به گزارش مشرق، به عقیده تولیدکنندگان حوزه دارو، مشکلات خرید، تامین و تدارک مواد اولیه در صنعت دارو، کافی نبودن ارز یا تخصیص دیرهنگام آن، مشکلات موجود در حوزه نقل و انتقال مالی و حمل و ارسال کالا از مهم‌ترین چالش‌هایی است که تولیدکننده‌های دارو در حال حاضر با آنها روبه‌رو هستند و این مشکلات ریسک زیادی را به شرکت‌های بخش‌خصوصی تحمیل می‌کند که باعث تاخیر در فرآیندها، افزایش بهای تمام‌شده تولید، کاهش کیفیت و دسترسی ناکافی بیماران به دارو شده و می‌شود.

هرچند پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم تعداد زیادی از اقلام دارویی تحت پوشش بیمه قرار گرفت و آمار کمبودهای دارویی به طور چشمگیری کاهش یافته است اما نگرانی بیماران خاص از کمبودهای مقطعی داروها، تقلبات غذایی و چالش‌های داروسازان ما را بر آن داشت تا با بهرام دارایی رئیس سازمان غذا و دارو گفت‌وگو کنیم.

*آقای دکتر به عنوان اولین سوال، بیماران از دسترس نبودن برخی داروها و شیر خشک‌های خاص گلایه دارند در این خصوص توضیح دهید؟

تعداد بیماران متابولیک در کشور زیاد نیست، در کشور ما غربالگری انجام می‌شود و با غربالگری حین تولید و با گرفتن یک قطره خون از پای نوزاد می‌توان ۵۰ بیماری متابولیک را تشخیص داد که قابل درمان هستند، مانند بیماری PKU و حساسیت به لاکتوز و ریفلاکس. منتهی این غربالگری برای همه انجام نمی‌شود و این کودکان دچار نقص در هضم آنزیم می‌شوند، در حال حاضر این آزمایش تحت پوشش بیمه قرار گرفته است.

*دلیل کمبود مقطعی شیرهای خشک رژیمی

تأمین غذا و شیرهای ویژه از جمله وظایف سازمان غذا و دارو است، وقتی طبق سرشماری‌ها به سازمان غذا و دارو اعلام می‌شود نیازمند ۱۵۰ قوطی شیرخشک رژیمی هستیم ما برای واردات همین تعداد شیرخشک برنامه‌ریزی می‌کنیم اما متاسفانه در موقعی می‌بینیم ۵۰ قوطی از همین شیرهای خشک قاچاق شده است و به همین دلیل با کمبود شیرخشک مواجه می‌شویم. تامین کمبود شیرهای خشک نیازمند تخصیص ارز است و همین روند چند ماه زمان می‌برد، همچنین تولید این دارو هم زمان‌بر است.

*آقای دکتر مگر سازمان غذا و دارو ذخایر راهبردی ندارد؟

در شرایط نبود تحریم وضعیت صنعت داروی کشور مناسب بود اما با تدابیر اندیشیده شده در تحریم و بحران کرونا وضعیت دارو با بحران مواجه نشد و خوشبختانه اکنون نیز با تولید اغلب داروها در کشور با کمبود جدی دارو مواجه نیستیم. در سال ۱۳۹۲ کشور با کمبود ۳۳۰ قلم دارو مواجه بود که ستادی ویژه برای تامین دارو تشکیل شد و ظرف شش ماه دارو تامین شد. شرکت‌ها یکبار در سال برای واردات یا تولید دارو برنامه‌ریزی می‌کنند تا قیمت دارو مناسبتر باشد. زمانی که دولت سیزدهم روی کار آمد ۲ میلیارد دلار ارز به دارو تخصیص داده شد بود در صورتی که باید ۴ میلیارد دلار ارز تخصیص داده می‌شد یعنی دولت قبل بودجه  سال ۱۴۰۰ را نصف کرده بودند، وقتی وزارت بهداشت مستقر شد متوجه شد که پول دارو هم هزینه شده است و به همین دلیل نیمه آبان با کمبود دارویی مواجه شدیم.

وقتی دارو دچار کمبود شود به راحتی جبران نمی‌شود بلکه مستلزم برنامه‌ریزی و تولید است از همین رو حداقل شش ماه طول می‌کشد که کمبودها رفع شود. دارو مانند برنج و روغن نیست که بتوان آن را از بنادر خرید و تحویل گرفت.

