به گزارش مشرق، ماه خير و برکت، ماه نزول رحمت، ماه مهماني و ضيافت الهي، بار ديگر ما را به يک فضاي معنوي غير قابل وصفي مي کشاند، فضايي آکنده از عشق به خدا و دنيايي از صفا و صميميت که يک ماه به طول مي انجامد. اينجاست که بر همه لازم است قدر اين ضيافت را بدانند و پيشاپيش، خود را براي ورود به اين مهماني آماده کنند. خداپرستان مي دانند که اين ضيافت با ديگر مهماني ها فرق دارد. در اينجا ميزبان، خالق يکتاست و انبياء الهي (ع) پذيرايي کنندگان و فرشتگان، خدمتگزاران اين خوان هستند. در اين مهماني فرشتگان پيوسته بر موحدان سلام گفته و با کشيدن بال هاي خود بر روزه داران، گناه مهمانان را از بين مي برند و پاک مي کنند.
پي نوشت ها:
در اين مهماني درب آتش و خشم خداوندي بسته، درب بهشت و رحمت پروردگار باز و دست شياطين و خناسان و وسوسه گران غل و زنجير شده است. اين ضيافت در نگاه پيامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) آن قدر مهم است که در آخرين جمعه شعبان، مردم را به آمادگي هاي لازم براي ورود به ماه خدا فرامي خواند. پيامبر (ص) در عظمت و حرمت اين ماه عزيز در جمع حاضران نماز جمعه چنين فرمود: نبايد در نظر شما، ماه رمضان و ديگر ماه ها يکسان باشد، چون اين ماه نزد خدا حرمت و فضيلت والاتري نسبت به ديگر ماه ها دارد. (1)
در اين ماه بايد تمام اعضا و جوارح ما روزه دار باشد و با ادب خاص خود وارد اين مهماني بي مانند بشويم. نه دست خطا کند و نه پا و نه چشم و گوش. در اين ضيافت فقط و فقط از پروردگار پيروي خواهد شد نه از شيطان يا هواي نفس. همه چيز بايد تغيير يابد تا با فضاي رمضان، رمضاني شويم.
پيامبر (ص) و معصومين (ع) براي بهره جستن از اين فيض بزرگ، سخنان و رهنمود هاي بسيار ارزشمند، زيبا و دلنشيني براي ما به يادگار گذاشته اند که به بررسي بخشي از آنها مي پردازيم؛
آداب مهماني خدا:
شايد برخي چنين فکر کنند که مهماني خدا فقط در اين خلاصه مي شود که يک روزه دار همراه ديگر روزه داران در وقت سحر به امساک پرداخته و در پايان روز به افطار بپردازد و همين مسئله همه ساله تکرار مي شود. اما اين به تنهايي هرگز کافي نيست، چرا که هدف اين نبوده که مسلمانان فقط چند ساعتي از روز و چند روزي از سال از خوردن و آشاميدن خودداري کنند بلکه در اين يک ماه بايد جهاد کنند، جهادي پيگير و تلاشي مستمر در راستاي تهذيب نفس و اصلاح خويش. اين يک ماه کلاس آموزش و تمرين آموخته هاست. کلاسي براي آزمودن فضائل اخلاقي و تلاش براي ترک رذائل شيطاني و ضد اخلاقي که از جمله اين فضائل است:
1- کنترل زبان: زبان نشانه عقل يا جهل انسان است و مايه عزت يا ذلت اوست. از اين رو در روايات و احاديث اسلامي در باره کنترل اين موجود کوچک اما بسيار خطرناک هشدارهاي فراواني داده شده است. از پيامبر (ص) روايات متعددي رسيده که فرموده اند: سلامتي و راحتي انسان در حبس و نگهداري زبان اوست.(2) يا اينکه فرموده اند: تمام گرفتاري هاي انسان از زبان خودش است. (3) يا اينکه امام رضا (ع) فرموده: سکوت و کنترل زبان نشانه دانايي است. (4) عبدالله ثقفي مي گويد به پيامبر (ص) عرض کردم که بيشترين چيزي که بر من مي ترسي چيست؟ پيامبر (ص) زبانش را به دست گرفته و فرمود: از اين. (5) همچنين امير مؤمنان (ع) در وصيتي که به فرزند خود محمد بن حنفيه داشت، فرمود: زبان همانند سگ هار است، اگر آن را آزاد بگذاري تو را گاز خواهد گرفت. بسا بر اثر کلمه اي که انسان بر زبان جاري مي سازد، نعمتي را از دست مي دهد. پس بر تو باد زبانت را که همانند طلا و نقره است حفظ و پنهان کني. (6)
