سرویس جهان مشرق - در سال های اخیر تحولات در صحنه روابط بین الملل سرعت گرفته و دولت‌ها اقدام به اتخاذ مواضع گوناگونی در رابطه با تحولات و حوادث در صحنه جامعه بین المللی می‌کنند.

مناطق مختلف دنیا شاهد تحولات مهم و تعیین کننده ای است. نظام جهانی در شرایط گذار قرار گرفته و دولت‌ها تلاش می کنند هرکدام به سهم، از این فرصت استفاده و منفعتی برای خود به دست بیاورند. در این میان، باید دولت ایالات متحده را به عنوان یکی از ناکام ترین بازیگران جامعه بین المللی دانست.

با گذشت حدود سه سال از روی کار آمد دولت جوبایدن در ایالات متحده آمریکا و نزدیک شدن به انتخابات ۲۰۲۴، دولت جوبایدن هیچ دستاورد قابل توجهی در عرصه سیاست خارجی تاکنون بدست نیاورده است. از این رو دولت آمریکا در تلاش است تا به یک دستاورد خارجی بزرگ برسد.

باید گفت دولت جو بایدن، یکی از ناکام ترین دولت‌های تاریخ ایالات متحده آمریکا است. از زمان روی‌کار آمدن بایدن در کاخ سفید و به دست‌گیری افسار قدرت توسط دموکرات‌ها، ایالات متحده آمریکا شاید یکی از بدترین دوران خود در سطح روابط بین الملل را تا به امروز تجربه کرده است.

افتضاحی بی سابقه در افغانستان

خروج یا در اصل فرار مفتضحانه ارتش آمریکا از افغانستان پس از حدود بیست سال اشغال این کشور و بازگشت طالبان به قدرت، حادثه شوکه کننده ای بود که ارتش آمریکا را در سراسر جهان انگشت نما کرد. فرار آمریکا از افغانستان چنان ضربه ای بر حیثیت و قدرت این کشور بود که شاید هیچگاه در تاریخ فراموش نشود.

از جمله پیامدهای مهمی که این امر برای آمریکا داشت، کاهش اعتماد متحدان آمریکا به توانایی این کشور در کمک و محافظت از آنها است، متحدانی که سالها با پرداخت هزینه های مختلف، اقدام به خرید تسلیحات آمریکایی و انعقاد پیمان‌های امنیتی با این کشور کرده بودند.

رسانه آمریکایی «هیل» در مطلبی در آستانه دومین سالگرد خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان نوشت: دو سال پس از خروج مفتضحانه آمریکا از افغانستان محبوبیت جو بایدن در میان مردم و سیاست‌مداران این کشور به‌طور غیرقابل برگشت منفی شده و هر تصوری مبنی بر اینکه بایدن یک رئیس ‌جمهور مؤثر در سیاست خارجی خواهد بود را از بین برد.

همچنین لیندسی گراهام، سناتور جمهوری خواه کنگره آمریکا به مناسبت دومین سالگرد عقب نشینی آمریکا از افغانستان، خروج آمریکایی‌ها در افغانستان را فاجعه بار خواند و گفت: «این دومین سالگرد خروج فاجعه بار دولت بایدن از افغانستان است که یکی از بداندیشانه‌ترین، فاجعه‌بارترین و شرم‌آورترین تصمیمات در تاریخ سیاست خارجی آمریکاست.»

ورود بدون دردسر چینی ها به منطقه

تبعات این آبروریزی آمریکا در افغانتستان تنها به اینجا ختم نمی‌شود. این موضوع همچنین جایگاه آمریکا در منطقه غرب آسیا را به شدت متزلزل کرده و متحدان سنتی آن در خلیج فارس را به سمت برقراری روابط گسترده تر با چین، مهم ترین رقیب فعلی آمریکا سوق داد. در واقع در کنار شکست آمریکا در افغانستان و همچنین ضربه به حیثیت نظامی این کشور، شکست دوم، ایجاد امکان ظهور بیشتر چین در منطقه غرب آسیا به عنوان ابرقدرت جایگزین آمریکا بود. در زمانی که رقابت میان آمریکا و چین به عنوان دو قدرت جهانی به دوران حساسی رسیده است و این رقابت در حال شکل‌دهی به نظام بین‌المللی جدیدی است، کشورهای منطقه دوست ندارند تا فرصت ارتباط گیری با یکی از قدرت‌های بزرگ و نوظهور جهان را از دست بدهند.

