سرویس جهان مشرق - «جنایات اسرائیل مصداق آپارتاید است» شاید برای بسیاری از مردم جهان «خبر جدیدی» نباشد، اما اعتراف «دیدهبان حقوق بشر» به عنوان یک نهاد حقوق بشری بانفوذ آمریکایی به این واقعیت، مسئلهی جدید و بسیار مهمی است. در گزارش پیش رو ابتدا توضیحات مختصری دربارهی گزارش جدید دیدهبان حقوق بشر که در آن جنایتهای اسرائیل رسماً مصداق آپارتاید دانسته شده، ارائه میشود و سپس تلاشهای مستأصلانهی این رژیم برای مقابله با تأثیرات این گزارش تشریح میگردد.
در همینباره بخوانید:
›› «اُتسما یِهودیت»؛ توسل نتانیاهو به تروریستهای آمریکایی برای پیروزی در انتخابات
دیدهبان حقوق بشر: اسرائیل آپارتاید است
دیدهبان حقوق بشر روز سهشنبه، ۷ اردیبهشت ۱۴۰۰، طی گزارشی ۲۱۳ صفحهای تحت عنوان «عبور از یک آستانه: مقامات اسرائیل و جنایات آپارتاید و آزار و اذیت[۱]» برای اولین بار اذعان کرد[۲] که جنایات رژیم صهیونیستی مصداق آپارتاید علیه فلسطینیان است[۳]. (اطلاعات بیشتر دربارهی این گزارش را میتوانید به زبان فارسی و در وبسایت خود دیدهبان حقوق بشر از اینجا بخوانید. همچنین پاسخ برخی سؤالات در اینباره را میتوانید از اینجا بخوانید.) «کنت راس» مدیر اجرایی این نهاد حقوق بشری آمریکایی دربارهی این گزارش میگوید:
افراد برجستهای سالهاست که هشدار میدهند اگر شیوهی حکومت اسرائیل بر فلسطینیها تغییری نکند، یک گام بیشتر تا آپارتاید فاصله نیست. این گزارش مفصل نشان میدهد که مقامات اسرائیلی پیشاپیش این گام را برداشتهاند و امروز دارند مرتکب جنایت علیه بشریت در قالب آپارتاید و آزار و اذیت میشوند.
دو فلسطینی در حال حمل یک پرچم فلسطین و یک درخت زیتون در «روز زمین» در منطقهی الجلیل (+)
در گزارش دیدهبان حقوق بشر، به نقل از «کنوانسیون بینالمللی مقابله و مجازات علیه جرم آپارتاید» سال ۱۹۷۳ و «اساسنامهی رم دیوان کیفری بینالمللی» سال ۱۹۹۸، آپارتاید، جنایتی علیه بشریت تعریف شده است که شامل سه عنصر باشد:
۱- ارادهی تداوم سلطهی یک گروه نژادی بر یک گروه نژادی دیگر،
۲- زمینهی ظلم سیستماتیک توسط گروه مسلط بر گروه به حاشیه رانده شده، و
۳- اقدامات غیرانسانی.
پسربچهای فلسطینی نزدیک دیوار حائل در شهر «قلقیلیه» در کرانهی باختری تحت اشغال رژیم صهیونیستی؛ دیوار حائل قلقیلیه را که ۵۵,۰۰۰ فلسطینی در آن زندگی میکنند، به طور کامل احاطه کرده است (+)
دیدهبان حقوق بشر نهتنها برخی از جنایات رژیم صهیونیستی را برشمرده و آنها را به عنوان آپارتاید به رسمیت شناخته، بلکه در بخشی تحت عنوان «پیشنهادات» علاوه بر خود رژیم صهیونیستی به دولتها و سازمانهای مختلف جهان پیشنهاد کرده است تا اقداماتی را در جهت توقف آپارتاید اسرائیل انجام دهند. از جملهی این پیشنهادات از این قرارند:
◄ به تشکیلات خودگردان فلسطین: قطع تمام همکاریهای امنیتی با ارتش اسرائیل که موجب تسهیل جنایات آپارتاید و آزار و اذیت در مناطق اشغالی فلسطین میشوند.
◄ به دفتر دادستان دیوان کیفری بینالمللی: تحقیق و پیگرد افرادی که به طرز موثق متهم به جنایت علیه بشریت در قالب آپارتاید یا آزار و اذیت هستند.