*دولت قبل با آوردن ارز ترجیحی سلامت مردم را به گروگان گرفت

برخی داروها تنها یک تامین کننده در دنیا دارند و ما باید در نوبت قرار بگیریم، بانک مرکزی دو بار در سال گذشته ارز دارو را قطع کرد که همین موضوع باعث می‌شود که برنامه‌ریزی برای تامین دارو با مشکل مواجه شود، دولت‌ها باید به این موضوع توجه ویژه داشته باشند و در زمان تغییر دولت مجلس باید بر مسئله تامین دارو نظارت داشته باشد به دلیل اینکه کمبود دارو مردم را با مشکل مواجه می‌کند. دولت قبل با آوردن ارز ترجیحی سلامت مردم را به گروگان گرفت.

کمبودهای مقطعی و در برخی برهه ها از جمله عواقب تخصیص ارز دارو است. در گذشته ارزی که برای صنعت دارو در نظر گرفتند را هر سال کاهش دادند و با کاهش ارز دولتی ارز ترجیحی ارز نیمایی جانشین شد و داروهایی که ارز نیمایی گرفتند قیمت آنها بالاتر رفت و برای بیمه ها نیز مشکلاتی ایجاد شد و بیمه ها قدرت ریالی کافی برای افزایش قیمت نداشتند و باعث شد پرداخت از جیب مردم در آن سال ها افزایش پیدا کند و به این نقطه رسیدیم.

دارو در دنیا با قیمت‌های مختلف عرضه می‌شود، متاسفانه عده‌ای در کشور با سو استفاده از ارز ترجیحی فاکتورسازی کردند و با سو استفاده از آن دچار تخلفاتی شدند که پرونده این شرکت‌ها تحویل مراجع قضایی شده است. همچنین قاچاق معکوس دارو در کشور رواج یافت و به طور مثال انسولین از کشور ما خارج می‌شد و از کشور افغانستان به کشورهای دیگر قاچاق می‌شد. در کشور ترکیه انسولین حدود ششصد هزار تومان به فروش می‌رسد اما این دارو در کشور ما با قیمت بیست الی سی هزار تومان به فروش می‌رسد.

*بیمه در حوزه دارو به خوبی عمل نمی‌کند

*پرداخت ارز ترجیحی دارو تا چه زمانی ادامه خواهد داشت؟

ارز دارو قطع نشده است اما وضعیت تخصیص ارز دارو مانند عقربه‌های ساعت است و ارز باید هر لحظه برقرار باشد. وجود ارز دارو مهم است، برخی افراد که بیماری‌های سخت مبتلا هستند و دچار نقص مادرزادی هستند با تخصیص نیافتن به موقع ارز دچار مشکل می‌شوند. اختصاص ارز دولتی گره کوری بود که به صنعت داروسازی زده شد و باز کردن آن کار آسانی نیست و وقتی صنعت دارو شرطی می‌شود قطع آن ممکن است مشکلاتی برای بیماران ایجاد کند. پوشش بیمه به خوبی در زمینه دارو به خوبی عمل نمی‌کند هنوز زیرساخت‌های اختصاص ارز دولتی به بیمه‌ها و و حذف ارز دولتی به صنعت مهیا نشده است و اختصاص ارز دارو کماکان ادامه دارد.

*گران فروشی برخی اقلام مواد اولیه دارویی

*آقای دکتر هرازگاهی برخی از شرکت‌های دارویی از انحصار و گران فروشی تولیدکنندگان مواد اولیه دارو گلایه دارند، این موضوع را تایید می‌کنید؟

هرجا انحصار باشد فساد هست، چه تولید داخل باشد چه واردات. متاسفانه در برخی حوزه‌ها مثل مواد اولیه دارویی نظارت نبود و خود را ملزم به قیمتگذاری نمی‌دانستند و ممکن بود ارز ترجیحی گرفته شود و ماده به چند برابر قیمت به دست مردم برسد. همین موضوع تولید را با چالش مواجه کرده بود. کیفیت تولید مواد اولیه مهم است و نباید تولید کننده را مجبور کنیم از شرکت خاصی مواد اولیه را تهیه کند. این کار منجر به فساد خواهد شد لذا معتدیم انحصار تولید در مواد اولیه باید از بین برود.

