به گزارش مشرق، سه سال از روز آغاز اجرای تعهدات ۱+۵ ذیل برجام گذشت. روحانی -۲۷ دی ۹۴- در گفت‌وگوی زنده تلویزیونی گفته بود: «امروز با اعلام رسمی اجرای برجام، از پرونده هسته‌ای ایران «امنیت‌زدایی» شد؛ قطعنامه‌های ظالمانه علیه ملت ایران، لغو گردید؛ طومار تحریم درهم پیچیده شد، حقوق هسته‌ای ایران تثبیت گردید و اقتصاد ایران در مدار اقتصاد جهانی قرار گرفت. می‌دانم در طول سال‌های تحریم و فشار، بر شما چه گذشته است. اما اکنون که زنجیرهای تحریم از پای اقتصاد ایران گسسته شده و عزت و استقلال کشور نمایان گشته است، اکنون زمان ساختن و بالیدن است».
در این زمینه:
فیلم / آیا "برجام" درس عبرت می‌شود؟
نامه جمعی از اساتید خطاب به آیت الله آملی درباره FATF
توئیت عراقچی در سومین سالگرد اجرای برجام
ظریف: ایرانی‌ها افسانه قدرقدرتی آمریکا را در هم شکستند
بیانیه فرانسه به مناسبت سومین سالگرد اجرایی شدن برجام
روحانی در بخش دیگری از این گفت‌وگوی زنده تلویزیونی تاکید کرده بود: «از امروز پول‌هایی که متعلق به بانک‌های کشور بود و بواسطه تحریم در خارج مسدود شده بود در اختیار ملت قرار می‌گیرد. در روز ۲۶ دی ماه که مصادف است با سالروز برداشته شدن سایه حاکم تحمیلی از سر ملت، تحریم‌ها نیز از سر این ملت برداشته شد. به نظر من شرایط آینده شرایطی نیست که آمریکایی‌ها بخواهند تحریم های گذشته را برگردانند. تحریم‌های نفتی و بانکی برمبنای قطعنامه‌های شورای امنیت بود که آن قطعنامه‌ها زمینه را برای آن ترک‌تازی‌ها برای افراطیون آمریکا آماده کرده بود، اما امروز دیگر این زمینه وجود ندارد و افکار عمومی جهان هم خریدار آنها نیست. در زمینه تحریم‌های مربوط به آمریکا آنچه مهم بود تحریم‌های ثانویه آنها بود و الا ما که روابط اقتصادی آنچنانی با آمریکایی‌ها نداشتیم و الان هم به آن صورت نخواهیم داشت. از امروز فروش نفت افزایش پیدا کرده است و همچنین در فعالیت‌های بانکی نیز کشور تاکنون هزینه‌هایی به ناروا متحمل می‌شد اما از امروز از طریق بانک‌ها هزار ال‌سی باز شده است.»
هیاهوی زنجیرهای!
همزمان با آغاز اجرای تعهدات ۱+۵ ذیل برجام، روزنامه‌های زنجیرهای با هیاهوی رسانه‌ای به تعریف و تمجید از برجام پرداختند.
این روزنامه‌ها در ۲۷ دی ۹۴ در تیتر اصلی خود نوشتند: «تحریم‌ها به تاریخ پیوست»، «صبح بدون تحریم»، «تحریم‌ها هم رفت»، «فروپاشی تحریم»، «اینک بدون تحریم»، «خلاص شدیم، سلام بر ایران بی‌تحریم»، «سپیده‌دمید»، «تحریم تمام شد»، «پیروزی تدبیر بر تحریم» و…
دلسوزان نظام و صاحبنظران و منتقدان روند مذاکرات هسته‌ای با استناد به سابقه اسفناک آمریکا در اجرای توافقات بین‌المللی، تاکید کردند که به دلیل اینکه در برجام از طرف مقابل تضمینی گرفته نشده است و اجرای تعهدات همزمان و متوازن نیست، این روند به «اقدامات یکطرفه از سوی ایران» ختم شده و دستاوردی برای کشورمان در پی نخواهد داشت. اما دولتمردان و اصلاح‌طلبان بدون هیچ پاسخ کارشناسی، منتقدان را آماج فحاشی قرار دادند.
وعده‌های برجامی!