◄ به اعضای سازمان ملل: پیشنهاد به کشورهای عضو و بلوکهای چندجانبه برای اعمال اقدامات یکجانبه در قالب تحریمهای هدفمند، از جمله ممنوعیت سفر و بلوکه کردن داراییها، علیه مقامات و نهادهایی که به طرز موثق متهم به ارتکاب آپارتاید و آزار و اذیت هستند، با توجه به بنبست کنونی در اینباره در شورای امنیت.
◄ به رئیسجمهور آمریکا: صدور بیانیهای عمومی دربارهی نگرانی از ارتکاب جنایات آپارتاید و آزار و اذیت توسط مقامات اسرائیلی.
◄ به وزارتخانههای خارجه، دفاع و خزانهداری آمریکا: مشروط کردن کمکهای نظامی و امنیت به اسرائیل به اقدام مقامات اسرائیلی در برداشتن گامهای عملی و قابلراستیآزمایی به سوی پایان ارتکاب جنایات آپارتاید و آزار و اذیت.
◄ به کسبوکارهای فعال در اسرائیل و اراضی اشغالی فلسطین: توقف فعالیتهای تجاریای که مستقیماً به جنایات آپارتاید و آزار و اذیت کمک میکنند.
دهها فلسطینی مقابل «قبةالصخره» در قدس شرقی افطار میکنند (+)
چرا گزارش دیدهبان حقوق بشر مهم است؟
اگرچه دعوت دیدهبان حقوق بشر از دولتها و سازمانهای مختلف برای تحریم و قطع همکاریهای تجاری با رژیم صهیونیستی به نوعی حمایت تلویحی از جنبش «بایکوت، عدم سرمایهگذاری و تحریم» محسوب میشود که یکی از مؤثرترین جنبشهای ضدصهیونیستی است، اما اهمیت گزارش دیدهبان حقوق بشر منحصر به پیشنهادات فوق و سایر پیشنهادات این سازمان به نهادهای دیگری مانند اتحادیه اروپا نیست. به علاوه، دلیل استفادهی دیدهبان حقوق بشر از این ادبیات صریح و برگشت این نهاد از مواضع قبلی خود در مسامحه با رژیم صهیونیستی نیز مستلزم توضیح بیشتری است. پایگاه تحلیلی آمریکایی «کامندریمز» در ابتدای یادداشتی دربارهی گزارش دیدهبان حقوق بشر مینویسد:
بین نهادهای متعدد حقوق بشری در آمریکا، دیدهبان حقوق بشر مشهورترین و چهبسا پرنفوذترین نهاد در میان خواص واشینگتن است. بنابراین وقتی این نهاد یک گزارش حقوقی و واقعیتمحور با بیش از ۲۰۰ صفحه مینویسد و نتیجه میگیرد که مقامات دولت اسرائیل مرتکب جنایت آپارتاید شدهاند، مسئلهی بسیار بزرگی است[۴].
جوانان یهودی ساکن فلسطین اشغالی، زنی فلسطینی را تمسخر میکنند که شهرکنشینهای صهیونیست خانهاش را تسخیر کردهاند (+)
این پایگاه ترقیطلب آمریکایی در ادامهی گزارش خود دربارهی اهمیت و دلیل انتشار گزارش دیدهبان حقوق بشر اینگونه توضیح میدهد:
وقتی دیدهبان حقوق بشر، نهاد بینالمللی حقوق بشریای که، با فاصله، بیشترین دسترسی مستقیم را به قدرت در واشینگتن دارد، میگوید اسرائیل مرتکب جنایت آپارتاید شده، این اقدام نهتنها مصداق تغییر گفتمانی است که این همه از گذشتگان ما برای آن جنگیدهاند و به موفقیت دست پیدا کردهاند، بلکه گام جدیدی در مسیر این تغییر به شمار میرود. دیدهبان حقوق بشر و نهادهای دیگر دقیقاً به همین خاطر که کلمهی «آپارتاید» اینقدر بار معنایی دارد و این اندازه قدرتمند است، نسبت به ادای این کلمه مردد بودند و نمیخواستند واقعیت بدیهی را بیان کنند.
