سرویس سیاست مشرق- پیش از آنکه هیئت‌های دیپلماتیک هتل کوبورگ وین را به مقصد کشورهای خود برای گذراندن تعطیلات کریسمس ترک کنند،  آخرین جلسه کمیسیون مشترک برگزار می‌شود. در آن گفتگوهای طولانی طرف اروپایی می‌پذیرد که فرمت مذاکرات بر اساس «لغو تحریم‌ها» و «راست آزمایی» پیش رفته و پس از عبور از تعیین شکل مذاکرات؛ محتوای آن در دو کارگروه «رفع تحریم» و «هسته‌ای» به‌صورت هم‌زمان پیش رود. گنجانده شدن دو پیش‌شرط از سوی تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران به‌پیش نویس وین باعث شد ریل‌گذاری جدیدی در گفتگوها شکل‌گرفته و به‌صورت رسمی طرفین از وین ۶ عبور کنند.

البته تفاوت در شیوه مذاکرات دولت سیزدهم با دولت پیشین تنها به تغییر آرایش و محتوای آن خلاصه نمی‌شود. تا پیش از برگزاری دور هفتم گفتگوها در وین هیئت مذاکره‌کننده آمریکایی یک چهارراه پایین‌تر از محل برگزاری مذاکرات در هتل ریتز کارلتون اردو زده و به‌صورت مستقیم بر گرند هتل (محل گفتگوها) تسلط داشت. آن‌ها نه‌تنها با شنود از آخرین اطلاعات به‌دست‌آمده مطلع می‌شدند، بلکه نماینده آن‌ها (رابرت مالی) به‌صورت دائم به هتل محل دیپلمات‌ها رفت و آمده داشته و نظرات خود را انتقال می‌داد. هژمونی آمریکا در آن دور از مذاکرات به حدی بود که ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از رسیدن به توافق در کوتاه‌ترین زمان ممکن خبر می‌داد؛ در آن‌سو در تهران حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت از بیل خوردن به کمر تحریم‌ها خبر داده  و وعده پایان آن را می‌داد.

با تغییر آرایش دیپلماتیک ایران در وین؛ اثرگذاری آمریکایی‌ها بر مذاکرات بر طرز قابل‌تأملی کاهش یافت. نیویورکر در خبری جالب دراین‌باره می‌نویسد: رابرت مالی بعد از پایان دور ششم مذاکرات کت‌وشلوار خود را در هتل گذاشت چون گمان می‌کرد به‌زودی باید به اتریش بازگشته و مذاکرات را از سر گیرد؛ اما مدتی بعد فهمید رسیدن به تفاهم با ایران به این سادگی‌ها نیست. او مجبور شد به هتل آمده و وسایل خود را ببرد.

با آغاز دور هفتم مذاکرات، آمریکایی‌ها نه‌تنها اثرگذاری خود را ازدست‌دادند بلکه مجبور به عقب‌نشینی شدند. تا پایان دور ششم واشنگتن خواهان دسترسی سریع به تأسیسات فردو بود؛ این درخواست با مقاومت دیپلمات‌های کشورمان در دور هفتم روبرو شده و آمریکا مجبور شد از درخواست خود کوتاه بیاید.

از حاشیه مذاکرات وین خبر می‌رسد که آمریکایی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که  ایران از مواضع خود کوتاه نیامده و به کم‌تر از لغو تحریم راضی نمی‌شود. ایستادگی ایران بر مواضع اصولی خود در وین باعث انعطاف عمل اروپا در گفتگوها شد. آنتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا در گفتگو با رویترز می‌گوید: فشار حداکثری بر ایران سیاست غلطی از جانب ترامپ بود؛ تنها آمریکا را منزوی کرد.

حذف گزینه  مذاکره مستقیم در وین

شکست مطلق آمریکایی‌ها در رسیدن به توافق جامع در کوتاه‌ترین زمان ممکن باعث شده است که تروئیکای اروپایی بیانیه صادر کرده و برای تهران ضرب الاجل تعیین کند. توجه طرف غربی به عنصر زمان نشان‌دهنده آن است که آمریکایی‌ها به‌شدت دچار فرسایش شده و برای اولین بار در تاریخ مذاکرات (از ۲۰۰۳ به این‌سو) مسیر مذاکرات را به سود خود نمی‌بیند؛ ازاین‌رو سعی می‌کند با جنگ روانی وضعیت را تغییر دهد.

تا پیش‌ازاین آمریکایی‌ها بارها برای مقامات دیپلماتیک کشورمان پیام دیدار و گفتگوی مستقیم فرستاده‌اند؛ اما هر بار پاسخ تهران به خواسته واشنگتن «نه بزرگ» بوده است. رابرت مالی در گفتگو با الجزیره دراین‌باره می‌گوید: مذاکره‌کنندگان آمریکا «در هر زمان و هرکجا» ، آماده دیدار با دیپلمات‌های ایرانی هستند؛ او ادامه می‌دهد: ما آماده دیدار رودررو با آن‌ها هستیم. فکر می‌کنیم بسیار بهتر از مذاکرات غیرمستقیم است. به‌علاوه این‌که ما در حال کلنجار رفتن با این موضوع پیچیده هستیم، آن‌هم با بی‌اعتمادی زیاد و احتمال زیاد ایجاد سوءتفاهم!

