قصه چیست؟

سریال‌ام هارون سرگذشت تاریخ یهود در کشورهای عربی خلیج فارس با تمرکز بر قصه زنی یهودی است که پس از سفرهای بسیار سرانجام در بحرین که روزگاری از استان‌های ایران بوده و امروز کشوری مستقل است ساکن و به پرستاری مشغول و به دلیل دین متفاوتش دچار مشکلاتی می‌شود. داستان سریال در حوالی سال 1940 (یعنی کمتر از یک دهه قبل شکل‌گیری رژیم صهیونیستی) روایت می‌شود.

ام هارون در همان نخستین سکانس سریال به زبان عبری، دیالوگی جنجالی می‌گوید که در واقع نمایان‌گر خط اصلی داستان است. «ما یهودیانِ زاده‌ شده در امیرنشین‌ها پیش از آن‌که جای پای‌مان محو و زندگی‌مان یک خاطره شود و در زمان باقی‌مانده به رانده‌شدگان مبدل شویم، تصمیم گرفتیم بر لوح موسی معجزه‌گر، تاریخ خود را در این سرزمین‌ها بنویسیم؛ من سرگذشت مردم خود، یهودیان خلیج (فارس) را ثبت می‌کنم.»

ام‌ هارون در خلال داستان خود تلاش می‌کند روایت متفاوتی از حضور یهودیان در خاورمیانه ارائه کرده و با طرح ادعای آزار دیدن پیروان این دین در منطقه، شکل‌گیری رژیم صهیونیستی را موضوعی طبیعی جلوه دهد.

زخم عربی بر پیکر اسلامی

پخش سریال ام هارون همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد با اعتراضات زیادی در میان مسلمانان منطقه مواجه شد. سامی ابوزهری از رهبران جنبش مقاومت اسلامی فلسطین(حماس) در حساب توئیتری خود ساخت این سریال را در جهت خواست رژیم اسرائیل دانست و نوشت: آنچه که تانک‌های صهیونیستی نتوانستند تحقق ببخشند، عرب‌های صهیونیست نیز در آن توفیقی حاصل نخواهند کرد. رأفت مره یکی دیگر از رهبران جنبش حماس هم در پست توئیتری خود نوشت: هدف از این سریال عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی و کشتار آرام و ویرانی داخلی است. شخصیت ام هارون من را به یاد گلدا مایر، نخست وزیر پیشین رژیم صهیونیستی می‌اندازد؛ پیرزنی کینه توز، جانی و قاتل.

مره تصریح کرد: این سریال در راستای تحقق توطئه‌های رژیم صهیونیستی در زمینه های سیاسی و فرهنگی و در عمق و جان جامعه عرب تهیه شده است. پایان هر گونه عادی سازی روابط، نابودی و ویرانی است. این سریال، تاریخ را تحریف کرده و جامعه کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را وارد روند عادی سازی روابط با صهیونیست‌ها می کند.

عبدالباری عطوان، تحلیلگر معروف جهان عرب و سردبیر روزنامه رای الیوم در گفت‌وگویی با شبکه تلویزیونی المیادین با انتقاد شدید از این سریال و حامیان آن، به شبکه MBC اشاره کرد و گفت: کشورهای حاشیه خلیج فارس به‌خصوص سعودی‌ها اولین کسانی هستند که از ترویج عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی در سریال‌های‌شان ضرر خواهند کرد.

او با بیان اینکه سریال‌هایی مانند ام هارون فرهنگ تسلیم شدن را تبلیغ می‌کنند افزود این نخستین باری نیست که به ملت فلسطین از سوی سازش طلبان در کشورهای حاشیه خلیج فارس توهین می‌شود.

عصام مخول رئیس انیستیتو مطالعات فلسطین هم این سریال را به نوعی امتداد فرهنگی طرح موسوم به «معامله قرن» دانست و گفت : سریال ام هارون حقیقت مبارزه‌ای که درباره مسأله فلسطین درجریان است را آشکار می‌کند. سازمان‌ها و کشورهایی که سریال ام هارون را ترویج می‌دهند، دستورات را از دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا گرفته اند.

