سرویس سیاست مشرق - این روزها مقارن است با سالروز امضای برجام؛ همان توافقی که دولتمردان و اصلاح طلبان آن را «فتح الفتوح» و «آفتاب تابان»، «معجزه قرن»، «بزرگ‌ترین دستاورد تاریخ ایران»، «نشانه تسلیم همه قدرت‌های بزرگ در برابر ایران»، «پیروزی بزرگتر از فتح خرمشهر» و...نامیده بودند.

اما حالا از جشن ۴ سالگی برجام در روزنامه‌های اصلاح طلب خبری نیست. گویا بزک کنندگان برجام روزه سکوت گرفته‌اند.

تیر ۹۴، روزنامه‌های اصلاح طلب با هیاهو و جنجال، اینگونه وانمود کردند که با امضای برجام، فتح الفتوح بزرگی رخ داده و به دلیل مذاکره با آمریکا تمامی مشکلات کشور رفع خواهد شد.

روزنامه‌های اصلاح طلب با این تیترها به تعریف و تمجید از برجام پرداختند: «ظریف گل زد، ایران خندید»، «توافق قهرمانانه ایران»، «مُهر تدبیر بر پیشانی تحریم»، «پیروزی بدون جنگ»، «فتح الفتوح دیپلماسی ایران»، «کلید چرخید، ایران خندید»، «انفجار اتمی، بدون بمب»، «خورشید درخشان شد»، «آغاز عصر ایرانی»، «انفجار امید»، «حصر ایران شکست»، «خجسته باد این پیروزی»، «ایران بر قله توافق»، «توافق قهرمانانه ایران»، «غروب تحریم، ساحل توافق» و...

در همان مقطع و حتی پیش از آن و در طول مذاکرات، منتقدان با دلایل فنی و کارشناسی تاکید کردند که توازن در اجرای تعهدات، همزمانی اجرای تعهدات، ضمانت اجرا و مکانیسم شکایت، پیش بینی عهدشکنی طرف مقابل و دریافت خسارت از طرف عهدشکن به هیچ عنوان در برجام لحاظ نشده است. اما دولتمردان و فعالین اصلاح طلب، منتقدان و کارشناسان را بی سواد و کاسب تحریم نامیده و آنها را به جهنم حواله دادند.

تضمین امضای کِری و اوبامای مؤدب!

دولتمردان، اوباما را فردی مؤدب! و باهوش! و نامیده و تاکید کردند که امضای کِری (وزیر خارجه آمریکا) تضمین است و دولت بعدی آمریکا (دولت ترامپ) نمی‌تواند از برجام خارج شود!

اما در ادامه، اوباما، در اقدامی بی سابقه، ویزای نماینده دولت ایران در سازمان ملل- ابوطالبی- را صادر نکرد و مدعی شد که نماینده دولت روحانی، تروریست! است. باراک اوباما در ادامه، قانون تحریمی آیسا را تمدید کرد؛ اقدامی که دولتمردان آن را نقض فاحش برجام نامیدند. اوباما همچنین قانون وضعیت اضطراری علیه ایران را نیز تمدید و قانون محدودیت ویزا را هم امضاء کرد. در ادامه و در دولت باراک اوبامای مؤدب! و باهوش!، ۲ میلیارد دلار از اموال ملت ایران بلوکه شد.

دولت اوباما برجام را لگدمال کرد و تصریح کرد که ما توان هسته‌ای ایران را متوقف کردیم و حالا نوبت دولت بعدی (ترامپ) است که همین رویکرد را درباره توان موشکی و قدرت منطقه‌ای ایران نیز اجرا کند.

دونالد ترامپ به کاخ سفید آمد؛ وی دقیقاً همین رویکرد را اجرا کرد. ترامپ صراحتاً اعلام کرد که ایران «روح برجام» را نقض کرده و باید درباره توان موشکی و قدرت منطقه‌ای و دائمی کردن محدودیت‌های برجامی، امتیازات جدید بدهد.

ظریف: آمریکا از برجام خارج نمی‌شود!

مقامات ارشد دولت روحانی تاکید داشتند که ترامپ از برجام خارج نمی‌شود، اما دولت ترامپ در ۱۸ اردیبهشت ۹۷ از برجام خارج شد. دولتمردان اعلام کردند که به دلیل آنکه ایران در برجام بر سر آمریکا کلاه گذاشت، این کشور از برجام خارج شد.

اما واقعیت چیز دیگری بود. جان کری، که دولتمردان امضایش را تضمینِ برجام نامیده بودند، چند ماه پس از خروج آمریکا از برجام، علت این اقدام را صراحتاً اعلام کرد. او گفت علت اصلی خروج آمریکا از برجام این بود که «توافق بدون آمریکا هم دارد کارش را می‌کند». هدف اصلی آمریکا و شرکای اروپایی‌اش در توافق هسته‌ای این بود که ایران یکطرفه محدودیت‌های برجامی را اجرا کند.

