سرویس سیاست مشرق – در روزهای اخیر و با آشکار شدن ضعف‌ها و ناکارآمدی‌های دولت اعتدال؛ اندک اندک از جانب کسانی از "مراجع اجتماعی" و مشوّقان مردم در انتخابات‌های 92 و 96 برای رأی دادن به رئیس‌جمهور روحانی، صدای "عذرخواهی" به‌گوش می‌رسد.

آنها در تریبون‌هایی که دارند از مردم به‌خاطر معرفی رئیس‌جمهور روحانی و بروز گرانی‌ها در کشور عذرخواهی می‌کنند.

صادق زیباکلام از چهره‌های اصلاح‌طلب که چندی قبل گفته بود مردم می‌خواهند به خاطر رأی به روحانی او را سنگباران کنند؛ به تازگی در یک مصاحبه اظهار کرده است: باور کنید که رویم نمی‌شود در چشم کسانی که با تشویق من به روحانی رأی دادند، نگاه کنم؛ شرمنده آنهایم.[1]

اشکان خطیبی از بازیگران سینما و تئاتر کشورمان نیز در یک پست اینستاگرامی با تأکید بر اینکه سلبریتی نیست! به خاطر تشویق مردم به رأی به رئیس‌جمهور روحانی ابراز معذرت کرده است.

بماند که در این میان یکی از سلبریتی‌های حامی آقای روحانی نیز با ژست "ناامیدی"! و به جای عذرخواهی از این گفته است که قصد کوچ دارد...

اگرچه شاید کسانی از این افراد بگویند که روحانی تغییر کرده و انتخاب روز اول ما درست بود اما حتی در این حالت نیز مسئولیتی از این افراد سلب نمی‌شود.

ضمن اینکه به نظر می‌رسد به این تعداد از افراد و مراجع اجتماعی عذرخواه از رأی به روحانی افزوده شود.

اکنون سؤال اینجاست که این عذرخواهی چه چیزی را قرار است حل کند و اگر یک مرجع اجتماعی که در علم جامعه‌شناسی به مثابه رجال سیاسی، استادان دانشگاه، هنرمندان، ورزشکاران حرفه‌ای، خیرین،‌ روزنامه‌نگاران و... تعریف میشود؛ روزی در انتخاب سیاسی خود اشتباه کرد؛ چه باید بکند؟!

*توبه، اصلاح و تبیین/ جبران اشتباه با هدف منتفع‌ساختن مردم/ نظر قرآن کریم درباره اشتباهات سیاسی و استدلالی

برای پاسخ به این پرسش، پاسخ‌های سهل و ممتنع فراوانی وجود دارد.

اما بارزترین وجهی که در پاسخ‌های موجود بایستی به چشم بیاید؛ انتفاع این "چه باید کردن و چه باید بودن" برای مردم است.

یعنی یک مرجع اجتماعی پس از آنکه در انتخاب خود اشتباه کرد و جمع زیادی از مردم را نیز به اشتباه کشاند؛ چه رفتاری را باید از خود بروز دهد که بیشترین انتفاع را به حال مردم و حاکمیت کلان کشور برساند؟

بدیهیست که عذرخواهی و توبه رسمی، ابتدایی‌ترین کار در این زمینه است و انتفاع آن هم تا حد زیادی به خود آن مرجع اجتماعی مربوط است نه به مردم!

در قرآن کریم و در آیه 160 سوره بقره؛ محتوای بسیار مهم و قابل تأملی در این زمینه وجود دارد...

خداوند متعال در اشاره به کسانی که آیات الهی را در مقابل مردم انکار می‌کنند و موجب اشتباه عمومی می‌شوند، وعده عذاب می‌دهد اما در اشاره به راه توبه برای این افراد می‌فرماید:

"مگر کسانی که توبه کردند و به اصلاح -تباهکاری های خود- پرداختند و -آنچه را کتمان کرده بودند- بیان نمودند، پس توبه آنها را می‌پذیرم و البته منم که بسیار عطوف و توبه پذیر و مهربانم." (ترجمه آیت‌الله مشکینی)

قرآن کریم در اشاره به چیستی عمل این افراد عذرخواه از عبارت "تابوا و اَصلحوا و بیّنوا" استفاده می‌کند و سه ضرورت توبه، اصلاح و تبیین را مطرح می‌سازد.

اگرچه بایستی در این زمینه نظر مفسّرین برجسته قرآن را شنید و در مفاهیم توبه و اصلاح و تبیین، غور کرد اما من حیث‌المجموع روشن است که صاحبان اشتباه صرفا مأمور به عذرخواهی و توبه نیستند و اقدامات دیگری مثل اصلاح و تبیین نیز هم بر آنها مترتّب است.

