سرویس فرهنگ و هنر مشرق -سازوکار تولیدات نمایشی در سیما باید دستاوردهای موفق خود را حفظ کنند و نگذارند که در این حوزه روند مخاطب‌زایی دچار بحران یا چالشی شود. در حالی که در مجموعه سیما با بحران نیروی انسانی در مقام تهیه‌کننده مواجه هستیم، برهم زدن معادلات تولید و فرمول‌های نمایشی آزمون پس داده مخاطب‌پسند، گامی به عقب تلقی خواهد شد.

اخیرا یکی از روزنامه‌ها گزارشی را منتشر کرده تا نشان دهد، سیما از حیث نیروی انسانی در مقام تهیه‌کننده مجموعه‌های نمایشی در تنگنا قرار دارد و بار تولیدات مجموعه‌های مهم سیما را محمدرضاشفیعی، الهام غفوری، سعید سعدی، مهدی فرجی، زینب تقوایی و آرمان زرین‌کوب بر دوش می‌کشند.

اقتضای محدودیت در همکاری با تهیه‌کنندگان، به تنگنا در تعدد نویسندگان مرتبط با دفاتر ‌تهیه‌کنندگان گره می‌خورد. همین محدودیت‌ها سبب می‌شود که «آرمان زرین‌کوب» همواره به یک نویسنده آزمون پس‌داده‌ای همچون سعید مطلبی اتکا کند. «مطلبی» کارنامه مفصلی در تالیف سینمای فارسی قبل از انقلاب دارد از ستون‌های سینمای گذشته است. «کلک‌نزن خوشگله»، «حسن دینامیت»، «نامحرم»، «همای سعادت»، «دنیای پرامید» و ... از مهمترین آثار او هستند و البته در سریال‌هایی که مطلبی برای سیما به نگارش درمی‌آورد، همان ویژگی‌های برجسته سینمای فارسی، مثل نمایش رفاقت، رخدادهای عاطفی پر پیچ و خم، منولوگ‌های انسانی در ستایش اخلاق، خیانت در روابط زناشویی، اختلاف عمیق خانوادگی و ... همه همان عناصری است که در آثار همیشگی مطلبی تکرار می‌شوند.

با آغاز سریال «یاور» یک کلیشه مشترک درتمام گزارش‌های منتشر شده درباره سریال به چشم می‌خورد و شباهت  این مجموعه به سریال ستایش دائما مطرح شده است، در حالی که «یاور» اسپین‌آفی از سریال «ستایش» است و شخصیت یاور با حشمت فردوس مقایسه می‌شود.

آیا می‌توان این موضوع را نادیده گرفت که سریال «بهتر است با سول تماس بگیری» و شخصیت سول در این سریال برداشتی از سریال «بریکینگ بد» است و به کار گیری دوباره شخصیتی با ویژگی «حشمت فردوس» نمی‌تواند ویژگی منفی برای این سریال باشد!؟

بیشتر بخوانید:

«مثل ماه»؛ یک کپی موفق و پربیننده از «ماه عسل»

در واقع تفکر پشت ساخت سریال اهداف و مشی را دنبال می‌کند که سعیدمطلبی و سایر مولفان فیلمفارسی می‌توانند آنرا در قالب تولیدات نمایشی به ثمر رسانند. ساده سازی پیام‌های اخلاقی و ارائه آن به صورت سریال یکی از اهداف مشخص برای افزایش مخاطب است. به همین دلیل در طول سریال شخصیت‌ها مداوم از گذشته خودشان خاطره تعریف می‌کنند و پیامدهای اخلاقی و انسانی را با مخاطبان سریال به اشتراک می‌گذارند و عدم پرهیز از قصه‌گویی پیچیده از ویژگی‌های این سریال محسوب می‌شود و فرآیند ساده‌سازی در ارائه نمایش را نباید بازگشت و ارجاع به سینمای فارسی کرد.

سینمای فارسی ارائه مفاهیم انسانی و اخلاقی را مبتنی بر منولوگ و شیوه‌های بسیار ساده نمایشی ارائه می‌کرد و سریال یاور از این قاعده مستثنی نیست. شیرینی شخصیت حشمت  در سریال ستایش و موجی استقبال از این شخصیت در سریال ستایش، زمینه تولید یاور را فراهم آورده است. یکی از ویژگی‌های مهم سریال «ستایش» کاراکتر حشمت فردوس است و این اهمیت سبب می‌شود، شخصیت اصلی دیگر  ستایش(نرگس محمدی) چون هیچ کنش ویژه‌ای انجام نمی‌داد از سوی مخاطبان مورد اقبال قرار گیرد. به همین دلیل سازندگان سریال «یاور» ویژگی‌های فردوس را در قالب کاراکتر سریال حفظ کرده و حتی از علاقه‌مندی خوردن بلال و دل و جگر توسط حشمت  در کنار خیابان صرفه‌نظر نکرده‌اند و همان ویژگی‌ها را از شخصیت اصلی سریال ستایش به یاور چلویی  «یاور» منتقل کرده‌اند.

در سریال ستایش مسئله منتقدان این سریال حق حضانت فرزند توسط پدربرزگ بود که نادیده‌انگاری این حق توسط عروس سرکش به چاقوی نقد منتقدان سریال تبدیل شد. این اشکال به صورت ماهرانه‌ای مرتفع شد و به جای «عروس سرکش» در متن سریال با دستمایه شخصیت عروس منفعلی جایگزین شده است. در مسیر جدید نمایشی برای جلوگیری از ظهور نمایشی عروس سرکش و جبران اشتباهات نمایشی فصل اول سریال ستایش، عروسی خلق شده تا مطابق با موازین دلخواه پدر شوهر عمل کند.

تکرار وشباهت در حوزه هنر گاهی به دستاویزی برای نقد و گاهی مزیت ویژه یک اثر هنری محسوب می‌شود. زمانی که تیتراژ سریال «شهرزاد» با همخوانی محسن چاووشی و سینا سرلک مورد توجه قرار گرفت،  آیا تکرار ساختاری این قطعه، نه تکرار محتوایی، عیب ویژه‌ای برای تیتراژ سریال محسوب می‌شود!؟

نکته مهمی که  تمایز میان دو سریال ستایش و یاور را پررنگ می‌کند، طراحی‌ و عاقبت روایی متفاوت است. در سریال ستایش مخاطب با تم تعقیب و گریز مواجه است و در سریال یاور روایتی کاراگاهی درباره یک قتل مهم به هسته مرکزی سریال تبدیل می‌شود و هر چقدر روایت سریال جلوتر می‌رود، تفاوت‌های این دو اثر بیشتر می‌شود. «یاور» یکی از مهمترین سریال‌های ماه‌رمضان و جریان اصلی تولیدات سیماست که شاید مثل سریال ستایش در ابتدا با انتقاداتی مواجه شود اما سعید سلطانی و تیم سازندگان همواره آثاری را ارائه کرده‌اند که مخاطبان را در نیمه دوم  با یک شگفتی مواجه خواهند ساخت.