از اين روست که پيامبر (ص) با مهم شمردن اين امر، در خطبه شعبانيه معروف خود در مدينه که در آخر ماه شعبان ايراد فرمود، اين چنين توصيه کرد: اي گروهي که خود را آماده ضيافت الهي نموده ايد، زبانتان را در اين ماه کاملاً کنترل نماييد تا در محضر پروردگار، خطايي از او سر نزند. (7)
از اين روست که پيامبر (ص) با مهم شمردن اين امر، در خطبه شعبانيه معروف خود در مدينه که در آخر ماه شعبان ايراد فرمود، اين چنين توصيه کرد: اي گروهي که خود را آماده ضيافت الهي نموده ايد، زبانتان را در اين ماه کاملاً کنترل نماييد تا در محضر پروردگار، خطايي از او سر نزند. (7)
2- کنترل چشم: دومين موردي که مهمان بايد در اين ضيافت الهي در نظر گرفته و رعايت کند، کنترل چشم است. پيامبر (ص) در باره رعايت اين نکته مي فرمايد: چشم خود را فرو پوشانيد از آنچه که نگاه شما به آن روا نيست. (8)
خداوند به بندگان چشم داده تا ببينند، اما نه اينکه به هر چيز و به هر کس نظر کنند. چشم داده است تا راه خود را بيابند، به غذاي فکري و بدني خويش خوب نظر بيفکنند و اين دستور اوست که مي فرمايد: فلينظر الانسان الي طعامه (9) با اين بيان مي توان گفت يک نگاه واجب داريم و اين همان است که گفته شد. دوم نگاه مستحب است که در روايات به آن اشاره شده است. چنانچه فرموده اند: نگاه کردن به صورت علي بن ابي طالب، پدر، مادر، عالم، برادر ديني، امام عادل، قرآن و کعبه عبادت است. (10) و همچنين نگاه کردن به آب و طبيعت، سبزه، گل و گياه باعث زدوده شدن غم و غصه از انسان مي شود.
نگاه سوم آنکه از نظر شرع مقدس جايز نيست و آن نگاه به نامحرمان است و کنترل چشم در برابر آنها يکي از آداب و شرايط اين مهماني بزرگ است و قرآن مجيد نيز در آياتي تمام مسلمانان را به اين امر الهي فراخوانده و مرد و زن را از نگاه هاي حرام و غيرشرعي به يکديگر برحذر داشته است. رسول خدا (ص) مي فرمايند: روز قيامت تمام چشم ها گريان است مگر سه چشم؛ چشمي که از ترس خدا گريه کند، چشمي که از نگاه به نامحرم فرو پوشانده شود، چشمي که شب زنده دار باشد. (11)
نگاه سوم آنکه از نظر شرع مقدس جايز نيست و آن نگاه به نامحرمان است و کنترل چشم در برابر آنها يکي از آداب و شرايط اين مهماني بزرگ است و قرآن مجيد نيز در آياتي تمام مسلمانان را به اين امر الهي فراخوانده و مرد و زن را از نگاه هاي حرام و غيرشرعي به يکديگر برحذر داشته است. رسول خدا (ص) مي فرمايند: روز قيامت تمام چشم ها گريان است مگر سه چشم؛ چشمي که از ترس خدا گريه کند، چشمي که از نگاه به نامحرم فرو پوشانده شود، چشمي که شب زنده دار باشد. (11)
3- کنترل شنوايي: همان گونه که دربين انسان ها يک نظام حقوقي نسبت به يکديگر حاکم است، بين اعضاي يک انسان نيز حقوقي هست که مي بايد به آن حقوق حتماً توجه شود. امام زين العابدين (ع) در رساله حقوق، ضمن پنجاه حقي که بر يک فرد مطرح مي فرمايد، براي نفس و زبان و شنوايي و بينايي و دست و پا و شکم و غير آن حقوقي را بيان کرده است.