قراردادهای اخیر اقتصادی چین با کشورهای منطقه از جمله ایران و عربستان و دیگر کشورهای منطقه، مسئله مهمی است که در تاریخ منطقه بعد از پایان جنگ سرد بی سابقه است. امروز آمریکا تنها بازیگر خارجی تعیین کننده در منطقه غرب آسیا نیست و چین، امروز نفوذ قابل توجهی در غرب آسیا بدست آورده است، مسئله ای که تحت هیچ عنوان مورد خوشایند ایالات متحده آمریکا نیست.

موضوع دیگری که برای دولت بایدن در این رابطه یک شکست فاجعه بار محسوب می‌شود، موضوع تجدید روابط میان ایران و عربستان سعودی با میانجیگری چین بود. برای اولین بار ایالات متحده آمریکا از یکی از معادلات مهم سیاسی منطقه کنار گذشته شد و حتی منافع آن نیز مورد لحاظ قرار نگرفت.

اندیشکده آمریکایی «گیت استون» نوشت، امروز چین با حمایت از توافق تاریخی بین عربستان سعودی و ایران پیروزشده در حالی که ایالات متحده رئیس جمهوری دارد که می‌آید تا توافق نامه‌های سلف خود را از بین ببرد و در طول مبارزات انتخاباتی و ریاست جمهوری خود به آن می‌بالد.

این مسئله روابط نظامی آمریکا با کشورهای منطقه را نیز تحت تاثیر قرار داده است. از آنجایی که کشورهای منطقه جزو مشتری های اصلی تسلیحات نظامی آمریکا محسوب می شدند، ‌ افزایش خرید تسلیحات چینی توسط کشورهای منطقه، برای آمریکایی ها نگران کننده است. وب سایت آمریکایی اینسایدر اعلام کرد که مقامات آمریکایی نگران هستند که فروش تسلیحات چینی ممکن است توانایی ارتش آمریکا برای ادغام در خاورمیانه را تضعیف کند زیرا چندین کشور از جمله شرکای قدیمی آمریکا تسلیحات چینی را خریداری می‌کنند.

به گزارش این سایت، با گسترش روابط پکن در منطقه و تحمیل شرایط کمتر در مقایسه با شرایط تحمیل شده توسط واشنگتن، فروش تسلیحات چینی در منطقه طی دهه گذشته ۸۰ درصد افزایش یافته است.

شکست مجدد در مسئله ایران

ناکامی دیگر دولت بایدن، عدم توانایی کنترل جمهوری اسلامی ایران بود. علی‌رغم حفظ فشارها بر ایران توسط دولت جوبایدن، دولت بایدن با گذشت حدود سه سال از شروع کار خود، تاکنون موفق به بازگرداندن ایران به برجام نشده است و اینگونه که به نظر می‌رسد، در یک سال باقیمانده نیز موفق نخواهد شد. دولت آمریکا تلاش داشت تا با بازگشت به برجام، پیشرفت هسته ای ایران را کنترل و به عقب بازگرداند، موضوع که امروز خلاف آن صورت گرفته است، رشد و پیشرفت چشمگیر صنعته هسته ای ایران و عدم کنترل ایران، برای دولت بایدن در مسئله برخورد با ایران، ‌ یک شکست محسوب می‌شود. همچنین، با توافق موقف اخیر میان ایران و آمریکا در مسئله تبادل زندانیان و آزادکردن ۶ میلیارد دلار از پول‌های بلوکه شده ایران، انتقادات از دولت بایدن در رابطه با نوع برخورد با ایران، در داخل این کشور افزایش یافت.

مسئله دیگری که آمریکا از انجام آن عاجر ماند، ‌ جلوگیری از افزایش قدرت ایران در منطقه بود. دولت بایدن همانند دولت سابق آمریکا، موفق به جلوگیری از گسترش نفوذ و قدرت ایران در منطقه غرب آسیا نشد و امروز کشورهای منطقه ای و غرب به خوبی میدانند که جلوگیری از رشد قدرت ایران در منطقه، چیز به جز یک رویا نیست. همچنین، ‌ دولت بایدن در پروژه منزوی کردن ایران در منطقه و جهان شکست خورد. نگاهی به روابط دیپلماتیک ایران و سفر مقامات دولت به کشورهای همسایه، منطقه و جهان در دو سال گذشته، مؤید این مسئله است.

اوکراین، باتلاقی دیگر

موضوع دیگر، مسئله جنگ اوکراین است. از زمان شروع جنگ اوکراین و با وجود کمک‌های دیوانه وار غرب و آمریکا به ارتش اوکراین برای مقابله با روسیه، اما در عمل آمریکا با وجود هزینه‌های گزاف، دستاوردی از این جنگ نداشته است. در حال حاضر ارتش اوکراین دستاورد قابل توجهی در جنگ نداشته و همچنین چشم‌انداز روشنی از توانایی اوکراین برای غلبه بر ارتش روسیه وجود ندارد.

