمیت ویژه بخش معدن و ارزش افزوده و اشتغال زایی این بخش، پرهیز از واردات بی رویه و تأثیر منفی آن بر تولید داخلی، حل مشکل آب کشاورزی و توجه جدی برای تکمیل مسکن مهر. (بیانات در دیدار با اعضای هیئت دولت 05/06/1393)
البته باید توجه داشت که ارزیابی اقدامات مسؤولان کشور را می توان با ملاک ها و معیارهای مختلفی انجام داد و یک ارزیابی تفصیلی، نیازمند مجال و عرصه ای واسع است اما به نظر می رسد که یکی از اصلی ترین معیارها برای ارزیابی اقدامات مسؤولان کشور، توجه به توصیه های صریح و روشنی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی در بیانات خویش به آن ها ارائه می کنند. رهبر معظم انقلاب به عنوان یک شخصیت سیاسی برجسته و صاحب فکر و به عنوان کسی که در جایگاه والای رهبری نظام اسلامی قرار گرفته است، در طول سال، توصیه هایی روشن و واضح به مسؤولان کشور داشته و دارند.
میزان جامه عمل پوشاندن به این توصیه ها نشان از آن دارد که مسؤولان کشور تا چه حد به برخی از وظایف خویش عمل نموده اند. از این جهت متن حاضر به اختصار هرچه تمامتر برخی از اصلی ترین خواسته های رهبر معظم انقلاب از مسؤولان را مورد توجه قرار می دهد و با معیار قرار دادن شعار سال و توصیه های معظم له به ارائه چنین بررسی مختصری خواهد پرداخت.
در مباحث گذشته به بحث از سه محور اصلی پرداختیم و نشان دادیم که با این سه شاخص اصلی می توان عملکرد مسؤولان محترم قوای مختلف به خصوص مسؤولان اجرایی کشور را مورد بررسی قرار داد؛ شاخصه های مورد نظر به اختصار عبارت بودند از: 1. اقتصاد مقاومتی، توجه به داخل، قطع امید از بیگانه؛ 2. نگرانی رهبری در عرصه فرهنگ؛ با فرهنگ نمی شود شوخی کرد؛ 3. پرهیز از دو دسته کردن مردم و حاشیه سازی .
به این ترتیب علاوه بر سه شاخصه بالا که در شماره هفته گذشته مورد بحث قرار گرفت، باید به ملاک ها و معیارهای دیگری نیز در ارزیابی عملکرد مسؤولان در سال جاری توجه شود. برخی از این معیارها به شرح زیر است:
مدیریت جهادی؛ نیاز کشور و وظیفه مسؤولان
بخش دیگری از شعار سال 1393/ مدیریت جهادی بوده است. توقع و خواست رهبر معظم انقلاب اسلامی از مسؤولان کشور این بوده است که بر اساس مدیریت جهادی و با چنین رویکردی به اداره کشور بپردازند. منظور از مدیریت جهادی به اختصار هرچه تمامتر آن است که: «معیار جهاد، شمشیر و میدان جنگ نیست. معیار جهاد همان چیزی است که امروز در زبان فارسی ما در کلمه ی مبارزه وجود دارد. فلانی آدم مبارزی است. فلانی آدم مبارزی نیست. نویسنده ی مبارز، نویسنده ی غیرمبارز. عالم مبارز، عالم غیرمبارز. دانشجوی مبارز و طلبه ی مبارز، دانشجوی غیرمبارز و طلبه ی غیرمبارز. جامعه ی مبارز و جامعه ی غیرمبارز. پس جهاد یعنی مبارزه. در مبارزه دو چیز حتماً لازم است: یکی این که در آن جد و جهد و تحرکی باشد. انسان در رختخواب یا در پستوی خانه که نمی تواند مبارزه کند، در مبارزه باید جد و جهدی وجود داشته باشد... دوم این که در مقابلش دشمنی باشد. مبارزه در آنجا که دشمن نیست معنا ندارد. پس جهاد متقوم بر این دو رکن است... اگر کسی علیه دوست جد و جهد کند، این جهاد نیست بلکه فتنه و اخلال است. اگر کسی در مقابل دولت حق در مقابل صلاح و نظام حق جد و جهد و تلاش کند، این فتنه و محاربه است، جهاد نیست. حالا این جد و جهدی که انجام می گیرد به هر شکلی باشد، چه به شکل نوشتن، گفتن، کتاب و چه به شکل شب نامه، شایعه پراکنی، نق زدن و منفی بافی، همه اش فتنه گری و اغواگری و بعضی از اشکالش محاربه است. اگر همه ی این ها در مقابل دشمن خدا و دشمن علی لسان الله و لسان رسوله و اولیائه - علیهم السلام - باشد، می شود جهاد فی سبیل الله. پیغمبر(ص) به این گونه جهاد دعوت می کند. پس تنبلی و نشستن و بیکارگی و بی اهتمامی از امت پیغمبر خواسته نیست. جهاد دایم.»
