به گزارش مشرق، هفته گذشته و در میانه سخنان مهم مقام معظم رهبری در موضوع مذاکرات هسته ای که با توجه به نزدیکی به دور نهایی گفتگوها برای رسیدن به توافق جامع به نوعی آخرین مواضع جمهوری اسلامی ایران در این خصوص را به دنیا و طرف مذاکره کننده اعلام می داشت ، ایشان در باب رفع تحریم ها و ارتباطش با آژانس بین المللی انرژی اتمی اظهار داشتند : ” لغو تحریم ها منوط به اجرای تعهّدات ایران نیست؛ نمی شود بگویند: شما رآکتور آب سنگین اراک را خراب بکنید، سانتریفیوژها را به این تعداد کاهش بدهید، این کارها را بکنید، آن کارها را بکنید، بعد که کردید، بعد آن وقت آژانس بیاید شهادت بدهد، گواهی کند که شما راست می گویید و این کارها را انجام داده اید، بعد ما تحریم ها را برداریم! نه، این را ما مطلقاً قبول نداریم؛ لغو تحریم ها منوط به اجرای تعهّداتی که ایران می کند نیست … یک نکته اساسی دیگر این است که ما با موکول کردن هر اقدامی به گزارش آژانس مخالفیم. ما به آژانس بدبینیم؛ آژانس نشان داده که هم مستقل نیست، هم عادل نیست؛ مستقل نیست زیرا تحت تأثیر قدرت ها است؛ عادل نیست [چون] بارها و بارها برخلاف عدالت حکم کرده و نظر داده. به علاوه، اینکه بگویند «آژانس باید بیاید اطمینان پیدا کند که فعالیّت هسته ای در کشور نیست» این یک حرف غیر معقولی است… موکول کردن به این مسئله، نه منطقی است، نه عادلانه است "(1)

شاید در نظر اول برخی این سخنان را معطوف به این دانستند که باید نهاد دیگری غیر از آژانس را برای راستی آزمایی اجرای تعهدات ایران در نظر گرفت اما توجه به محتوای سخنان ایشان و کنار هم گذاشتن تمام جملات که با دقت و توجه به مسائل گذشته و آینده بیان شده نشان می دهد که اتفاقا نه تنها بیانگر قطع ارتباط ایران با این نهاد سازمان ملل و پیچیده تر شدن مذاکرات نیست بلکه چنین موضعی می تواند کمکی به پیشرفت گفتگوها و کاهش فشار از تیم مذاکره کننده هسته ای ایران باشد.

جمهوری اسلامی ایران تا قبل از زمان انعقاد برنامه اقدام مشترک یا همان توافق ژنو، یک نوع ارتباط کاری با آژانس داشت که همان بازرسی های معمولی تحت پادمان از یک سو و بحث پیرامون ابهامات و سوالات بی پایان آژانس در مورد صنعت هسته ای ایران بود که در این زمینه به ویژه از سال 2006 که موضوع PMD مطرح شد شاهد عدم صداقت و استقلال آژانس بوده ایم و به نظر می رسد این وضعیت حداقل تا رسیدن به یک توافق سیاسی ، در حوزه فنی ادامه داشته باشد . در این زمینه موضع جمهوری اسلامی همان گونه که رهبر انقلاب اعلام کردند عدم اعتماد به آژانس و نپذیرفتن ارتباط دادن تحریم ها و حل و فصل مذاکرات به گزارش آژانس است که این می تواند کمک بزرگی به تیم مذاکره کننده محسوب شود زیرا برخی اخبار شنیده شده از تیم مذاکره کننده نشان می دهد یکی از مهمترین زیاده خواهی های 1+5 و به ویژه آمریکایی ها در مذاکرات، آن هم در ماه های بعد از تفاهم لوزان ، حل و فصل موضوعات ما با آژانس و سپس رفع تحریم ها بوده که البته با واکنش مخالف تیم ایرانی نیز همراه شده است.

سخنان رهبر معظم انقلاب در موضع بالاترین شخصیت سیاسی نظام می تواند به تیم آمریکایی بفهماند که ایران علی رغم اینکه می داند میدان مذاکره میدان بده بستان است و باید هزینه هایی نیز در این میدان داد (به فرموده رهبری )(2) اما در این زمینه با توجه به عدم اعتماد شدید به آژانس بین المللی انرژی اتمی ، زیر بار چنین شرطی نخواهد رفت . گفته می شود آخرین ساعات مذاکرات سیاسی حساس ، ساعات آخرین مبادلات امتیاز میان کشورها برای رسیدن به نتیجه است و این ساعات طلایی باعث می شود تا آن زمان عموما کشورها در پای میز مذاکره سرسختی نشان دهند تا امتیازبیشتری بگیرند ، سخنان رهبری این فشار را هم از دوش تیم مذاکره کننده در این موضوع برداشته است زیرا طرف آمریکایی با این بیان صریح از سوی بالاترین مرجع سیاسی کشور متوجه شده که تیم ایرانی قصد تغییر موضع خود را در این موضوع نداشته و لذا پافشاری بر آن تنها مذاکرات را دچار چالش خواهد کرد . حتی گفته می شود با توجه به اطلاع تیم آمریکایی از این مواضع قبل از سخنرانی رهبری، جان کری در سخنانی کم سابقه، باقی ماندن بر مطالب ادعایی گذشته را نامطلوب توصیف کرده (3) – هرچند بعدا سخنگویان کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا به تصحیح وتعدیل این موضع کری پرداختند- و آمانو نیز در آخرین گزارش آژانس بر تعیین زمان برای پایان دادن به سوالات آژانس از جمله PMD تاکید نموده است. (4)

اما بعد از توافق ژنو، ایران و آژانس یک رابطه کاری دیگری هم پیدا کردند که عبارت است از بازرسی بازرسان این نهاد بین المللی از تاسیسات هسته ای کشورمان برای تایید انجام تعهدات جمهوری اسلامی در چارچوب توافق ژنو. در این حوزه انصافا ما مشکلی با آژانس نداشته ایم و در این مدت نیز گزارشات ماهانه آژانس ، همواره اجرای صحیح تعهدات ایران را تایید کرده است(5) لذا می توان درک کرد که رهبر معظم انقلاب نیز با توجه به اشرافی که بر کلیات، تاریخچه و جزئیات مذاکرات هسته ای کشورمان در این 14سال دارند نقش آژانس در تایید اقدامات فنی ایران در چارچوب توافق نهایی احتمالی را نادیده نگرفته اند وصرفا بر عدم ارتباط تایید آژانس در حوزه سوالات قبلی و نیز تایید یک جای تعهدات ایران و سپس رفع تحریم ها تاکید داشته و این مسئله را خط قرمز دانسته اند که اقدامی به جا و با توجه به آنچه در مذاکرات جریان دارد ، منطقی و معقول است ضمن اینکه همانطور که گفته شد می تواند تکلیف مذاکره کننده ایرانی را برای طرف مقابل روشن نماید تا از فشار بی مورد بر تیم ایرانی که یک تنه با غیرت ، امانت و تدین جلوی حداقل 6کشور بزرگ ایستادگی می کند جلوگیری به عمل آید.

1 – بیانات رهبر انقلاب در دیدار با مسئولین نظام ، دوم تیرماه94 .khamenei.ir

2 – همان

3-http://www.tasnimnews.com/Home/Single/772043

4- http://www.farsnews.com/newste…=13940319000551

5-http://www.irinn.ir/news/87996

هادی محمدی

منبع: رصد