*قیمت‌گذاری مواد اولیه دارو به کجا رسید؟

مواد اولیه سازان سال‌ها زیر بار قیمت‌گذاری نرفتند اما باید به سیاست قیمت‌گذاری برگردند، کیفیت محصولات آنها بررسی خواهد شد و انحصار در این حوزه پایان خواهد یافت.

*قیمت‌گذاری مکمل‌ها بازنگری خواهد شد

*آقای دکتر قیمت‌گذاری مکمل‌های دارویی چگونه انجام می‌شود؟ چرا در بسیاری از داروخانه‌ها شاهد قیمت‌های مختلف مکمل‌ها هستیم؟

قیمت‌گذاری مکمل‌ها به صنف مربوط واگذار شده است، بنده هم معتقدم فرایند قیمتگذاری مکمل‌ها باید اصلاح شود تا اجحافی در حق خریدار نشود. روی موضوع کیفیت مکمل‌ها حساس هستیم و ارزیابی پس از ورود آنها به بازار و در سطح عرضه نیز بررسی خواهد شد تا مردم از نظر کیفیت مکمل نگرانی نداشته باشند. بخشی از این مکمل‌ها توسط خانم‌های باردار مصرف می‌شود همچنین بعضا بدون تجویز پزشک مصرف می‌شود لذا نظارت بر آنها مهم است. نظارت کافی طی چندسال اخیر روی آنها نبوده است لذا فرایند قیمت‌گذاری آنها اصلاح خواهد شد.

*داروهای تاریخ گذشته را تبدیل به مکمل می‌کردند

*آقای دکتر سخنگوی قوه قضاییه چندی پیش از تخلفات دارویی و رسیدگی به پرونده تخلفات دارو خبر داد، در این خصوص توضیح دهید؟

جعل فاکتور، بیش اظهاری، شرکت‌های کاغذی و صوری درست شده بود تا کالا دارو یا ماده اولیه با ارز دولتی وارد کشور شود و ارز بیشتری از کشور خارج شود، یکی از شرکت‌ها ارز زیادی گرفته بود و ماده کمی وارد کشور کرده بود، فرار مالیاتی از دیگر تخلفات بوده است، امیدوارم با بررسی تخلفات دارو خیلی از مسائل روشن شود، بسیاری از متخلفان این صنعت شانتاژگر هستند و ناظرین را متهم می‌کنند، افرادی که داروهای تاریخ گذشته را تبدیل به مکمل می‌کردند و وقتی با برخورد سازمان غذا و دارو مواجه شدند تلاش می‌کنند با سفارش افراد و توصیه آنها از تخلفات خود فرار کنند، سیستم نظارتی سازمان غذا و دارو با دقت این تخلفات را رصد خواهد کرد و زیر بار فشار نخواهد رفت.

*تخلف ۹۲ میلیون دلاری شرکت دارویی

همانطوری که سخنگوی قوه قضاییه گفتند کیفرخواست آن صادر شده است و به زودی دادگاه آن نیز برقرار و مشخص می شود این نشت عظیم ارزی در حوزه دارو چگونه اتفاق افتاده است و چرا نظارت روی آن انجام نگرفته است؟ این پرونده یک شرکت بوده است که در زمینه واردات مواداولیه و دارو نهایی تخلف داشته و به شدت گرانفروشی و همچنین فرار مالیاتی عظیمی داشته است که در واقع همه تخلفات را کنار هم داشت. تخلف این شرکت ۹۲ میلیون دلار درخصوص ارز است.

*مراقب باشیم تا عبدالباقی دیگری درست نکنیم

صنعت دارو و غذا با سلامت مردم سر و کار دارد و ما باید مراقب باشیم تا عبدالباقی دیگری درست نکنیم و از وظایف خود عدول کنیم. نمی‌توان با توصیه و سفارش مقررات را زیر پا بگذاریم و نباید استاندارد دوگانه ایجاد کنیم. حادثه متروپل جلوی چشم مردم بود و دیده شد و به دلیل حمایت بیجا از یک فرد متخلف به وقوع پیوست اما در حوزه سلامت و دارو نخواهیم گذاشت این اتفاق رخ دهد زیرا اثرات آن بر سلامت مردم به مرور زمان مشاهده می‌شود. افراد متخلف باید نگران باشند نه افرادی که ناظر هستند. حجم تخلفات ارزی حوزه دارو نگران کننده است، در یک فقره ۵ هزار میلیارد قاچاق معکوس دارو کشف شده است که امیدواریم این تخلفات دیگر رخ ندهد.