دولتمردان در سال ۹۴ تمامی امور کشور حتی آب خوردن مردم را به برجام گره زده و مدعی شدند که تمامی مشکلات با برجام رفع خواهد شد! به این موارد دقت کنید:
- به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق (برجام)، در روز اجرای توافق (دی ماه ۹۴) تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به صورتی که در قطعنامه بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل‌ونقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها بطور کامل لغو خواهد شد و نه تعلیق.(حسن روحانی، تیر ۹۴)
- امروز تحریم‌ها، حتی تحریم‌هایی که مربوط به موضوع هسته‌ای نبوده، برداشته شده و این مسئله نیز اعلام شده است.(حسن روحانی، اسفند ۹۴)
- تحریم‌های ظالمانه باید از بین برود تا سرمایه بیاید و مشکل محیط زیست، اشتغال، صنعت و آب خوردن مردم حل شود، منابع آبی زیاد شده و بانک‌ها احیا شوند.(حسن روحانی، خرداد ۹۴)
- دولت می‌تواند در دوران پساتحریم با برنامه‌ریزی جدی، انبوهی از سرمایه را وارد کشور کند.(اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیس‌جمهور)
- تمام تحریم‌ها لغو خواهد شد.(محمد جواد ظریف، وزیر خارجه، فروردین ۹۴ در بیانیه مشترک با فدریکا موگرینی)
- کل تحریم‌های اقتصادی، مالی و پولی اتحادیه اروپا، کل تحریم‌های ایالات متحده که بر شخصیت‌های غیرآمریکایی اعمال می‌شود از روز اجرا لغو خواهد شد، علاوه‌بر آن تحریم ۳۵ ساله هواپیمایی نیز لغو می‌شود.(محمد جواد ظریف، شهریور ۹۴، کمیسیون برجام)
- تحریم‌ها امروز لغو خواهد شد.(محمد جواد ظریف، ۲۶ دی ۹۴)
- ۱۰۰ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران آزاد شد… این دارایی‌ها به طور کلی آزاد شده است و ما می‌توانیم از آن استفاده کنیم.(محمد باقر نوبخت، معاون رئیس‌جمهور، بهمن ۹۴)
- تمامی تحریم‌ها لغو می‌شوند و نه تعلیق.(عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه، فروردین ۹۴)
- در همان روز توافق کلیه تحریم‌ها لغو خواهد شد.(علی اکبر صالحی، معاون رئیس‌جمهور، فروردین ۹۴)
- بعد از توافق منتظر رشد اقتصادی، کاهش تورم و خروج از رکود باشید.(محمد نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس‌جمهور)
- امسال (سال ۹۴) اقتصاد ایران بعد از توافق هسته‌ای شکوفا خواهد شد.(سیف، رئیس‌سابق بانک مرکزی)
- اکنون کشور از بیکاری رنج می‌برد، جوانان مشکل عدم استطاعت مالی برای ازدواج دارند و دولت وظیفه دارد این مشکلات را برطرف کند و امیدوارم با لغو تحریم‌ها این مشکلات برطرف شده و کارهای عمرانی نیز با سرعت بیشتری انجام شود.(علی یونسی، دستیار رئیس‌جمهور)
- سال ۹۴ با توافق هسته‌ای بذر اقتصاد ایران به ثمر می‌نشیند.(طیب نیا، وزیر اقتصاد دولت یازدهم)
- با لغو تحریم‌های یک‌ساله به شرایط پیش از تحریم‌ها بازمی‌گردیم.(مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور)
اوباما و نقض فاحش برجام
مقامات ارشد دولت تاکید کرده بودند که «آمریکا اعتبار بین‌المللی خود را به واسطه یک توافق خدشه دار نمی‌کند»! و «اوباما فردی مؤدب و باهوش است»! و «امضای کری (وزیر خارجه آمریکا) تضمین است»! و...
اما درست یک روز بعد از آغاز اجرای تعهدات ۱+۵ ذیل برجام، وزارت خزانه‌داری آمریکا در دولت باراک اوبامای دموکراتِ مؤدب! و باهوش! با صدور بیانیه‌ای از افزودن نام شرکت‌ها و افراد جدید به فهرست تحریم‌های ایران خبر داد.
نقض برجام توسط دولت اوباما به همین مورد ختم نشد. قانون محدودیت ویزا، تمدید قانون تحریمی آیسا (که دولتمردان آن را نقض فاحش برجام نامیدند)، غارت ۲ میلیارد دلاری اموال مردم ایران، تمدید قانون وضعیت اضطراری علیه ایران و تصویب دهها طرح ضدایرانی تنها بخشی از اقدامات ناقض برجام در طول فعالیت دولت اوباما بود. دولت اوباما در اقدامی ضدایرانی و بی‌سابقه، نماینده ویژه دولت روحانی در سازمان ملل-ابوطالبی- را تروریست نامید!