تیم دیپلماتیک بایدن هر بار پس از فرستادن سیگنال گفتگو دست از پا درازتر به خانه بازگشته است. هرقدر آمریکایی‌ها از ایده «مذاکره مستقیم» ناامید می‌شوند، جنگ رسانه‌ای و روانی علیه جمهوری اسلامی ایران توسط رسانه‌های غربی و دنباله‌های داخلی آن افزایش می‌یابد. پس از پایان دور هشتم از گفتگوها رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران با میخائیل اولیانوف نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی دیدار کرد. نماینده روسیه پس‌ازاین دیدار در توییتر خود نوشت: «امروز با رابرت مالی، دیدار کردم. هماهنگی و رایزنی‌های نزدیک میان هیأت‌های روسیه و آمریکا در جریان مذاکرات وین پیش‌شرطی مهم برای پیشرفت جهت احیای برجام است.»

همین جمله کوتاه و انتشار یک عکس از آن دیدار کافی بود تا اصلاح‌طلبان (ستاد تبلیغاتی بایدن به فارسی) و برخی رسانه‌های ضد ایرانی فعال‌شده و به‌گونه‌ای وانمود کنند که به دلیل عدم مذاکره مستقیم با واشنگتن، این روسیه است که نقش تصمیم‌گیرنده را برای ایران بازی می‌کند. واضح است که پاسخ سرد تهران به بی‌تابی آمریکایی‌ها برای مذاکره مستقیم برای حریف گران تمام‌شده و بازی را حاشیه‌دار می‌کنند. در حالی لیبرال‌های داخلی برای مذاکره با مستقیم با غرب به آب‌وآتش می‌زنند که پدر معنوی آن‌ها (جواد ظریف) در گفتگو با سی ان ان اعتماد به آمریکایی‌ها را بزرگ‌ترین اشتباه زندگی خود قلمداد کرده است!

پروژه ضریب دادن به نقش روسیه در وین با هدف ایجاد انشقاق میان سه کشور هم سو (چین؛ روسیه و ایران) در مذاکرات و نیز ایجاد تشکیک داخلی برنامه ریزی شده است. این شایعات و ادعاها از سوی تیم پشت پرده سابق وزارت خارجه علیه تیم هسته ای ایران مدیریت می‌شود. هدف از این برنامه  افزایش فشار روانی بر مذاکره کنندگان و انحراف در اهداف وین(لغو تحریم ها؛ راست آزمایی) و نیز شخصیت بخشیدن به موقعیت حاشیه ای آمریکایی ها است.

 البته بازنده این جدال از حالا مشخص است؛ آمریکایی‌ها مجبور هستند در لیگ دو مذاکرات وین نقش بازی کرده و فرصت مذاکره چندجانبه را از دست بدهند. بازگشت آمریکا به مذاکرات به این سادگی نیست و آن‌ها باید هزینه بازگشت به میز گفتگوها را پرداخت کنند؛ هرقدر دشمن در این مسیر تقلای بیشتری از خود نشان دهد، فشار بیشتری را باید تحمل کند.

رهبر انقلاب در آخرین دیدار با اعضای دولت روحانی خطاب به اعضای دولت می‌فرمایند: «دیگران باید از تجربه‌های شما (دولت آقای روحانی) استفاده کنند. خب حالا یک تجربه را من بخصوص یادداشت کرده‌ام، حرفی است که من مکرّر [در گفتگو] با شماها و با مردم تکرار کرده‌ام، حالا هم همان حرف را تکرار می‌کنم؛ این تجربه عبارت است از بی‌اعتمادی به غرب؛ آیندگان باید از این تجربه استفاده کنند. در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد؛ به ما کمک نمی‌کنند و هر جا بتوانند ضربه می‌زنند؛ آنجایی که ضربه نمی‌زنند، آنجایی است که امکانش را ندارند؛ هر جا امکان داشته‌اند ضربه زده‌اند؛ این تجربهٔ بسیار مهمی است».

جو بایدن و آنتونی بلینکن و جیک سالیوان در ابتدای مذاکرات بر دستیابی به توافقی گسترده با ایران اصرار کردند و برجام را به توقف برنامه موشکی و رفتار تهران در منطقه که بسیاری آن را بی‌ثبات کننده می‌دانند، ارتباط دادند. ولی زمانی که تهران حاضر نشد درباره هیچ موضوعی خارج از چارچوب برجام و لغو تحریم‌ها مذاکره کند، دولت آمریکا عقب‌نشینی کرد؛ این بازگشت سنگر به سنگر آمریکایی‌ها در حدی وضعیت را وخیم کرده است که رسانه خریداری‌شده توسط سعودی در ادبیاتی توأم با عصبانیت می‌نویسد: دولت آمریکا به‌گونه‌ای رفتار می‌کند که انگار بازگشت که مذاکرات غیرمستقیم برجام را از ایران گدایی می‌کند. در وین درها به روی آمریکایی ها بسته است!