در این میان، ‌ خسارت‌های جدی به سبب شروع این جنگ به کشورهای اروپایی، خصوصا اروپای شرقی وارد شده است. سرهنگ «لورانس ویلکرسون» مدیر دفتر «کالین پاول» وزیر خارجه سابق آمریکا هشدار داد در صورتی که جنگ اوکراین به زودی پایان نیابد، پیمان آتلانتیک طی یک سال آینده فرو خواهد پاشید.

بحران انرژی که به سبب این امر صورت گرفت، شکستی دیگر برای آمریکا را رقم زد. علی رغم سفر جوبایدن به عربستان و درخواست از این کشور برای افزایش میزان تولید انرژی به منظور کاهش قیمت، اما عربستان سعودی با این درخواست مخالفت کرده و نه‌تنها تولید نفت خود را افزایش نداد، بلکه در هماهنگی با روسیه، اقدام به کاهش تولید نفت خود کرد، موضوعی که باعث خشم ایالات متحده آمریکا شد.

آخرین لحظات برای جبران ناکامی‌ها

حال که به تاریخ برگزاری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نزدیک می‌شویم، دستگاه سیاست خارجی دولت بایدن در تلاش است تا با چنین کارنامه افتضاحی وارد رقابت ‌های انتخاباتی نشود. دولت بایدن در تلاش است تا در واپسین لحظات قبل از شروع رقابت های انتخاباتی، به یک دستاورد بزرگ خارجی پیدا کند.

دولت بایدن این دستاورد را در منطقه غرب آسیا جستجو میکند. مسئله ای که امروز دولت بایدن سخت در تلاش برای تحقق آن است تا با آن بتواند کمی از ناکامی های خود بکاهد، عادی سازی میان رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی است. در چند ماه گذشته شاهد سفر مقامات آمریکایی به عربستان و سخنان مقامات آمریکا در این رابطه بوده ایم. اما باوجود تلاش های سخت و گسترده آمریکا، تاکنون عادی سازی میان رژیم صهیونیستی و عربستان به دست نیامده است. عربستان سعودی شرایط سفت و سختی را برای عادی سازی با رژیم صهیونیستی بیان کرده است. «نشنال اینترست» در گزارشی اعلام کرد که آمریکا عربستان را برای عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی تحت فشار قرار داده است.

شروط عربستان سعودی که کار را برای عادی سازی سخت کرده است، عبارتند از :۱-دست یابی عربستان سعودی به توانایی هسته ای. ۲-امکان خرید تسلیحات مدرن نظامی از آمریکا و ایجاد یک پیمان نظامی با ایالات‌متحده آمریکا برای محافظت از این کشور ۳-حل مسئله فلسطین و به رسمیت شناخته شدن کشور فلسطین توسط رژیم صهیونیستی.

رژیم صهیونیستی در چندماه گذشته از لحاظ وضعیت داخلی و همچنین وضعیت خارجی، در شرایط وخیمی قرار دارد. صهیونیست ها برای رهایی از شرایط نامطلوب خود در چند ماه گذشته، سخت در تلاش برای تحقق عادی سازی با رژیم صهیونیستی هستند. اما نه به هرقیمتی. پس از مطرح شدن شرایط عربستان سعودی برای عادی سازی با رژیم صهیونیستی، واکنش‌های قابل توجهی در سرزمین های اشغالی به این مسئله بوجود آمد. کارشناسان و برخی از مقامات صهیونیستی با اشاره به شرایط غیر قابل قبول عربستان سعودی، به این امر اشاره کردند که با توجه به این شرایط مطرح شده، ‌ عادی سازی با عربستان به ضرر اسرائیل خواهد بود و اسرائیل نمیتواند با چنین شرایطی کنار بیایند.

پیشتر رژیم صهیونیستی در زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ با کمک آمریکا و در قالب طرح توافقات ابراهیمی تلاش داشت تا عادی سازی با عربستان سعودی را به سرانجام برساند. اما با روی کارآمدن دولت بایدن و همچنین سقوط دولت سابق نتانیاهو از سرعت پیشرفت این طرح کاسته شد و همچنین با توافق میان ایران و عربستان برای احیای روابط دیپلماتیک، این امر تا حد زیادی برای رژیم صهیونیستی سخت شد.

در حال حاضر شرایط به گونه ای است که نمیتوان به صورت قطعی پیش‌بینی کرد که در نهایت آمریکا موفق خواهد شد تا عادی سازی میان عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی را با وجود چنین شرایطی از سوی عربستان محقق کند یا نه. اما چیزی که واضح است، این است که آمریکا نیاز شدیدی به یک دستاورد مهم دارد و این دستاورد، چیزی نیست به جز مسئله عادی سازی میان عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی.