گروه اقتصادی مشرق-  خودکفایی در بخش کشاورزی از مهمترین اهداف انقلاب اسلامی بوده است. حضرت امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره بر ضرورت خودکفایی کشور در محصولات کشاورزی و مواد خوراکی تاکید نموده و مسئولان را به حرکت در جهت تحقق این هدف، فرا خوانده‌اند. با این حال، همچنان کشورمان در محصولات کشاورزی استراتژیک، به واردات وابسته است.

آشنایی با شرح خدمات و عملکرد متولیان کشاورزی در کشورهای پیشرفته به این سؤال جواب می‌دهد که نقش دولت و وزارتخانه‌ کشاورزی جهت رونق تولید داخلی چیست؟

یکی از مهمترین موانع توسعه کشاورزی، بی‌انضباطی، ناکارآمدی و ناهماهنگی بخش بازرگانی کشاورزی با بخش تولید است. به همین جهت در سلسله مطالبی که توسط مرکز تحقیقات راهبردی غذا و کشاورزی دانشگاه تهران تدوین و در مشرق منتشر می‌شود، به شرح فعالیت‌های بازرگانی وزارتخانه‌های کشاورزی کشورهای پیش‌رو خواهیم پرداخت.

* تجربه آمریکا در خودکفایی کشاورزی

وزارت کشاورزی ایالات متحده آمریکا نمونه موفقی در برداشتن موانع بازرگانی در مسیر توسعه کشاورزی است، از هر 12 شغل در آمریکا یکی کشاورزی است که غذای سالم و با قیمت مناسب را در اختیار مصرف‌کننده‌های سراسر جهان قرار می‌دهد.

ارزش صادرات کشاورزی چهار سال اخیر ایالات‌متحده بیش از 478 میلیارد دلار برآورد می‌شود و از این رو اداره تجارت کشاورزی در این ابعاد نیازمند ساختارهای کارآمد است.

یکی از این دستگاه‌های متولی، آژانس خدمات بازاریابی کشاورزی است که به شرح خدمات آن در این گزارش پرداخته می‌شود.

* آژانس خدمات بازاریابی کشاورزی امریکا

آژانس خدمات بازاریابی کشاورزی (Agriculture Marketing Services) با فراهم نمودن ابزارها و خدمات لازم برای تمامی کشاورزی آمریکایی فرصت‌های بازاریابی را ایجاد می‌کند.

ضمانت دسترسی مناسب به غذای با کیفیت و تولیدات کشاورزی سالم برای مصرف‌کننده داخلی و بازارهای صادراتی از دیگر وظایف این دستگاه است.

ریاست این سازمان را خانم آنه آلونزو بر عهده دارد، وی در سال 2013 به این سمت منسوب شد درحالی‌که تجارب زیادی را در حوزه تجارت با خود به همراه آورده بود.

خانم آلونزو در سابقه خود مسئولیت نایب‌رئیسی بزرگ‌ترین شرکت خصوصی غذایی آمریکا را نیز به عهده داشته است و او در کارنامه خود تجربیات موفق اجرایی در مسائل همکاری بین المللی نظیر حوزه‌های مربوط به پایداری تولید و محیط زیست، تعرفه‌ها، مالیات و تجارت را دارد.

در ادامه، خدمات آژانس بازاریابی کشاورزی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

1-خرید مازاد محصولات کشاورزان و صنایع تبدیلی در حجم بالا

آژانس بازاریابی کشاورزی وظیفه دارد بخشی از محصولات متنوعی که در داخل آمریکا تولید می‌شود را خریداری کند.

فرآیند کار به این صورت است که در یک فرآیند رقابتی وزارت کشاورزی امریکا به کمک AMS شماری از محصولات غذایی تولیدی و یا فراوری‌شده داخلی را از میان فروشندگان مورد تایید، خریداری می‌کند. خرید مازاد محصولات تولیدی، از کشاورزان آمریکای یک حمایت واقعی است.

علاوه بر آن ضمن کنترل قیمت در بازار، موجب تشویق مصرف تولیدات داخلی آمریکا می‌شود و در آخر محصولات باکیفیت و سالم به‌صورت عمده به مدارس و مراکز ذخیره سازی غذا (Food Banks) در سراسر کشور تحویل داده می‌شود. محصولات خریداری شده شامل 250 رقم از محصولاتی نظیر میوه، سبزی‌ها، گوشت قرمز و مرغ می‌باشند.

هرساله این سازمان برای خرید بیش از 650 هزار تن غذا بیش از 2000 قرارداد منعقد می‌کند و نیمی از این خریدها از تولیدکنندگان بزرگ و حدود نیمی دیگر از کسب‌وکارهای کوچک در ایالات‌ متحده انجام می‌شود.