این در حالی است که دقیقاً به خاطر همین که جنبشهای تحت رهبری فلسطینیها و جنبشهای گستردهتر حامی حقوق فلسطینیها این همه در تغییر این گفتمان موفق بودهاند، اکنون سازمانی مانند دیدهبان حقوق بشر تصمیم میگیرد به این گروه سرود [و جمع محکومکنندگان آپارتاید اسرائیل] بپیوندد. چه دیدهبان حقوق بشر اعتراف کند و چه نکند، شکی نیست که بخش بزرگی از تصمیم این نهاد در انتشار گزارش اخیر در مقطع کنونی بر اساس درک این واقعیت بوده است که نهتنها اعتراف به آپارتاید اسرائیل، دیگر خودکشی سیاسی محسوب نمیشود، بلکه اتفاقاً الآن در نقطهی عطفی قرار گرفتهایم که به موجب آن، عدم اذعان به آپارتاید اسرائیل، خطرِ از دست رفتن اعتبار یک سازمان حقوق بشری را به دنبال دارد.
اعضای یک خانوادهی فلسطینی بالای سقف خانهی یکی از اقوام خود ایستادهاند که صهیونیستها روی درش به عبری نوشتهاند «مرگ بر عربها» (+)
حملهی پادوهای رژیم صهیونیستی به دیدهبان حقوق بشر
پایگاه اینترنتی آمریکایی «مینتپرسنیوز» در گزارشی تحت عنوان پس از گزارش آپارتاید دیدهبان حقوق بشر، تبلیغاتچیهای اسرائیلی دست به یک حملهی روابط عمومی جهانی زدند[۵]» گزارش اخیر دیدهبان حقوق بشر را یک «بمب خبری» توصیف میکند و به نقل از «آسا وینستنلی» خبرنگار تحقیقی پایگاه اینترنتی آمریکایی «انتفاضهی الکترونیک» مینویسد شنیدهها حاکی از آن است که پس از دیدهبان حقوق بشر، سازمان عفو بینالملل نیز قرار است آپارتاید اسرائیل را به رسمیت بشناسد. وینستنلی در گفتوگو با مینتپرسنیوز میگوید گزارش دیدهبان حقوق بشر «حامیان اسرائیل را در موقعیت دشواری قرار میدهد، چون دیدهبان حقوق بشر واقعاً بخشی از خود نظام [آمریکاست]؛ بنابراین نمیتوانند این گزارش را نادیده بگیرند... سخت است که بخواهند بگویند دیدهبان حقوق بشر یهودستیز است؛ هرچند دارد تلاششان را میکنند.» مینتپرسنیوز سپس مفصلاً به توصیف همین تلاشها میپردازد. آنچه در ادامه میآید، خلاصهای از گزارش این پایگاه آمریکایی است.
«نبیل الکرد» از ساکنان قدیمی یکی از محلههای منطقهی «شیخ جراح» در قدس اشغالی کنار دیواری که روی آن به عربی نوشته «هرگز نمیرویم»؛ اسرائیلیها به دنبال اخراج اجباری ساکنان فلسطینی این منطقه و جایگزین کردن شهرکنشینان یهودی هستند (+)
بخش اعظم خشمِ آنلاین علیه این گزارش در واقع ساختهی یک اپلیکیشن وابسته به دولت اسرائیل است: Act.IL. این برنامه حامیان دولت یهودی را سازماندهی کرده تا با هماهنگی یکدیگر موجی مصنوعی از مخالفت با این گزارش ایجاد کنند. این برنامه که طبق گزارشهای موجود بیش از یک میلیون دلار در سال بودجه دارد[۶]، کاربرانش را راهنمایی کرده تا در فیسبوک، توئیتر، و پایگاههای رسانههای پرمخاطب، نظرات منفی دربارهی این گزارش بگذارند و از افراد دیگری هم که این کار را میکنند، «لایک» و حمایت کنند.