اوباما در نطق خداحافظی خود در دی ماه ۹۵ با افتخار گفت: «برنامه هسته‌ای ایران را بدون شلیک حتی یک گلوله متوقف کردیم»!
«باراک اوباما» رئیس‌جمهور سابق آمریکا- دی ماه ۹۳- در مصاحبه با شبکه رادیویی ان. پی.آر (رادیوی ملی آمریکا) در اظهارنظری گستاخانه، ملت ایران را «یاغی»! خطاب کرد.
ترامپ، ادامه راه اوباما
همان طیفی که اوباما را فردی مؤدب و باهوش معرفی کرده بود، این بار ترامپ را یک دیوانه و تافته‌ای جدابافته از سیستم حاکمه آمریکا معرفی کرد. این در حالی است که ترامپ از همان روح برجامی سخن گفت که اوباما به آن‌اشاره کرده بود. ترامپ همان تحریم ویزایی را علیه ایران به اجرا گذاشت که زیرساخت قانونی آن را دولت اوباما مهیا کرده بود. دونالد ترامپ در ادامه قانون تحریمی آیسا در دولت اوباما، قانون کاتسا ۲۰۱۷ (مشهور به سیاه‌چاله تحریم‌ها یا مادر تحریم‌ها) را امضا کرد و همانند اوباما، قانون وضعیت اضطراری علیه ایران را تمدید کرد.
دونالد ترامپ در اظهارنظری گستاخانه، ایرانیان را «ملت تروریست»! نامید.
از کدخدا تا مزاحم!
۱۸ اردیبهشت ۹۷ و در دولت ترامپ، آمریکا رسماً از برجام خارج شد. آقای روحانی که سال ۹۲ گفته بود «اروپا آقا اجازه است و بستن با کدخدا (آمریکا) راحت‌تر است»! پس از خروج آمریکا از برجام اعلام کرد که «یک موجود مزاحم از برجام رفت» و سپس تصریح کرد که «برجام منهای آمریکا را با دیگر اعضای ۱+۵ و از جمله اروپا ادامه می‌دهیم»!
این اظهارنظر در حالی بیان شد که مقامات ارشد دولت پیش از آن در اظهارات جداگانه اعلام کرده بودند که واکنش ایران به خروج آمریکا از برجام، فوری، غیرقابل تصور، پشیمان‌کننده و دردناک خواهد بود.
کارشناسان در واکنش به این اقدام دولت روحانی تاکید کردند که سیاستی که یک روز با اروپا مذاکره شود برای مقابله با آمریکا (توافق سعدآباد) و روز دیگر آمریکا را بزک کنند برای اینکه مذاکره با وی را شروع و برجام راه بیندازند و روز دیگر کدخدا را مزاحم تلقی کرده و مجدداً مذاکره با اروپا (برجام بدون آمریکا) را در دستور قرار دهند، ناشی از یک دیپلماسی متزلزل و ضعیف است و راه به جایی نمی‌برد و تضمین‌کننده منافع ملی نیست.
آمریکا بدون هیچ هزینه‌ای از برجام خارج شد. علت اصلی این امر نیز محاسبات غلط دولت در امضا و اجرای توافق و بی‌توجهی به ۲۹ شرط ابلاغی از سوی رهبر معظم انقلاب، مجلس شورای اسلامی و شورای عالی امنیت ملی بود. بگذریم از اینکه ۴ روز بعد، موگرینی صراحتاً اعلام کرد که روحانی به وی تضمین داده که در صورت خروج آمریکا از برجام، ایران از برجام خارج نخواهد شد!
۲۲ اردیبهشت ۹۷، پایگاه تحلیلی «پولیتیکو» به نقل از «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نوشت: از «حسن روحانی» رئیس‌جمهور ایران تضمین گرفته که این کشور علی‌رغم تصمیم «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران، همچنان در توافق می‌ماند.
در حقیقت آمریکا در شرایطی که دهها امتیاز نقد از ایران گرفته بود، به هیچ‌یک از تعهدات خود در برجام عمل نکرد و نه تنها تحریم‌ها را که مسئله اصلی در مذاکرات بود، لغو نکرد، بلکه دهها تحریم جدید هم به آن افزود.
اردیبهشت ۹۷، روزنامه «الجمهوریه» لبنان در گزارشی نوشت: آمریکا قبل از خروج از برجام، از سه کشور اروپایی برای مقابله با برنامه موشکی و منطقه‌ای ایران ضمانت گرفته است.
بسته پُر از هیچ!