بنابراین چنان که از بیان خود رهبر معظم انقلاب بیان کردیم، مدیریت کشور ما در وضعیت کنونی آن نیازمند روحیه جهادی و تفکر جهادی است. ایشان در همین باره به صراحت خاطرنشان ساخته اند: «با حرکت عادی نمی شود پیش رفت. با حرکت عادی و احیاناً خواب آلوده و بی حساسیت نمی شود کارهای بزرگ را انجام داد. یک همت جهادی لازم است. تحرک جهادی و مدیریت جهادی برای این کارها لازم است. باید حرکتی که می شود، هم علمی باشد، هم پرقدرت باشد، هم با برنامه باشد و هم مجاهدانه باشد.» (بیانات در جلسه تبیین سیاست های اقتصاد مقاومتی، 20 اسفند 92)
از این تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی مشخص می شود که ایشان از مسؤولان کشور توقع یک حرکت جدی عالمانه و پرقدرت و با برنامه و مجاهدانه را دارند، نه یک حرکت خواب آلوده و ضعیف و بی برنامه و خسته. آیا مسؤولان کشور در عرصه های مختلف آن بر چنین روندی حرکت می کنند؟
در جای دیگری، رهبر معظم انقلاب اسلامی به صراحت خاطرنشان می سازند که اگر حرکت جهادی و روحیه جهادی همراه با کار در عرصه مدیریت کلان کشور نباشد، موفقیتی در کار نخواهد بود و تذکر می دهند: «روحیه ی جهادی لازم است. ملت ما از اول انقلاب تا امروز در هر جایی که با روحیه ی جهادی وارد میدان شده، پیش رفته. این را ما در دفاع مقدس دیدیم، در جهاد سازندگی دیدیم، در حرکت علمی داریم مشاهده می کنیم. اگر ما در بخش های گوناگون، روحیه ی جهادی داشته باشیم، یعنی کار را برای خدا، با جدیت و به صورت خستگی ناپذیر انجام دهیم (نه فقط به عنوان اسقاط تکلیف)، بلاشک این حرکت پیش خواهد رفت.»(بیانات در حرم مطهر رضوی، 1 فروردین 90)
به راستی مسؤولان اجرایی کشور و دیگر مسؤولان محترم، خود را با ملاک ها و معیارهایی که رهبر معظم انقلاب مطرح ساخته اند، مقایسه نمایند و خود به کارنامه خودشان در این زمینه نمره ای منصفانه بدهند. ما بر آن نیستیم که خدمات و تلاش ها را نادیده گرفته و یا خدای ناکرده سیاه نمایی نماییم، از این رو شایسته است که با نگاهی واقع بینانه و حقیقت خواهانه به ارزیابی بپردازیم. رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای محترم هیأت دولت نیز بر این معیار تأکید کرده و فرموده بودند: «کار جهادی یعنی از موانع عبور کردن، موانع کوچک را بزرگ ندیدن، آرمان ها را فراموش نکردن، جهت را فراموش نکردن، شوق به کار؛ این کار جهادی است. کار را باید جهادی انجام داد تا ان شاءالله خدمت به خوبی انجام بگیرد.»(6 شهریور 92)
در جمع بندی این معیار به نظر می رسد که مسؤولان محترم کشور در این زمینه نیازمند تلاش بیشتر و کوشش جدی هستند. نباید حرکت و مدیریت کشور مدیریتی خسته و یا کم تحرک و یا بدون برنامه و با نگاه به خارج از کشور باشد بلکه باید به سوی یک مدیریت پرتلاش، منظم، با برنامه و با درایت حرکت کرد.