دفتر مرکزی Act.IL در شهر «هرتزلیا» در فلسطین اشغالی (+)
در همینباره بخوانید:
›› مستند بیبیسی: حق با تکتیراندازی است که دخترک فلسطینی را هدف گرفت
زیرِ پست فیسبوکی دیدهبان حقوق بشر دربارهی انتشار گزارش اخیر، بیش از ۱۴۰۰ نظر ثبت شده است[۷] که صدها عدد از آنها با لحنی مشابه و بهشدت منفی نوشته شدهاند. به عنوان نمونه، یکی از این نظرها که برنامهی Act.IL صراحتاً به کاربرانش گفته آن را ترویج دهند، فلسطینیان را مردمی توصیف میکند که «بیش از ۱۰۰ سال است نفرت از اسرائیل و یهودیان در آنها نهادینه شده»، ادعا میکند فلسطینیها حقوق میگیرند تا اسرائیلیها را بکشند، و جنگ سال ۱۹۶۷ و اشغال فلسطین را اقدامی بشردوستانه در جهتِ به ارمغان آوردن برق و زیرساختهای دیگر برای اعراب ترسیم میکند. «مأموریت» دیگری که Act.IL به کاربرانش داده، حمایت از یک نظر فیسبوکی است که گزارش دیدهبان حقوق بشر را «صرفاً نفرتپراکنی» توصیف کرده و نویسندهی اصلی گزارش را یک «ضدصهیونیستِ هار و متنفر از اسرائیل» خوانده است. [اطلاعات بیشتر در اینباره را میتوانید در قالب یک رشتهتوئیت از اینجا دریافت کنید]
«محقق دیدهبان حقوق بشر یا فعال ضداسرائیلی؟ «عمر شاکر» نویسندهی گزارشهای ضداسرائیلی در دیدهبان حقوق بشر: *از بایکوت اسرائیل حمایت میکند *تاکتیکهای «بایکوت، عدم سرمایهگذاری و تحریم» اسرائیل را ترویج میدهد *نامهای در حمایت از درخواست «بایکوت، عدم سرمایهگذاری و تحریم» اسرائیل را امضا کرده است»؛ یکی از تصاویر متعددی که برنامهی Act.IL برای حمله به دیدهبان حقوق بشر و «عمر شاکر» محقق و نویسندهی گزارش و مدیر بخش اسرائیل و فلسطین در این نهاد آمریکایی، در اختیار کاربرانش قرار داده است (+)
Act.IL چیست و چگونه کار میکند؟
Act.IL یکی از ابزارهای اصلی در ساختار آنلاین روابط عمومی اسرائیل است. این برنامه سال ۲۰۱۷ آغاز به کار کرد و بخشی از چیزی است که «گیلعاد اردان» وزیر وقت امور استراتژیک و دیپلماسی عمومی اسرائیل [که اکنون نمایندهی اسرائیل در سازمان ملل و سفیر اسرائیل در آمریکاست]، آن را «گنبد آهنین حقیقت» خواند[۸]. اردان ضمن اشاره به اینکه افکار عمومی در آمریکا دارد علیه آنها میچرخد، توضیح داد: «تلفنهای همراه ما سلاح شمارهی یک علیه ما هستند.» اگرچه اکثرِ حدوداً ۲۰ هزار کاربرِ این برنامه داوطلب هستند، اما هستهی اصلی این کاربران، مأموران حقوقبگیر هستند و بسیاری از دانشجویان عضو این برنامه در ازای فعالیتهایشان بورسیهی تحصیلی دریافت میکنند.
«نظر فیسبوک>>>جلوی نفرتپراکنی و تفرقهاندازی الجزیره+ را بگیرید»؛ نمونهای از عملیاتهای برنامهی Act.IL برای هدایت کاربرانش به نشان دادن نوع خاصی از واکنش به نظراتی که در فیسبوک ثبت میشود؛ در اینجا «لایک» کردن نظر منفیِ یک کاربر زیر ویدیوی شبکهی الجزیره دربارهی زندگی فلسطینیها در السالوادور که در آن از تلاش رهبران السالوادور برای برقراری روابط با رژیم صهیونیستی انتقاد شده است (+)
برنامه به گونهای طراحی شده که حسِ یک بازی را داشته باشد: کاربران به ازای انجام «مأموریت» هایی مانند اشتراک ویدیوهای حامی اسرائیل، گزارش تخلف محتوای ضداسرائیلی، امضای عریضه، یا شرکت در سمینارهای آنلاین، امتیاز دریافت میکنند. همچنین میتوانند امتیازات خود را در یک جدول امتیازات رقابتی پیگیری کنند، مدال و جایزه به دست بیاورند و با سایر اعضای انجمن، چت کنند. اگرچه شاید این برنامه از نظر بعضیها شبیه «انیمال کراسینگ» یا «دنیای وارکرفت» [بازیهای چندنفرهی آنلاین] باشد، اما سازندگان برنامه، آن را جبههای جدید در جنگ علیه فلسطین میدانند.