*رقابت با رقبای بزرگ داروسازی

*آقای دکتر داروهای ایرانی از لحاظ کیفی قابل رقابت با نمونه‌های خارجی هستند؟

به لحاظ عددی ۹۸ درصد داروها در کشور تولید می‌شود، وقتی از صحبت از تولید دارو می‌شود منظور منتاژ دارو یا بسته‌بندی دارو نیست. سال گذشته ۱۴۰۰ میلیارد دلار دارو در دنیا فروخته شده است اما ۵۰ میلیارد دلار مربوط به مواد اولیه دارو بوده است. فرمولاسیون در داورسازی نقش اصلی را دارد. در دنیا چند کشور بیشتر ماده اولیه نمی‌سازند در گذشته چین بیشترین مواد اولیه داروسازی را می‌ساخت اما امروز این صنعت به هند منتقل شده است. آلودگی محیط زیستی ساخت مواد اولیه دارو زیاد است به دلیل اینکه ماده اولیه از پتروشیمی ساخته می‌شود.

عمق تولید ماده اولیه مهم است، دانشگاه‌های ما می‌توانند تولید مواد اولیه انجام دهند اما ارزش این تولید وقتی است که هزینه اثربخشی داشته باشد، تولید برخی مواد اولیه در کشور ما به صرفه نیست اما در داروهای بیوتکنولوژی ما مواد اولیه تولید می‌کنیم و با آمریکا رقابت می‌کنیم. چند وقت پیش در مزایده دارویی در کشور عراق شرکت کردیم و در شرکت‌های دارویی ایرانی موفق‌تر از فایزر بودند هرچند رقیب ما تلاش کرد با سنگ اندازی و فشار سیاسی برنده این رقابت باشد اما موفق نشد.

تولید داخل باید با کیفیت و اصیل باشد، اولویت ما در سازمان غذا و دارو تامین دارو است، ما نمی‌توانیم به بهانه تولید داخل چشم روی استانداردها ببندیم. داروسازی در رتبه پردرآمدترین صنایع دنیا است و سطح بالایی از فناوری و تکنولوژی را دارد. همه داروهای تولیدی در همه کشورها مصرف نمی‌شود و ممکن است برای یک بیماری چند داروی مختلف با اسامی تجاری مختلف وجود داشته باشد. اغلب این داروها کیفیت یکسانی دارند و نیازی نیست از چندین مدل دارو همه در بازار وجود داشته باشند. در مواقعی می‌بینیم دارویی اثر خواب آوری کمتری دارد و یک داروی دیگر اثر خواب آوری بیشتری دارد و عوارض برخی اقلام دارویی نیز متفاوت است که پزشک این داروها را با توجه به وضعیت بیمار تجویز می‌کند.

*باز شدن فهرست دارویی کشور

*چرا فهرست دارویی کشور چندین سال بسته بود؟

درحال حاضر ۳۳۶۶ مولکول دز دارویی در کشور داریم که به ده هزار شکل دارویی با دزهای مختلف در کشور تولید می‌شود. کیفیت به معنای رنگ و لعاب دارو نیست بلکه به عوارض و خلوص دارو برمی‌گردد. در نهایت هزینه تولید هم مهم است. این موارد سیاست‌گذاری است و مورد توجه ما است. کشور ما ابداع کننده روش‌های تولید دارو است و در حوزه پزشکی نیز پیشرفته است و به دلیل تنوع اقلیمی و مهاجرپذیر بودن و امکان بروز بیماری‌ها فهرست دارویی باید به روز باشد، متاسفانه فهرست دارویی کشور سه سال بسته بود و هیچ داروی جدیدی به آن افزوده نشده بود این فهرست باز شد و ۳۰ مولکول دارو وارد آن شد.

آنها معتقد بودند فهرست دارویی کشور بزرگ است و باید داروهای اصلی وارد آن باشد درحالی که ما معتقدیم با پیشرفت علم و ورود داروهای جدید باید این فهرست بروز شود. داروهای با عوارض کمتر تولید می‌شود و حتی برخی داروها مانند درمان سرطان و سینه تولید می‌شوند لذا این فهرست باید بروز باشد.