حفظ حقوق ملت ایران در مذاکرات
یکی از وظایفی که متوجه مسؤولان اجرایی کشور در درجه اول و سپس متوجه سایر مسؤولان کشور است، حفاظت از حقوق ملت ایران در هر اقدام و برنامه ای که در دست انجام است، می باشد. البته از آنجا که مسأله هسته ای و مذاکراتی که میان ایران و دیگر کشورها در جریان است، از اهمیت خاصی برخوردار است، از این رو یکی از توقعات اصلی از مسؤولان کشور، حفظ حقوق هسته ای کشور و عزت ملی در مذاکرات هسته ای است. رهبر معظم انقلاب اسلامی در طول مذاکرات - چه در این دولت و چه در دولت های قبل - همواره بر سیاست های منطقی و برنامه ریزی شده ایران در مذاکرات تأکید داشتند و نیز بر حمایت از تیم های مذاکره کننده کنونی و سابق تأکید کرده اند و به صراحت اعلام داشته اند که از این تیم ها حمایت خواهند کرد. روشن است که بدون این حمایت نیز تیم های هسته ای قادر به انجام وظیفه اصلی خود که طرف شدن به زیاده خواهان جهان کنونی و دفاع از حقوق ملت ایران است، نخواهند بود و از این جهت حمایت از تیم مذاکره کننده هسته ای وظیفه ای همگانی است. اما باید توجه داشت که با این همه، ایشان بر لزوم دفاع از حقوق ملت به ویژه حقوق هسته ای در مذاکرات، توسط تیم مذاکره کننده سخن گفته اند. ایشان در حالی که بر حمایت از تیم مذاکره کننده تأکید کردند، بر لزوم دفاع از حقوق ملت و عدم عقب نشینی آن ها نیز اصرار داشتند: «اصرار دارم بر تثبیت حقوق ملّت ایران، ازجمله مسأله ی حقوق هسته ای؛ اصرار داریم بر این که از حقوق ملّت ایران یک قدم عقب نشینی نباید بشود. ما البتّه در جزئیّات این مذاکرات مداخله نمی کنیم؛ یک خطوط قرمزی وجود دارد، یک حدودی وجود دارد، این حدود باید رعایت بشود؛ این را گفتیم به مسؤولین و موظّفند که این حدود را رعایت کنند؛ از هارت وهورت دشمنان و مخالفان هم واهمه ای نداشته باشند و ترسی به خودشان راه ندهند.» (بیانات در دیدار پنجاه هزار فرمانده بسیج سراسر کشور 29/08/1392)
با شعار اعتدال، جریان مؤمن را کنار نزنید
یکی دیگر از توصیه های رهبر معظم انقلاب اسلامی به مسؤولان کشور این بوده است که با تأکید بر شعار مطلوب و خوب اعتدال، اما این شعار بهانه ای برای کنار زدن مومنان و متدینان به انقلاب اسلامی نشود. رهبر انقلاب اسلامی در دیدار مسؤولان نظام در تبیین شعار اعتدال، به دولت مردان تأکید کردند که نباید اعتدال بهانه ای شود برای منزوی کردن جریان های مومن: «شعار دولت، اعتدال است؛ اعتدال، شعار بسیار خوبی است، ما هم تأیید می کنیم اعتدال را؛ افراط محکوم است و بد است. سفارشی که من می کنم این است که مراقب باشید جریان های مؤمن را با شعار اعتدال کنار نزنند؛ بعضی ها این کارها را دارند می کنند، من می بینم در صحنه ی سیاسی کشور؛ با شعار اعتدال، با شعار پرهیز از افراط، سعی می کنند جریان مؤمن را - که در خطرها، آن جریان است که زودتر از همه سینه سپر می کند، آن جریان است که دولت ها را در مشکلات واقعی به معنای حقیقی کلمه حمایت می کند - کنار بزنند؛ مراقب باشید. اسلام، مظهر اعتدال است. این «اَشِدّاءُ عَلَی الکُفّارِ رُحَماءُ بَینَهُم» اعتدال است؛ «قتِلوا الَّذینَ یَلونَکُم مِنَ الکُفّار» اعتدال است؛ امر به معروف و نهی از منکر اعتدال است - اعتدال این ها است دیگر - معنای اعتدال این نیست که ما از کارهای احساس وظیفه ای که فرد مؤمن، جریان مؤمن، مجموعه ی مؤمن انجام می دهد، جلوگیری کنیم.» (بیانات در دیدار مسؤولان نظام 16/4/93)