تاکید بر ادامه برجام با اروپا در حالی بود که تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه، آلمان) در توافق سعدآباد در دولت اصلاحات ثابت کردند که قابل اعتماد نیستند. قرار بر این بود که اروپایی‌ها حداکثر تا ۱۰ خردادماه بسته پیشنهادی خود مبنی بر تضمین اجرای تعهدات برجامی را ارائه دهند؛ اما موگرینی صراحتاً اعلام کرد که درخصوص تعهدات برجامی به ایران تضمین نمی‌دهیم. اروپا در نهایت در نیمه تیرماه بسته پیشنهادی خود را ارائه کرد. روحانی در گفت‌وگوی تلفنی با «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان اعلام کرد که بسته پیشنهادی اروپا مأیوس‌کننده بود.
بیانیه ۱۰ بندی اتحادیه اروپا در برجام بدون آمریکا در نیمه تیرماه ۹۷ منتشر شد. این بیانیه از فقدان تضمین برای حفظ برجام در مقابل عهدشکنی و کارشکنی آمریکا رنج می‌برد. تکرار ادبیات کلی و مبهم و شعار زده بدون ارائه تضمین‌های مشخص درباره مواخذه آمریکا در شورای امنیت و نحوه مقابله با تحریم‌هایی که عملاً برجام را از بین می‌برد، همچنان مشکل اروپایی‌ها در ادعای پایبندی به برجام بود.
در تابستان ۹۷ شرکت‌های اروپایی بدون توجه به تعهدات خود برای خروج از ایران صف کشیدند. در همین راستا شرکت‌های بدعهدی همچون پژو و توتال اعلام کردند که فعالیت‌های خود در ایران را تعلیق خواهند کرد. شرکت‌های ایرباس، زیمنس، اینژی، مرسک، دی زی بانک آلمان و چند شرکت دیگر نیز بیانیه‌های مشابهی صادر کردند.
پیش از آن «امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه-اردیبهشت ۹۷- در حاشیه نشست غیررسمی سران اروپا در بلغارستان گفته بود: «به خاطر مسئله ایران، علیه شرکت‌های آمریکایی جنگ تجاری یا راهبردی راه نخواهیم انداخت. این کار منطقی نیست. ثانیاً، شرکت‌های فرانسوی را به ماندن در ایران مجبور نخواهیم کرد».
دیگر مقامات اروپایی نیز اظهارات مشابهی در همصدایی با آمریکا بیان کرده بودند.
عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر خارجه- ۱۳ شهریور ۹۷- در برنامه زنده تلویزیونی «رو در رو» که از شبکه چهارم سیما پخش شد، گفته بود: «ما به اروپایی‌ها روشن گفته‌ایم اگر منافع اصلی ما در برجام، بحث فروش نفت و بازگشت پول نفت، پرداخت‌ها و دریافت‌ها (ساز و کار مالی و بانکی) عملیاتی نشود، برای ما ماندن در برجام هیچ فایده دیگری نخواهد داشت. آنها برای عملیاتی کردن ساز و کار خود تا ۱۳ آبان وقت دارند و از این تاریخ به بعد فایده‌ای ندارد که بخواهند انجام دهند».
«کمال خرازی» وزیر امور خارجه دولت اصلاحات و رئیس شورای راهبردی روابط خارجی نیز- ۲۶ آذر ۹۷- در پاسخ به سؤالی درباره اجرایی شدن SPV بین ایران و اروپا گفته بود:«اروپا وعده اجرایی شدن این موضوع را داده، البته انتظار این است که گام‌های عملی در این راستا از سوی اروپا برداشته شود. در گفت‌وگوهای آقای ظریف و اروپایی‌ها، آنها قول داده‌اند تا پایان سال میلادی SPV را اجرایی کنند».
علاوه بر این، موگرینی- ۱۹ آذر ۹۷- گفته بود: «ساز و کار مالی اروپا با ایران تا پایان سال ۲۰۱۸ اجرایی می‌شود».اکنون بیش از ۲ هفته از آغاز سال ۲۰۱۹ سپری شده است و جز وعده‌های پوچ، چیزی از بسته اروپایی و spv نصیب ایران نشده است. کانال مالی اروپا (spv) حتی اگر اجرایی نیز بشود، چیزی فراتر از نفت در برابر غذا و دارو نیست.
این در حالی است که قرار بود در اولین روز اجرای برجام، دی ۹۴ تمامی تحریم‌های ضدایرانی لغو شود و نه تعلیق و نه اینکه پس از سه سال و بعد از بتن‌ریزی در صنعت هسته‌ای، تازه برسیم به نفت در برابر غذا و دارو.