حضرت درباره حقي که شنوايي بر انسان دارد چنين فرموده: حق شنوايي اين است که آن را از شنيدن غيبت و شنيدن هرآنچه که شنيدنش بر او حلال نيست، پاک و منزه و دور گرداني.(12) بدون شک آن ميزباني که غيبت و آواز و صداهاي محرک و مهيج قواي حيواني انسان را تحريم کرده و به هيچ وجه حاضر نيست کسي را به حضور بپذيرد که از اين محرمات پرهيز ننمايد و يا در ماه رمضان بخواهد خود را به اين مسائل مشغول کند. پيامبر بزرگوار اسلام (ص) ضمن خطبه شعبانيه خود به سومين ادب از آداب اين ضيافت الهي اشاره نموده، مي فرمايد: خود را از آنچه که شنيدنش بر شما حلال و جايز نيست دور بداريد. (13)
حضرت درباره حقي که شنوايي بر انسان دارد چنين فرموده: حق شنوايي اين است که آن را از شنيدن غيبت و شنيدن هرآنچه که شنيدنش بر او حلال نيست، پاک و منزه و دور گرداني.(12) بدون شک آن ميزباني که غيبت و آواز و صداهاي محرک و مهيج قواي حيواني انسان را تحريم کرده و به هيچ وجه حاضر نيست کسي را به حضور بپذيرد که از اين محرمات پرهيز ننمايد و يا در ماه رمضان بخواهد خود را به اين مسائل مشغول کند. پيامبر بزرگوار اسلام (ص) ضمن خطبه شعبانيه خود به سومين ادب از آداب اين ضيافت الهي اشاره نموده، مي فرمايد: خود را از آنچه که شنيدنش بر شما حلال و جايز نيست دور بداريد. (13)
4- کنترل خشم: غضب و خشم يکي از حالات بسيار زشت انساني است که باعث حرکت روح حيواني او مي شود. گاهي اين دخالت به حدي به پيش مي آيد که قوه عاقله و فکر سالم انسان را مي پوشاند. بدين جهت گفته اند که غضب، جنوني است که يک مرتبه عارض مي شود و بسا که مرگ ناگهاني هم در پي داشته باشد. مرحوم نراقي در وصف خشم و غضب از حکما نقل کرده است که: کشتي اي که به گرداب افتاده و گرفتار موج هاي عظيم و بادهاي تند شده باشد، به نجات نزديک تراست از کسي که شعله غضبش به التهاب آمده باشد. (14)
البته ناگفته نماند که دو غضب داريم؛ يکي ناپسند و مذموم و آن حالتي است که انسان را از حد اعتدال بيرون ببرد، و اما آن غضبي که اختيار و مهارش در دست انسان است يا آن خشم که براي رضاي خدا يا براي دفاع از حق از او صادر شود، نه تنها اشکالي ندارد بلکه خشمي پسنديده است. اميرمؤمنان (ع) فرمود: هيچ گاه پيامبر (ص) براي دنيا به خشم نمي آمد، اما هرگاه از براي حق به خشم مي آمد، احدي را نمي شناخت و غضبش آرام نمي گرفت تا حق را ياري کند. (15) اخبار و احاديث فراواني در مذمت خشم ناپسند وارد شده و همه آنها دلالت بر اين دارند که ايمان را فاسد مي گرداند چنانکه سرکه، عسل را فاسد مي کند. (16) امام جعفر صادق (ع) مي فرمايد: غضب، دل مرد دانا را هلاک مي کندو کسي که مالک قوه غضب خود نباشد، مالک عقل خود نيز نيست. (17) پس در اين ماهي که افتخار حضور و شرکت در مهماني رب الارباب را داريم بايد علاوه بر کنترل چشم و گوش و زبان، بر خشم خود نيز مسلط باشيم. امام رضا (ع) در سخني در باره فضيلت ماه رمضان چنين فرموده است: هر که در ماه رمضان خشم خود را فرونشاند، خداوند خشم و غضب خود را در باره او در روز قيامت فرومي نشاند. (18)
