در هفته‌های ابتدایی اجرای این طرح اغلب بانک‌ها روال سابق در دریافت تسهیلات را ادامه می‌دادند و علت عدم اجرای طرح را عدم ابلاغ بخشنامه عنوان می‌کردند در حالی که بخشنامه بانک مرکزی در 15 اسفند ماه ابلاغ شده و از زمان ابلاغ لازم‌الاجرا بود. 

بیشتر بخوانید:

جزئیات پرداخت وام ۲ میلیونی به ۴ میلیون خانوار

اجرای طرح تنفس سه ماهه وام‌های قرض‌الحسنه

بانک مرکزی برای رفع ابهام و تاکید بر اجرای مصوبه شورای پول واعتبار، مجددا در 6 فروردین ماه 99 بخشنامه‌ای به بانک‌ها و موسسات اعتباری برای تنفس سه ماهه تسهیلات قرض‌الحسنه ابلاغ کرد. 

برای پیگیری اجرای این طرح و اخذ اطلاعات درباره تعداد کل وام‌های قرض‌الحسنه، ارزش ریالی این وام‌ها، تعداد وام‌های تعویق شده و تعویق نشده و به‌طوری کلی میزان اجرای طرح شبکه بانکی پیگیری‌هایی از بانک مرکزی انجام دادیم اما تا این لحظه بانک مرکزی اطلاعاتی ارائه نکرده است. موضوع را از دارندگان وام‌های قرض‌الحسنه پیگیری کردیم و اطلاعات و نتایج این گزارش براساس اطلاعات دریافت شده از وام‌گیرندگان و برخی کارمندان شعب بانک‌ها به دست آمده است.

در ابتدا چند نکته درباره وام‌های قرض‌الحسنه باید مورد توجه قرار گیرد. نکته اول تاریخ مانده بدهی افراد است زیرا با توجه به اینکه اقساط ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت ماه مشمول تنفس سه ماهه است، در صورتی که بدهی گیرنده تسهیلات قرض‌الحسنه مربوط به ماه‌های دی و بهمن باشد، ممکن است با اخطار بانک و یا برداشت از حساب مواجه شود.

نکته بعدی، موجودی حساب و اجازه برداشت از حساب با تایید گزینه دستور پرداخت است. معمولا برای پرداخت اقساط تسهیلات، گیرنده تسهیلات اجازه برداشت خودکار از حساب خود را به بانک می‌دهد که در اصطلاح بانکی به آن دستور پرداخت گفته می‌شود. 

* سیستم «دستور پرداخت» عامل اخلال اجرای طرح تنفس سه ماهه  

در بررسی روند اجرای طرح تنفس سه ماهه وام‌های قرض‌الحسنه، یکی از مسائلی که محل بحث شده است، برداشت از حساب مشتریان در صورت وجود پول در حساب است. علت این مساله را از کارمندان یکی از بانک‌های دولتی جویا شدیم که وی در پاسخ گفت: «در زمان اعطای تسهیلات، برای سهولت کار، گیرندگان تسهیلات می‌توانند روش دستور پرداخت را فعال کنند و سیستم به صورت خودکار هر ماه و در تاریخ مشخص اقساط وام را از حساب مشتری برداشت می‌کند. این حالت بعد از ابلاغ بخشنامه بانک مرکزی همچنان در شبکه بانکی وجود دارد و کسانی که اجازه برداشت خودکار اقساط از حساب خود را داده‌اند، از حساب آنها برداشت می‌شود.

وی افزود: به همین دلیل برخی مشتریان از حساب مرتبط با تسهیلات خود برداشت می‌کنند تا سیستم به صورت خودکار از حساب آنها برداشت نکند و یا اینکه از بانک می‌خواهد سیستم دستور پرداخت را برای آنها غیرفعال کند.

 این مولفه‌ها باعث شد در مخاطبان سوال ما گاهی درباره یک بانک واحد پاسخ‌های متفاوتی بدهند.  