منتقدان سینمایی جهان عرب هم از ساخت این سریال انتقاد کردند

سلطان الهاشمی یکی از این منتقدان بود که با اشاره به سریال‌های کشور ترکیه در جهت بزرگداشت تاریخ این کشور از ساخت سریال‌های تحریف‌آمیزی مانند ام هارون انتقاد کرد و نوشت: ترکیه برای گرامیداشت تاریخ خود سریال‌های تاریخی مانند «قیام طغرل»   و «سلطان عبدالحمید» می‌سازد تا در افکار عمومی تاریخ و قهرمانان خود را گرامی بدارد اما ما در کشورهای عرب خلیج فارس سریال‌هایی را تولید می‌کنیم که در آن‌ها تاریخ دشمنان صهیونیستی خود را گرامی می‌داریم و تهیه کنندگان این فیلم‌ها سعی دارند تا ذهن مردم خلیج فارس را نسبت به کسانی که (صهیونیست‌ها) تلاش دارند هویت ما را از بین ببرند و ما را نسبت به این موضوعات بی‌تفاوت کنند.

عبدا... الشایجی از منتقدان فیلم‌های سینمای کویت به شبکه سازنده این سریال پرداخته و نوشته است: شبکه‌ ام بی‌سی عربستان با پخش سریال ‌ام هارون، در ماه مبارک رمضان به دنبال نیرویی نرم برای عادی‌سازی روابط با صهیونیست‌ها است. این شبکه این بار با نفوذ در قلعه ما با بازیگران خلیج فارس و چهره‌های مشهور کویت «ام هارون» را ساخته تا ذهن اعراب را برای عادی‌سازی روابط با اشغالگران آماده کند.  

در برابر این موج انتقادات، مازن حایک سخنگوی مجموعه شبکه‌های MBC، تلاش سریال ام‌هارون برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی را رد کرده و گفته این شبکه فقط به دنبال وارد کردن شادی و امید به قلب‌هاست.

کی نوشته؟ کجا پخش می‌شود؟

فیلمنامه این سریال را دو برادر بحرینی به نام‌های محمد و علی عبدالرحیم شمس نوشته‌اند و بیشتر بازیگران آن هم کویتی هستند. سریال در امارات متحده عربی ضبط شده اما پخش‌کننده آن شبکه معروف سعودی MBC است؛ شبکه‌ای بسیار متمول و البته مرتبط با دربار عربستان سعودی که حمایت‌های قوی سیاسی و مالی حکومت سعودی را پشت خود دارد.

سریال سعودی، استقبال صهیونیستی

با این‌که مسلمانان به دستپخت سعودی‌ها اعتراض دارند، صهیونیست‌ها به استقبال این سریال رفته‌اند. افیخای ادرعی، سخنگوی عربی ارتش رژیم صهیونیستی در توئیتر خود با انتشار پوستر این سریال در مورد آن نوشت: نتیجه‌ای که می‌توانیم از خروجی این سریال بگیریم این است که ‌ام هارون به همه هجمه‌ها و سخنان نفرت انگیز علیه اسرائیل پاسخ داده است. مشخص است که ما از دیر باز در این منطقه بوده‌ایم و امروز یک قشر مغلوب نیستیم که به دنبال کمک دیگران بگردیم بلکه یک کشور مصمم برای مبارزه علیه خود هستیم. اسرائیل تنها ضامن (امنیت) است و کسانی که این شعارها (علیه رژیم صهیونیستی) را می‌دهند هرگز نمی‌توانند رویاهای خود را تحقق بخشند.