آنچه ما در یک نگاه ژورنالیستی و سیاسی از این 3 دستور مهم می‌فهمیم (و صدالبته در صورت بروز اشتباه کلان سیاسی بر ما هم واجب است که از همین مسیر طی طریق کنیم) این است که برای جبران، باید در جهت اصلاح اشتباه گذشته و تبیین واقعیت صحنه برای بستن راه اشتباه نیز برآمد.

اما در یک اشتباه سیاسی و با نگاهی که اشاره کردیم؛ اصلاح و تبیین پس از عذرخواهی چگونه ممکن است؟!

* کاری که سران فتنه حاضر به انجامش نشدند/ چرا جبران اشتباه بدون "اصلاح و تبیین" ممکن نیست؟

یک توّاب سیاسی باید در کنار توبه، برای جامعه مخاطبان خود بیان کند که چرا مرتکب اشتباه شد؟! این می‌تواند نخستین گام برای تبیین اشاره باشد.

در واقع او، همانند یک مدیر خسارت دیده از یک تصمیم؛ حالا در مابه‌اِزای خسارتی که وارد آورده ارزش دارد و می‌تواند با بیان دقیق دلایل اشتباه خود؛‌ راه آن خسارت را برای همیشه ببندد.

محبث تبیین اما با مقوله "اصلاح" نیز متداخل است.

یعنی همانطور که اشاره شد؛ آن مدیر خسارت دیده اکنون راه را از چاه بهتر بازمی‌شناسد و مکلّف است که برای انتخاب راه درست به سازمانش، کارمندانش و به مردم گِرا بدهد.

و از اینجاست که گام اصلاح نیز آغاز می‌شود.

یعنی تنها با همین متد سه‌گانه است که می‌توان به ترمیم یک اشتباه اندیشید و ضمن اینکه نگذاشت یک انسان و یک ملّت مرتکب خطای دوباره شود؛ راه جبران اشتباهات گذشته را نیز هموار کرد.

بدیهیست که اصلاح مورد اشاره ما در امر سیاست و هنگامی که تمام صدر تا ذیل انتخاب‌های یک جناح توسط مردم آزموده شده است؛ ممکن و میسور نخواهد بود جز با اشاره به "مثبتات رقیب"!

یعنی اگر فردی بعنوان یک مرجع اجتماعی؛ بر اساس علایق جناحی خود مردم را به یک رأی بد تشویق کرده و هم‌اکنون با ناکارآمدی دولتش مواجه شده؛ اکنون راهی ندارد جز اینکه در فرایند توبه و تبیین و اصلاح؛ به گزینه‌های کارآمد ولو در اردوگاه رقیب اشاره کند.

زیرا در غیر اینصورت مقوله تبیین و اصلاح وقوع نخواهند یافت.

جالب است که بر اساس روایت‌هایی که از دموکراسی‌های جهان می‌دانیم؛ در برخی از این نظامات؛ رفتار "اشاره به مثبتات رقیب" در میان کسانی از رجال این کشورها وجود دارد و این افراد اگر در مقابل ضعف عمده خود، قوّت عمده‌ای را در یک حزب رقیب ببینند؛ در پیشگاه مردم به آن اشاره می‌کنند.

البته روشن است که انتظار "توبه و اصلاح و تبیین" به لحاظ رضایت نفسانی، یکی از سخت‌ترین مقولات است اما خواست اجرای آن عقلانیست.

در خاتمه لازم به اشاره است که رجالی مثل سران فتنه با اینکه هم‌اکنون 10 سال از فتنه سال 88 گذشته است اما همچنان حاضر به برداشتن هیچیک از سه گام قرآنی مذکور نیستند و با اینکه پرده‌های زیادی از حقیقت برای مردم کنار رفت و حتی رجال اصلاحات نیز تأکید کردند که در سال 88 تقلّبی در کار نبوده است[2] اما آن 3 نفر هنوز حاضر به "توبه و اصلاح و تبیین" نیستند...

باشد که این راه طی شده و این توضیح مهم قرآنی که می‌تواند به یک سرفصل مهم برای پیشرفت و سعادت مردم در هر نظام سیاسی منجر شود؛ به مثابه یک چراغ راه در پیشگاه نام‌آوران سیاسی و مراجع اجتماعی جامعه ایران باشد.

***

1_http://www.jahannews.com/news/709534

2_https://tn.ai/114430