ایشان پیش از این نیز به این امر تأکید کرده و خاطر نشان ساخته بودند که نباید تصور شود که شعار اعتدال در برابر نیروهای مخلص و پای کار انقلاب اسلامی است. ایشان خاطرنشان ساخته بودند: «واقعاً باید قدر جوانان مؤمن و انقلابی را همه بدانند، همه؛ این جوانان مؤمن و انقلابی اند که روز خطر سینه سپر می کنند، هشت سال جنگ تحمیلی می روند توی میدان؛ این ها هستند. افرادی که نسبت به این جوانها با چشم بدبینی نگاه می کنند یا مردم را بدبین می کنند، خدمت نمی کنند به کشور؛ به استقلال کشور، به پیشرفت کشور، به انقلاب اسلامی خدمت نمی کنند. این جوانها را باید حفظ کرد، باید از این ها قدردانی کرد، امروز هم بحمدالله کم نیستند و زیادند. (نباید) با عناوین گوناگونی بخواهیم این جوانهای مؤمن را طَرد کنیم و منزوی کنیم؛ که البته منزوی هم نمی شوند؛ آن جوانهای مؤمنِ پرانگیزه، با این حرفها منزوی نمی شوند این ها؛ لکن خب، ما باید قدر این ها را بدانیم.» (بیانات در دیدار اعضای مجلس خبرگان 15/12/1392)
رعایت انصاف و نقد کارشناسی دولت های گذشته
نقد گذشته و نگاه به کارنامه دولت های قبلی البته امری لازم است. همه دولت هایی که بر سر کار می آیند برای پوشش نقایص گذشته و افزودن بر محاسن آن ها به وجود می آیند و قرار است این روند تکامل و تکمیل همواره ادامه یابد. از این روست که نمی توان خواهان سکوت کامل در برابر محاسن و معایب دولت های قبلی شد اما متاسفانه این اقدام در معرض سیاه نمایی و در خطر بی انصافی قرار دارد. از این جهت است که رهبر معظم انقلاب اسلامی نه فقط به دولت کنونی بلکه به دولت های قبلی و قبل تر از آن نیز خاطرنشان می ساختند که باید برای نقد دولت های قبلی، ملاک و معیار انصاف و عدالت را رعایت کنند. البته این توصیه گاه مورد توجه مسؤولان قرار نمی گیرد و به گونه ای سخن گفته می شود که گویی همه مسؤولان کشور در گذشته بر مسیر خطا بوده اند. در حالی که دولت های مختلفی که در کشور بر سر کار آمده بودند، هر کدام خدمات و خطاهایی داشته و دارند. به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی: «همه دولت هایی که بعد از انقلاب سر کار آمدند، دولت های منتخب مردمند و بنده در همه ی این دوره ها - آن وقتی که مسؤولیّت داشتم - از همه ی این دولتها حمایت کردم. همه ی دولت ها هم نقاط مثبتی دارند، (هم) نقاط منفی ای دارند؛ هیچ دولتی نیست که بگوید من همه ی نقاطم مثبت است یا کسی بگوید همه ی نقاطش منفی است؛ نه، مثبت و منفی مخلوط است. البتّه نسبت به دولتهای گذشته، بهتر این است که نقد به صورت کارشناسی انجام بگیرد؛ نقد در منبرهای عمومی خیلی مصلحت نیست» (بیانات در دیدار مسؤولان نظام 1393/04/16) مشخص است که منظور رهبری این نیست که نقدی نسبت به گذشته صورت نگیرد چراکه همواره دولت ها نسبت به دوره های گذشته خود منتقد بوده اند که ایرادی ندارد اما این انتقاد نباید حالت اغراق آمیز و تخریب پیدا کند زیرا در روحیه مردم تأثیر بد می گذارد و آنان را نسبت به آینده نامطمئن می کند. در حقیقت مسؤولان باید از تخریب دولت های سابق پرهیز کنند و با عمل، کم و کاستی های گذشته را جبران کنند که این مهم مورد تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی است. در این میان نباید فراموش کرد که اگرچه برخی از مشکلات دولت های قبلی برای دولت جدید به یادگار می ماند اما برخی از زیرساخت ها و امکانات دولت فعلی حاصل نتیجه و تلاش دولت های قبلی است که در حال حاضر دولت برای رسیدن به اهداف خود از آن بهره می برد.