روایت‌های ضداسرائیلی

در این سال‌ها شبکه‌های مختلف تلویزیون ما هم سریال‌های عربی با رویکرد ضدصهیونیستی را راهی آنتن کرده‌اند که برخی از آنها تولید کارگردانان وطنی با حضور بازیگران خارجی بودند و بعضی دیگر ساخت کشورهایی همچون سوریه، لبنان، مصر و... که غالبا هم استقبال مخاطبان را به همراه داشتند. چند نمونه از آنها را مرور کردیم:

سوار بی‌اسب: این سریال عربی که سال 83 روی آنتن شبکه یک سیما رفت داستان پیرمردی با نام حافظ است که داستان زندگی خود را تعریف می‌کند. با ورود به جوانی، حافظ تصمیم می‌گیرد همراه تعداد دیگری از هموطنان خود بر ضد اشغالگران انگلیسی شورش کند. در کشاکش این عملیات‌ها، او از جلسات محرمانه‌ای خبردار می‌شود که بعدها بستر ایجاد اسرائیل را فراهم می‌کند. مبارزه این عده تا زمان سالخوردگی آنها ادامه داشت. «سوار بی‌اسب» غالبا با موسیقی خاطره‌انگیز تیتراژش و دوبله خوبش به ذهن مخاطبان می‌آید. این سریال با مدیریت دوبلاژ جلال مقامی و صدای همت مومی‌وند به جای حافظ و دیگر گویندگان چون ناهید امیریان، شهروز ملک‌آرا، اکبر منانی، حمید منوچهری، پرویز ربیعی، مهوش افشاری، یار احمدی، مژگان عظیمی، تورج مهرزادیان، نرگس فولادوند، مهین برزویی، مازیار مازیاران و حسین نورعلی پخش شد.

چشمان آبی زهرا: اوایل دهه 80 بود که این سریال به کارگردانی علی درخشی و محصول شبکه سحر روی آنتن رفت و روایتی نمادین از به وجود آمدن کشور جعلی اسرائیل را ارائه ‌داد. داستانش از این قرار بود: یک مقام بلندپایه اسرائیل، فرزند ناقص‌الخلقه‌ای دارد و همین موضوع باعث می‌شود تا یک گروه پزشکی را برای جست‌وجو در اردوگاه‌های مردم فلسطین، بسیج کند تا به دنبال تعویض اجزای بدن اشخاصی که از نظر پزشکی با فرزندش مشابهت دارند، بگردند. در این میان زهرا، دختر یکی از کشته‌شدگان فلسطینی، برای جابه‌جایی چشمش با دختر صهیونیست انتخاب می‌شود. از سوی دیگر برادر زهرا که از اعضای انتفاضه فلسطین است به دنبال یافتن خواهرش درگیر ماجراهای ناخواسته‌ای می‌شود و در ادامه هم اتفاقاتی رقم می خورد که هر چه بیشتر بحث انتفاضه و مقابله با اسرائیل را در بستر یک درام به تصویر می‌کشد.  

نوای خوشه‌ها: این سریال درام به کارگردانی محمد قاف سوری و با درونمایه اصالت و جایگاه مقاومت روی آنتن رفت. داستانش این بود: سامی جاسوس قدیمی رژیم صهیونیستی، با زنی ازدواج کرده که بعد از مدتی وی را می‌کشد و پسرش ابهاب را به اسرائیل می‌برد. سال‌ها بعد معلوم می‌شود ابهاب پسر شخص دیگری است و فرزند سامی نزد حاج جواد بزرگ شده است. ابهاب با موساد همکاری می‌کند، اما دست سرنوشت او را به جای دیگری می‌کشاند... «نوای خوشه‌ها» تصویری از زندگی روزمره فلسطینیان و فعالیت‌های اطلاعاتی حزب‌ا... به مخاطبان ارائه می‌داد.

دسیسه: این مجموعه محصول کشور سوریه است که در ماه رمضان سال 83 روی آنتن شبکه دو رفت. «دسیسه» به کارگردانی نذیر عواد در 26 قسمت، نمایشگر تاریخچه شکل‌گیری اسرائیل از آغاز تا کنون است و از نقش سران یهود در وقایع تاریخی می‌گوید.