یکی از اقدامات مهم این سازمان زیرمجموعه وزارت کشاورزی آمریکا، اجرای طرح ناهار ملی برای دانش آموزان (National School Lunch Program) است.

طبق قانون، دولت آمریکا وظیفه دارد برای دانش آموزان زیر 18 سال این کشور روزانه حداقل یک وعده غذای رایگان یا با قیمت پایین فراهم نماید و محل تأمین این مواد غذایی نیز از خریدهای محصولات داخلی توسط AMS صورت می‌گیرد.


برنامه ملی ناهار دانش آموزان یک وعده غذای روزانه را برای 30 میلیون دانش آموز در آمریکا فراهم می‌کند.


2- تهیه اخبار و گزارش‌های مستمر از بازارهای کشاورزی
 
از سال 1915 تا به امروز حدود 100 سال است که سازمان بازاریابی کشاورزی آمریکا برای کمک به بازاررسانی و توزیع محصولات کشاورزی و صنایع وابسته، گزارشات روزانه، ماهانه و سالانه بازار را منتشر می‌کند.

این گزارش‌ها شامل نیازها، مقادیر تولید، سفارشات، خرید و فروش‌ها، کیفیت محصولات، فعالیت‌های کارخانه‌ها، عمده‌فروشی‌های اصلی، اطلاعات حمل‌ونقل دریایی و راه‌آهن و سایر موارد مورد نیاز می‌باشند.

گزارش‌ها این امکان را برای تولیدکنندگان، کشاورزان و سایر کسب‌وکارهای کشاورزی فراهم می‌‌کند تا بازار را ارزیابی کنند و الگوهای قیمت را پایش نمایند و علاوه بر آن ملزومات موردنیاز برای استفاده از انواع وسایل حمل‌ونقل را دریافته و به‌درستی مسیر حرکت خود را تشخیص دهند.

این گزارش‌ها برای محصولاتی همچون پنبه، میوه و سبزی، محصولات اساسی، دام زنده، انواع گوشت، مرغ و تخم‌مرغ، محصولات دانه‌ای و علوفه، شیر و محصولات لبنی و تنباکو ارائه می‌شود.

روش کار نیز به این صورت است که افراد آموزش دیده از طرف این دستگاه زیرمجموعه وزارت کشاروزی استخدام می‌شوند تا اطلاعات را به صورت میدانی تهیه و ظرف چند ساعت با هر وسیله الکترونیکی در دسترس، برای انتشار در تارنمای وزارت کشاورزی ارسال نمایند. مطمئناً ارائه اطلاعات شفاف و به روز، خدمت بزرگی است که دولت امریکا در حق کشاورزان و مصرف کنندگان ارائه می‌دهد.

3-ایجاد انضباط در  بازار محصولات ارگانیک

گواهی ارگانیک تأیید می‌کند که شرایط مزرعه و کشت و تجهیزات مورد استفاده با مقررات ارگانیک وزارت کشاورزی همخوانی دارد یا خیر؛ این گواهی به کشاورزان و کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که محصولات خود را با برچسب ارگانیک به فروش برسانند.

این برنامه به‌وسیله بازبینی گواهی‌ها، پیگیری شکایات و توسل به ‌زور از صحت و درستی محصولات ارگانیک حفاظت می‌کنند و این طرح همچنین به کشاورزان و صنایع تبدیلی و تکمیلی کمک می‌کند تا به بازارهای بین‌المللی و در حال رشد محصولات ارگانیک ورود پیدا کنند.

در حال حاضر کشاورزی بیش از 17 هزار کسب‌وکار ارگانیک را دارا می‌باشد و سالانه در زنجیره خرده‌فروشی آمریکا در حدود 33 میلیارد دلار درآمد داشته است.



فرصت مدیریت یکپارچه زنجیره تولید تا مصرف پس از تصویب قانون تمرکز وظایف و اختیارات بخش کشاورزی در وزارت جهاد کشاورزی در کشور فراهم شده است.

کارشناسان معتقدند با ورود جهاد کشاورزی به حوزه خدمات بازرگانی بستر رونق تولید کشاورزی و حمایت از مصرف کنندگان فراهم می‌شود؛ در صورتی که مسئولین این وزارتخانه متولی، قدردان اختیاراتی باشند که قانون مذکور مهیا کرده است.

در گزارش های آینده، فعالیتهای دیگر AMS گزارش شده و دیگر کشورها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

ادامه دارد ...