به عنوان مثال یکی از گیرندگان تسهیلات از بانک انصار ما گفت: بانک انصار در اسفند ماه از حساب من برداشت کرد و پولی به حساب من بازنگشت؛ اما از در فروردین ماه برداشتی از حساب من انجام نشد. اما مخاطب دیگر ما می‌گوید بانک انصار برداشتی از حساب نداشته است و پیامک اخطاری هم برای من ارسال نکرده است.

این وام گیرنده در ادامه تاکید کرد: در سامانه پرداخت اقساط بانک انصار اسفند و فروردین را به عنوان اقساط پرداخت نشده منظور کرده است. البته جریمه‌ای بابت آن منظور نکرده اما در سیستم بانک این سه ماه به عنوان تنفس در نظر گرفته نشده است.

* استمرار سیستم «دستور پرداخت» در اغلب بانک‌ها

با گفت‌وگویی که با گیرندگان وام قرض‌الحسنه از بانک‌های بانک‌های ملی، کشاورزی، رفاه و ملت داشتیم، مساله برداشت خودکار از حساب در صورت داشتن موجود در حساب دیده می‌شود. این سه بانک که احتمالا تعداد آنها بیشتر از سه بانک است، پیامک اخطاری برای مشتریان ارسال نکرده‌اند و در صورت نبود موجودی در حساب معرفی شده، جریمه‌ای برای وام‌گیرنده درج نکرده‌اند اما اگر در حساب آنها پولی بوده است، از حساب برداشت کرده‌اند. 

استدلال این بانک‌ها این است که اگر مشتری تمایل به برداشت اقساط وام خود برای این سه ماه را نداشت باید لغو دستور پرداخت را از بانک درخواست کند.

پیگیری از وام‌گیرندگان بانک‌های سینا، پارسیان و تجارت هم نشان می‌دهد این بانک‌ها که معمولا برای وصول اقساط خود پیامک ارسال می‌کردند در این مدت پیامکی ارسال نکرده و برداشتی هم از حساب نداشته اند.

* اجرای طرح با ثبت درخواست در سایت

همچنین یکی از گیرندگان وام قرض‌الحسنه ازدواج از موسسه اعتباری ملل، در این باره به خبرنگار ما گفت: از بانک تماس گرفتند و گفتند اگر نمی‌خواهید اقساط این سه ماه را بپردازید از طریق سایت بانک درخواست‌تان را ثبت کنید و من هم درخواستم را ثبت کردم. در این مدت پیامکی برای پرداخت اقساط نداشتم.  

* اجرای طرح تنفس سه ماهه در دو بانک قرض‌الحسنه

همچنین در این پیگیری، چند وام‌گیرنده از بانک قرض‌الحسنه مهر ایران بودند بر این نکته تاکید کردند که این بانک برای ماه‌های قبل معمولا چند روز قبل از موعد واریز اقساط پیامک یادآوری ارسال می‌کرد اما در این مدت پیامکی ارسال نکرده است و از حساب آنها پولی برداشت نشده است. البته مشخص نیست که این افراد اجازه برداشت خودکار از حساب خود را به بانک داده بودند یا خیر.

در این میان بانک قرض‌الحسنه رسالت رویکرد متفاوت‌تری نسبت به بسیاری بانک‌ها داشته است. این بانک که قسط اسفندماه را از حساب برخی مشتریان برداشت کرده بود، ضمن بازگرداندن وجه به حساب مشتریان با ارسال پیامکی اعلام کرده است که بدهی شما برای ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت امهال شده است. در واقع این بانک برخلاف اغلب بانک‌ها، در صورت وجود وجه در حساب مشتری و داشتن اجازه برداشت از حساب، باز هم پولی از حساب آنها برداشت نمی‌کند و اقساط برداشت شده در اسفند ماه را هم بازگردانده است.