5- پرهيز از محرمات: بسياري از گرفتاري هاي مردم در اثر نداشتن تقواي الهي و ترس از خداوند در روز قيامت است. از اين رو به دام بسياري از گناهان از جمله روي آوردن به محرمات مي افتند. بي پرده بايد گفت که در حال حاضر کسي نيست که با حرام هاي خداوند آشنايي نداشته باشد مگر آن جاهل بي خبري که اين دسته هم بسيار اندک هستند، اما غالب مردم، هم موارد حرام را مي دانند و هم از تأثير لقمه حرام در زندگي آگاهند. هيچ عاملي به اندازه تقوا و پرهيزکاري نمي تواند انسان را از اقبال بر محرمات بازدارد. در ماه رمضان و در ماه ضيافت الهي هر چه تقواي يک روزه دار بيشتر شود از محرمات فاصله خواهد گرفت. در گفتگويي که امام صادق (ع) با مفضل بن عمر داشت، درست بر همين نکته تکيه کرده و به او چنين فرمود: کم بودن عمل ولي همراه با تقوا، بهتر از عمل بسيار ولي تهي از تقواست. مي گويد سئوال کردم اين چگونه ممکن است که عمل بسيار باشد اما تقوا در بين نباشد؟ حضرت در پاسخ فرمود: نمونه اش همانند کسي است که همسايه هارا اطعام مي کند و به آنها ارفاق مي نمايد و ديگران را به خانه اش دعوت مي کند، اما در کنار چنين کارهايي اگر دري از حرام بر او باز شد، وارد آن مي شود و اين معناي عمل بدون تقواست. در مقابل کسي که عملي اندک دارد اما اگر دري از حرام به رويش باز شد، هرگز وارد آن نخواهد شد. (19)
ماه رمضان، ماهي است که خدا مي خواهد بندگانش با چشمي پاک و دلي پاک تر به سوي او روي آورند و موحدان و روزه داران با اجتناب از محرمات در اين ماه پر فيض و رحمت براي هميشه از حرام فاصله بگيرند. ابوسعيد خدري از پيامبر (ص) نقل کرده که فرمود: هر بنده اي که ماه رمضان را درک کند، پس اگر روزها را روزه بدارد و آزارش به ديگران نرسد و چشم خود را از نامحرمان بپوشاند و از آنچه که خداوند بر او حرام کرده پرهيز نمايد، خداوند بهشت را بر او واجب مي گرداند. (20)
ماه رمضان، ماهي است که خدا مي خواهد بندگانش با چشمي پاک و دلي پاک تر به سوي او روي آورند و موحدان و روزه داران با اجتناب از محرمات در اين ماه پر فيض و رحمت براي هميشه از حرام فاصله بگيرند. ابوسعيد خدري از پيامبر (ص) نقل کرده که فرمود: هر بنده اي که ماه رمضان را درک کند، پس اگر روزها را روزه بدارد و آزارش به ديگران نرسد و چشم خود را از نامحرمان بپوشاند و از آنچه که خداوند بر او حرام کرده پرهيز نمايد، خداوند بهشت را بر او واجب مي گرداند. (20)
به اميد روزي که تمام بندگان خدا از اين فضاي معنوي، بهره کاملي ببرند.
پي نوشت ها:
1- فضائل الأشهرالثلاثه ص95
2- ذرايع البيان ج 1 ص 6
3- همان
4- همان
5- همان ص 8
6- الاختصاص ص 223
7- فضائل الاشهر الثلاثه ص77
8- همان
9- سوره عبس آيه 24
10- سفينه البحار ج 2 ص596
11- بحارالأنوار ج 104 ص35
12- ذرايع البيان ص 206
13- فضائل الأشهر الثلاثه ص77
14- معراج السعاده ص 77
15- معراج السعاده ص 77
16- همان
17-همان
18-فضائل الأشهر الثلاثه ص97
19- سفينه البحار ج 1 ص244
20- فضائل الأشهر الثلاثه ص103
منبع: رسالت