«مأموریت» های مختلف در برنامهی Act.IL، از جمله دربارهی نظرات ثبتشده زیر مطالب واشینگتنپست، دیدهبان حقوق بشر و رویترز (+)
به علاوه، یک جعبهابزار آنلاین وجود دارد که مملو است از پوشههای حاوی پاسخ به سؤالات و مسائلی که معمولاً پیش میآیند. به عنوان مثال، کاربران میتوانند به پوشهی «بایکوت، عدم سرمایهگذاری و تحریم» بروند و پاسخ آمادهی استدلالهای حامیان این جنبش را پیدا کنند. یا میتوانند به یک پوشهی خاص مراجعه کنند تا مقالات، تصاویر و فیلمهایی را پیدا کنند که میتوانند از آنها برای انتقاد از حماس استفاده کنند.
نمونهای از تصاویر اظهارنظرها علیه دیدهبان حقوق بشر (چپ) و پاسخهای آماده برای استدلالهای گزارش این نهاد حقوق بشری (راست) که Act.IL به کاربرانش پیشنهاد میکند در فعالیتهای خود در رسانههای اجتماعی از آنها استفاده کنند (+)
این مأموریتها بر اساس رسانه دستهبندی شدهاند؛ بنابراین کاربران میتوانند، به عنوان مثال، فقط فیسبوک یا تلگرام یا سایر پلتفرمهای دیگری را هدف بگیرند که بیشتر با آنها آشنایی دارند. اکنون که این گزارش نوشته میشود، ۱۰ مأموریت در فیسبوک، ۱۰ مأموریت در یوتیوب، ۳۰ مأموریت در اینستاگرام و ۲۵ مأموریت در توئیتر در برنامه وجود دارد. مثلاً یکی از مأموریتها، فشار آوردن به یک فروشگاه آنلاین برای حذف کیفی است که روی آن نوشته «اسرائیل را دوباره فلسطین کنید» [اشاره به شعار انتخاباتی دونالد ترامپ، «آمریکا را دوباره عالی کنید»].
«ایمیل>>>کیفی که خواهان انحلال اسرائیل است»؛ یکی از «مأموریت» های Act.IL ارسال ایمیل به فروشگاهی است که کیفهایی را به فروش میرساند که روی آنها نوشته شده «اسرائیل را دوباره فلسطین کنید»؛ مراحل ثبتنام در سایت فروشگاه و ارسال ایمیل نیز با تصویر آموزش داده شدهاند (+)
وینستنلی میگوید: «واقعاً حیرتانگیز است که چهقدر علنی این کار را میکنند. در عین حال، وقتی یک نظر را در فضای آنلاین میبینید، لزوماً به این فکر نمیکنید که شاید به نیابت از دولت اسرائیل ثبت شده باشد؛ اما این اساساً همان اتفاقی است که دارد میافتد.» با این وجود، و بهرغم تمام تلاشهای اسرائیل، واضح است که Act.IL با مشکلی جدی در حفظ کاربرانش روبهروست و تعداد کافی داوطلب ندارد تا واقعاً بتواند نتیجهی بازی را تغییر دهد.
کودک فلسطینی در کنار پرچم فلسطین به بولدوزر اسرائیلیای نگاه میکند که در سال ۲۰۱۸ در حال تخریب مدرسهای در روستای «یطّا» در شهر الخلیل در جنوب کرانهی باختری است؛ شدت جنایتهای رژیم صهیونیستی و بیدار شدن مردم جهان نسبت به آنها تا بخشی زیادی تلاشهای این رژیم، از جمله با استفاده از برنامهی Act.IL برای سرپوش گذاشتن روی این جنایات را بیاثر کرده است (+)
یک بام و دو هوای شبکههای اجتماعی
در دورهای که آگاهی دربارهی دخالت دولتهای خارجی در فضای آنلاین افزایش پیدا کرده، بسیار تعجبآور است که این عملیات به شکل آشکار عملاً در همهی پلتفرمهای بزرگ دارد انجام میشود. غولهای فناوری مانند توئیتر، یوتیوب و فیسبوک دائماً دهها هزار حساب کاربری روسی، چینی، ایرانی و کوبایی را که ادعا میشود متعلق به کمپینهای سازمانیافتهی ضداطلاعات و تحت حمایت دولتهای این کشورها هستند، حذف میکنند[۹]. مینتپرسنیوز برای اطلاع از قانونی بودن یا نبودن عملیاتهای Act.IL، با فیسبوک، یوتیوب، کوئورا [Quora] و سایر پلتفرمهای بزرگی که این برنامه از آنها استفاده میکند، تماس برقرار کرد؛ هیچکدام از این پلتفرمها پاسخی به مینتپرسنیوز ندادند.