حرکت علمی کشور و تداوم آن
حفظ سرعت و شتاب حرکت علمی کشور، توصیه مهم دیگر رهبر معظم انقلاب اسلامی به مسؤولان کشور بوده است. توصیه صریح رهبر معظم انقلاب در این باره چنین است: «نگذارید دانشگاه جولانگاه حرکت های سیاسی بشود. این که ما جوان را به عنوان یک موتور محرک تحولات سیاسی بپذیریم، حرف من است... نسل جوان در هر جامعه، موتور حرکت تحولات اجتماعی و تحولات سیاسی است؛ به خصوص جوان دانشجو؛ طبیعتش این است. این حرف دیگری است؛ این غیر از این است که ما دانشگاه را محل جَوَلان گرایش های سیاسی که بعضی شان مخالف با اصل نظامند یا مخالف با جهت گیری های نظامند، بکنیم. این را باید حتما مراقبت کنید و جلوی آن را بگیرید.
در این زمینه من این جمله را هم عرض بکنم؛ یک «می توانیم»ای را ملت ما گفته؛ نگذارید این «میتوانیم» تبدیل بشود به عکس آن... این «میتوانیم» را که در روح این جوان های ما دارد جَوَلان می کند، نگذارید از بین برود؛ شما هم بگویید می توانیم و دنبال کنید این می توانیم را.» (بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی 1392/09/19)
بر این اساس دولت و مابقی مسؤولان کشور موظف هستند که در زمینه شتاب علمی و سرعت حرکت علمی کشور حساس باشند و از هر اقدامی که در این زمینه سستی و ضعف ایجاد می کند جلوگیری به عمل آورند. متاسفانه در دولت کنونی مسأله تعیین وزیر علوم و تحقیقات و فن آوری با رفت و برگشت هایی مواجه شد ولی به لطف خدای متعال بالاخره سکان این وزارت مهم به دست فردی سپرده شد که نمایندگان محترم ملت نیز به او اعتماد کافی داشته باشند اما هنوز مشاهده می شود که در تعیین تکیلف برخی دانشگاه ها و مراکز پژوهشی، سستی ها و رکودهایی در کار است که ان شاء الله به زودی برطرف خواهد شد. البته شتاب علمی کشور صرفاً وابسته به چنین تصمیماتی نیست و مهم تر از این تصمیمات، روح حاکم بر سیاست ها و جهت گیری های مسؤولان کشور است که باید با سیاست شتاب دهی علمی به کشور همراه باشد.
پانزده توصیه ویژه رهبر انقلاب به دولت مردان
در پایان شایسته است که نگاهی به توصیه های فراوان دیگر رهبر معظم انقلاب به مسؤولان دولتی داشته باشیم که امید است مسؤولان این توصیه ها را معیار ارزیابی خویش قرار دهند. رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای هیئت دولت، توصیه های مهمی را به دولت داشتند: کار و فعالیت و خدمت مستمر به مردم و پرهیز از حاشیه سازی ها، حفظ انسجام درونی و شنیده شدن یک صدا از دولت، پرهیز از دو قطبی کردن جامعه با شعارها و دعواهای سیاسی، عبور دولت از جناح بندی ها در مسائل سیاسی، رعایت سعه ی صدر و آرامش در قبال انتقادهای منصفانه، رعایت انصاف در انتقاد از اقدامات و سیاست های دولت های گذشته، موضع گیری صریح و قاطع در قبال مسائل منطقه ای و بین المللی، ادامه پرشتاب رشد علمی کشور و حمایت از شرکت های دانش بنیان و نقش تعیین کننده تحقیقات کاربردی و تحقیقات بنیانی، پشتیبانی از طرح نظام سلامت، تکیه بر توان و ظرفیت های داخلی و حمایت از تولید، توجه ویژه به بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی در روستاها، اهمیت ویژه بخش معدن و ارزش افزوده و اشتغال زایی این بخش، پرهیز از واردات بی رویه و تأثیر منفی آن بر تولید داخلی، حل مشکل آب کشاورزی و توجه جدی برای تکمیل مسکن مهر. (بیانات در دیدار با اعضای هیئت دولت 05/06/1393)