*دلیل گرانی و کمبود برخی داروهای بیماران مبتلا به سرطان

* بیماران از گران بودن داروهای بیماران سرطانی گلایه دارند و بعضا اعلام می‌کنند که این داروها در داروخانه‌ها موجود نیست. برای حل این معضل چه برنامه‌ای دارید؟

خوشبختانه در حوزه درمان سرطان، داروهای رادیوتراپی و شتاب دهنده‌های خطی که مهم‌ترین داروها در درمان سرطان ها هستند در کشور تولید می‌شود. امروز اغلب داروهای مورد نیاز بیماران خاص رایگان به دست آنها می‌رسد. اگر اسامی این داروها اعلام شود سازمان غذا و دارو دلیل کمبود آنها را پیگیری خواهد کرد اما توجه داشته باشید که همه دنیا فهرست دارویی دارند و پزشکان موظفند از فهرست دارویی دارو تجویز کنند و تجویز دارو خارج از آن تخلف است.

وقتی پزشکی دارویی خارج از فهرست تجویز می‌کند، ما با داروهای تک نسخه‌ای مواجه می‌شویم که با ارز نیمایی یا آزاد تامین می‌شوند و عملا این داروها جزو کمبودهای ما نیست تامین داروهای خارج از فهرست دارویی وظیفه سازمان غذا و دارو نیست و این موضوع باید اصلاح شود. در مواقعی ما باید پاسخگوی فرآیندهایی که باشیم که باید اصلاح شوند که امیدواریم با تکمیل طرح پزشک خانواده و نسخه نویسی الکترونیک مردم دنبال داروهای خارج از فهرست نروند. برخی تصور می‌کنند داروهای تک نسخه‌ای معجزه می‌کند در صورتی که این موضوع صحیح نیست. از همین رو با بازگشایی فهرست دارویی امیدواریم داروهای با کیفیت بالاتر وارد فهرست شوند.

*آقای دکتر در خصوص وعده رئیس جمهور برای تامین داروی بیماران SMA توضیح دهید؟ این داروها چه زمانی به دست بیماران خواهد رسید؟

این بیماری نادر است اما دردناک است، متاسفانه در سنین کودکی رخ می‌دهد و درمان سختی دارد. پس از دستور رئیس جمهور، جلساتی با دو شرکت داروسازی برگزار شد، برخی داروها هر ویالی ۷۰ هزار یورو باشد، مذاکرات خوبی انجام شد. قیمت به توافق رسید و سفارش لازم انجام شده است. امیدواریم برای مدت یک سال داروی بیماران تامین شود، بررسی‌های علمی انجام شود و در صورت اثربخشی دارو واردات ادامه خواهد داشت امیدواریم که دارو در کمتر از دو الی سه ماه دیگر به دست بیماران برسد.

*آقای دکتر اغلب مردم معتقدند درمان بیماری‌های ساده مانند سرماخوردگی هم گران تمام می‌شود، و عقیده دارند علی رغم اینکه اعلام می‌شود دارو گران نشده است اما این داروها گران‌تر به دست بیمار می‌رسد، دلیل این موضوع چیست؟

درمان و ویزیت بیماری‌ها یا با بیمه انجام می‌شود یا بدون بیمه. ممکن است فردی تحت پوشش بیمه نباشد و نسخه با قیمت آزاد به دست بیمار برسد، یا ممکن است بیمار بیمه باشد اما پزشک برای او مکمل‌های خارجی یا مکمل‌هایی که تحت پوشش بیمه نباشد تجویز کرده باشد که همین موضوع باعث گران بودن هزینه‌های درمان می‌شود.

ویتامین‌ها ارز دولتی دریافت نمی‌کنند لذا با قیمت بالا به دست بیمار می‌رسد، توصیه می‌کنیم افراد به جای استفاده از ویتامین‌ها میوه مصرف کنند و سبک زندگی خود را اصلاح کنند، قطعا اثربخشی میوه و محصولات طبیعی بهتر از مصرف ویتامین‌ها است. دلیل سی درصد از سرطان‌های ما غذا است و لذا تاکید می‌کنیم که سبک زندگی مردم اصلاح شود. یکی از کارهای ما موضوع غذا است که باید به سلامت غذا هم توجه داشته باشیم.