بولدوزر اسرائیلی در حال تخریب خانههای فلسطینیان به منظور ساخت شهرکهای جدید برای سکونت یهودیان در قدس شرقی (+)
در همینباره بخوانید:
›› عملیات رسانهای منافقین؛ «حشمت علوی» چگونه کاخ سفید را بازی داد؟
›› دستور وزیر خارجهی آمریکا به توئیتر برای کمک به اغتشاشات ایران
اگرچه این مورد به طور خاص قابلتوجه است (چراکه این شرکتها تیمهای روابط عمومی دارند و دربارهی موضوعات دیگر، بسیار صریح و بهموقع به سؤالات پاسخ میدهند)، اما شاید غافلگیرکننده نباشد. فیسبوک، به طور خاص، مدتهاست در تصمیمگیریهایش دربارهی اینکه کدام صداها را باید سانسور کند، همکاری نزدیکی با دولت اسرائیل دارد. «آیلت شاکد» وزیر دادگستری وقت اسرائیل، سال ۲۰۱۶، به خود میبالید که فیسبوک ۹۵ درصد از پستهایی را که دفتر او درخواست حذف آنها را کرده بود، حذف نموده است[۱۰]. این در حالی است که وقتی خود شاکد خواستار جنگ و نسلکشی علیه فلسطین و زنان این کشور شد که «مارهای کوچک» به دنیا میآورند، نهتنها این پست، آنلاین باقی ماند، بلکه هزاران «لایک» دریافت کرد و بازتاب گستردهای هم داشت[۱۱]. [این پست پس از دریافت هزاران «لایک» و بیش از هزار بار اشتراک، بالأخره اکنون حذف شده است.]
پستی که «آیلت شاکد» وزیر دادگستری وقت رژیم صهیونیستی در فیسبوک منتشر کرد و در آن عملاً خواستار نسلکشی فلسطینیها شد؛ این پست بر خلاف پستهای انتقادآمیز دربارهی اسرائیل، مدت زیادی دستنخورده باقی ماند و پس از هزاران بار «لایک» و بیش از هزار بار اشتراک، نهایتاً حذف شد (+)
اگرچه گزارش دیدهبان حقوق بشر جدید است، اما اتهام آپارتاید به اسرائیل تازگی ندارد. سازمان ملل طی گزارشی در سال ۲۰۱۷ «صراحتاً و جداً» نتیجهگیری کرد[۱۲] که اسرائیل «دولتی نژادپرست است که سیستم آپارتایدی را ایجاد کرده که مردم فلسطین را مورد آزار و اذیت قرار میدهد[۱۳].» [به نظر میآید این گزارش اکنون از وبسایت سازمان ملل حذف شده، اما میتوانید آن را از اینجا بخوانید.] با این وجود، گزارش دیدهبان حقوق بشر جدیدترین نشانهای است که نشان میدهد احساسات مردم در غرب به نفع فلسطین در حال تغییر است[۱۴].
افکار عمومی در غرب به حجم جنایات رژیم صهیونیستی پی برده است و رفتهرفته طرف فلسطینیها را میگیرد (+)
در جریان رقابتهای درونحزبی انتخابات ریاستجمهوری سال ۲۰۲۰ داخل حزب دموکراتیک، شماری از نامزدهای تراز اول، کاملاً علنی از «کمیتهی امور عمومی اسرائیل-آمریکا» [موسوم به «آیپک»، لابی قدرتمند رژیم صهیونیستی درون آمریکا] فاصله گرفتند و از حضور در کنفرانس آیپک خودداری کردند. با این حال، حامیان فلسطین هنوز در این مبارزه پیروز نشدهاند؛ واضح است که لابی اسرائیل به این جنگ ادامه خواهد داد و تا زمانی که این موج غیرقابلمهار نشود، تلاش خواهد کرد تا جلوی آن را بگیرد.
در همینباره بخوانید:
›› وجب به وجب این خاک «فلسطین» است
›› «غدهی سرطانی»؛ اسرائیل از فلسطین به کجا فرار خواهد کرد؟
›› اسرائیل یک رژیم تروریست و آمریکا بزرگترین حامی دولتی تروریسم است