چند هفته قبل از خروج آمریکا از برجام، مقامات ارشد دولت روحانی صراحتاً اعلام کردند که اگر آمریکا از توافق خارج شود، ایران همچنان در برجام خواهد ماند. این بهترین گزینه برای آمریکا بود. اینکه خودش درباره همان تعهدات نیم بند هم دیگر پاسخگو نبود و در مقابل ایران همچنان بدون هیچ کم و کاستی تعهدات برجامی خود را اجرا می‌کرد. برای همین بود که وزیر خارجه دولت اوباما گفت، «آمریکا از برجام خارج شد، چون برجام بدون آمریکا هم دارد کارش را می‌کند».

دلار هزارتومانی، دلار ۱۹ هزارتومانی!

در سال ۹۴، دولتمردان و ستاد تبلیغاتی برجام، با عملیات روانی اینگونه القا کردند که اگر توافق هسته‌ای امضاء شود، وضعیت معیشتی مردم ایران دگرگون شده و ارزش دلار به ۱۰۰۰ تومان کاهش پیدا خواهد کرد.

اما گره زدن معیشت مردم به مذاکره با آمریکا موجب شد تا دلاری که تا پیش از برجام حدود ۳ هزارتومان بود، پس از امضای توافق تا ۱۹ هزارتومان نیز افزایش یافت.

دولتمردان و اصلاح طلبان در سال ۹۶ مدعی بودند که اگر رقبای روحانی در انتخابات پیروز شوند، برجام از بین رفته و بدترین وضعیت در کشور ایجاد شده و دلار ۵ هزارتومان خواهد شد. اکنون دلار حدود ۱۲ هزارتومان است و دولت روحانی همچنان در برجام است.

وقتی هسته‌ای داشتیم، دلار ۳ هزارتومان بود. اکنون که هسته‌ای نداریم، دلار حدود ۱۲ هزارتومان است و فروش نفت کاهش یافته و تحریم‌ها نیز افزوده شده است.

از لغو بالمره تحریم‌ها تا پیروزی اخلاقی!

۲۳ تیر ۹۴، روحانی اعلام کرد: «امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق این توافق، در روز اجرای توافق (دی ماه ۹۴) تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به‌صورتی که در قطعنامه بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل‌ونقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها بالمره (یکباره) لغو خواهد شد و نه تعلیق...امروز روزی است که قدرت‌های بزرگ اعلام کرده‌اند همه تحریم‌ها برداشته و همه قطعنامه‌های ظالمانه لغو و شرایط عادی و معمولی در روابط با ایران آغاز خواهد شد».

ظریف، عراقچی، صالحی، جهانگیری، نوبخت و دیگر مقامات دولتی همگی اعلام کردند که تحریم‌ها لغو خواهد شد و گشایش فراوانی در وضعیت معیشتی مردم ایجاد می‌شود.

تحریم ها نه تنها لغو نشد، بلکه با قوانینی همچون «آیسا» و «کاتسا ۲۰۱۷» و...زیرساخت گسترده تری پیدا کرد.

اما دولتمردان بجای عذرخواهی و تغییر رویکرد خود، به انکار وعده ها و دستاوردسازی از برجام روی آوردند.

ظریف در اظهارنظری تأمل برانگیز گفت «هدف برجام اصلا اقتصادی نبود»!؛ روحانی نیز گفت «برجام پیروزی اخلاقی ایران بود»!

این اظهارنظرها بیش از هر چیز، توهین به شعور مردم ایران بود. سوالی که در افکار عمومی ایجاد می شد این بود که ما در صنعت هسته ای بتن ریختیم که کاپِ اخلاقِ برجام بگیریم؟!

اروپا، همصدا با آمریکا

وقتی آمریکا از برجام خارج شد، مقامات ارشد دولت گفتند، اروپا کنار ماست و شکاف عمیقی میان اروپا و آمریکا ایجاد شده و موگرینی گفته، هر چه تهران بگوید!

اما سابقه سیاه اروپا در توافق سعدآباد و همچنین برجام (از ۹۴ تا ۹۷) خلاف این ادعا را ثابت می کرد. در نهایت دولتمردان پس از یکسال تازه به حرف منتقدان رسیده و تاکید کردند که اروپا فقط حدود یکدرصد تعهدات خود را انجام داده و علیرغم سپری شدن ۴ سال از امضای توافق، ۹۹ درصد تعهدات اروپا روی زمین مانده.

اکنون دولت روحانی در دو گام، تعهدات برجامی خود را کاهش داده اما این رویکرد، حداقلی و با سرعتی کم بوده و به همین دلیل نتوانسته خواسته های ایران را پاسخ دهد.

فرجامِ برجام نشان داد که مذاکره با آمریکا نه تنها معیشت مردم را بهبود نمی دهد، بلکه سفره ملت را کوچک هم می کند.

دولتمردان باید از فرصت باقیمانده تا پایان دولت استفاده کرده و ریل گذاری خود را تغییر دهند. دستاوردسازی های موهوم از برجام و تبدیل این توافق به یک مسئله حیثیتی برای دولت، هیچ دستاوردی برای مردم در بر نخواهد داشت.