جاده‌صاف‌کنی برای برجام بعدی!
«فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا-خرداد ۹۷- گفت: «درباره برنامه موشکی ایران اختلافی با آمریکا نداریم». موگرینی در همان مقطع در اظهارنظری دیگر گفت: «عزم ما برای حفظ توافق هسته‌ای، در راستای منافع آمریکاست».
در آذر ۹۷ انگلیس و فرانسه در اقدامی ضدایرانی، جلسه شورای امنیت برای بررسی گزارش‌ها درباره آزمایش‌های موشکی ایران را تشکیل دادند. این دو کشور نتوانستند هیچ مدرکی مبنی بر اینکه قطعنامه‌های شورای امنیت از سوی ایران نقض شده‌اند، ارائه دهند.
علاوه بر این دولت فرانسه- در آذر ۹۷- در حالی که بعد از گذشت چندین هفته هنوز نتوانسته بود بحران داخلی خود را حل کند و مشغول سرکوب وحشیانه معترضان بود، در اقدامی مداخله‌جویانه و گستاخانه خواستار شفاف‌سازی درخصوص مسائل داخلی ایران شد.
کلام پایانی اینکه اروپا بایستی در این سه سال به تعهدات برجامی خود عمل می‌کرد، SPV عملی هم شود جای تعهدات برجامی اروپا را نمی‌گیرد. تجربه نشان داده است که اروپا جز وعده‌های پوچ و توخالی کاری انجام نمی‌دهد.
از ۱۸ اردیبهشت ۹۷ تاکنون دو دیپلمات ایرانی از هلند، دو دیپلمات ایرانی از آلبانی و یک دیپلمات ایرانی نیز از فرانسه به دلایل واهی اخراج شدند. علاوه بر این در این مدت، یک دیپلمات ایرانی در آلمان بازداشت و سپس به بلژیک مسترد شد.
علاوه بر این، در روزهای اخیر اروپا وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران را نیز تحریم کرده است.اروپا همصدا و همراه با آمریکا به خیال خام خود در پی آن است تا با معلق نگه داشتن اقتصاد ایران- در انتظار رسیدن میوه‌های برجام- با فشار به ایران در حوزه موشکی و منطقه‌ای، ضمن دائمی کردن برجام هسته‌ای، برجام‌های بعدی را کلید بزند.
روزنامه زنجیرهای شرق که ید طولایی در بزک برجام دارد، در روزهای گذشته در اعترافی دیرهنگام نوشته بود: «جامعه اروپایی خاطرجمع شده است چنان‌که تعهدات برجامی خود را زیر پا بگذارد یا انجام آن را به تعویق بیندازد، واکنش جدی ایران ازجمله خروج این کشور از برجام را برنخواهد انگیخت؛ بنابراین دلیل و توجیهی نمی‌بیند که خود را درگیر کاری کند که بالاخره با ریسک و مخاطرات خاص خود همراه است».
روزنامه زنجیرهای سازندگی از دیگر بزک‌کنندگان برجام نیز در روزهای گذشته در اعترافی دیرهنگام نوشته بود: «امروز فقط یک کشور به صورت عملی پایبند به توافق بوده است؛ ایران. آشکار است که اکنون دیگر توافقی وجود ندارد که اروپایی‌ها بخواهند از آن حمایت کنند. بلکه آنان از محدودیت‌های هسته‌ای ایران حمایت می‌کنند… ایران مو به مو تعهدات هسته‌ای خود را اجرا می‌کند، اما تحریم‌هایی را تحمل می‌کند که به مراتب سخت‌تر از دوره قبل از توافق است و طرف‌های دیگر کاملاً از تعهدات خویش خارج شده‌اند… امروز دولت نیازمند آن است که باور کند برجام به پایان رسیده… اکنون جواب مشخص است. خروج از برجام و بازگذاشتن راه مذاکره با کسانی که قدرت عمل به تعهداتشان را دارند، این گزینه بهتری از ماندن در توافق یکجانبه، تحریم‌های سخت‌تر از پیشابرجام، دل‌خوش کردن به اقدامات نمادین اروپا و مشاهده رکودی است که این بار می‌تواند اقتصاد کشور را از گروه کشورهای با درآمد متوسط به فقیر مبدل سازد»
دولت آقای روحانی می‌بایست رویکرد انفعالی در مواجهه با گستاخی اروپا را متوقف کرده و با خروج از برجام، در جهت احقاق حقوق مردم ایران گام بردارد.