سرویس دفاع و امنیت مشرق _ حمله ارتش روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ میلادی و ارسال حجم انبوهی از تجهیزات مدرن غربی توسط کشورهای عضو ناتو برای کی‌یف، موجب شد تا نخستین بار پس از فروپاشی شوروی، جهان نظاره گر تقابل برترین تسلیحات ساخته شده توسط شرق و غرب در یک میدان نبرد با شرایط برابر باشد؛ علی رغم برتری فاحش تجهیزاتی روسیه در ابتدای جنگ، با گذشت زمان کشورهای غربی به رهبری ناتو دست به تجهیز ارتش اوکراین با تسلیحات مدرن خود کردند تا امروز تقریبا دو کشور در شرایطی نسبتا برابر به نبرد با یکدیگر در جنوب و شرق اوکراین بپردازند.

در سلسله گزارشات زیر قصد داریم به معرفی مهمترین تجهیزات به کار رفته توسط روسیه و اوکراین در جنگ اخیر و جزئیات عملکرد آنها بپردازیم.

بالگرد رزمی کاموف ۵۲ (Ka-۵۲)

در اواخر دهه ۱۹۷۰ میلادی، ارتش شوروی نیاز به ساخت یک بالگرد تهاجمی جدید با اولویت مقابله قوای زرهی ائتلاف ناتو و با توانایی و تحرک و مانورپذیری بیشتر نسبت به بالگرد مشهور Mi-۲۴ داشت که در زمان خود عملکرد درخشانی به جا گذاشته بود.

در ابتدای دهه ۸۰ میلادی دو شرکت کاموف و میل طرح های خود را بر اساس تجارب گذشته و جزئیات درخواستی ارتش شوروی ارائه کردند یعنی Mi-۲۸ و V-۸۰.

طرح V-۸۰ که بعدها تحت عنوان کاموف۵۰ رونمایی و تولید شد، در کلیه آزمون های فنی و رقابت با میل۲۸ برتری خود در توان آتش، تحرک و مانورپذیری را اثبات کرده و قیمت پایین تر و کاربری آسانتری را داشت و مورد تحسین عمده کارشناسان هوانوردی شوروی قرار گرفته بود؛ در اواخر دهه ۹۰ میلادی تصمیم بر آغاز تولید انبوه بالگرد کاموف۵۰ گرفته شد اما به دلیل شرایط نابسامان سالهای نزدیک به فروپاشی شوروی (۱۹۹۱) و همچنین مشکلات مالی گسترده روسیه در دهه ۹۰ میلادی، در نهایت تنها ۱۵ فروند بالگرد کاموف۵۰ تولید شد.

علی رغم تولید محدود، این بالگرد در دو جنگ چچن در دهه ۹۰ مورد استفاده قرار گرفته و عملکرد خوبی نیز از خود نشان داد؛ اما در اواخر دهه ۹۰ میلادی وزارت دفاع روسیه به بهانه اینکه بالگردی با تنها ۱ خلبان در میدان نبرد با تهدیدات بالا توانایی هدایت بالگرد همزمان با استفاده از سیستم تسلیحاتی علیه اهداف را ندارد، بالگرد تهاجمی میل۲۸ را برای تولید انبوه انتخاب کرد.

این موضوع موجب شد طراحان شرکت کاموف اقدام به طراحی مدل دو سرنشینه این بالگرد تحت کد Ka-۵۲ بکنند که توسط ناتو به Alligator به معنای "تمساح" نامگذاری شود؛ وزارت دفاع روسیه به منظور دلسرد نشدن شرکت کاموف دست به سفارش تعداد محدودی از این بالگرد زده و تلاش برای بازاریابی خارجی آن را شدت بخشید؛ عملکرد درخشان کاموف۵۲ در جنگ سوریه با اجرای صدها ماموریت رزمی، شلیک موشک های هدایت لیزری جدید "ویخر" و تنها یک مورد سرنگونی از سال ۲۰۱۵ تا زمان حال، موجب شد ارتش روسیه تعداد بیشتری از این بالگرد را سفارش داده و دریافت کند.

ورود به آسمان جهنمی اوکراین

در همان نخستین ساعات آغاز جنگ اوکراین، یکی از مشهورترین عملیات های هوابرد تاریخ جنگ‌های نوین با هدف کنترل فرودگاه گوستومل در شمال کی‌یف اجرا شد؛ حدود ۸۰ فروند بالگرد تهاجمی و ترابری-رزمی روسی از مدل های میل۸، میل۳۵ و کاموف۵۲ به این پایگاه هوایی یورش برده و موفق به کنترل آن شدند که نقش مهمی در پیشروی قوای روسی به سمت پایتخت اوکراین داشت؛ در این عملیات بالگردهای ترابری رزمی اقدام به تخلیه نیروهای عملیات ویژه و قوای هوابرد VDV روسی در گوستومل کرده و بالگردهای کاموف۵۲ ماموریت داشتند تا امنیت حریم پایگاه را برای این گروه تامین کنند.

با توجه به ناکامی نیروی هوایی روسیه در سرکوب دفاع هوایی اوکراین و همچنین ارسال هزاران تیر موشک پدافندی دوش پرتاب نظیر استینگر، مارتلت و ... توسط غرب برای اوکراین، تعدادی از این بالگردها در همان موج نخست حمله سرنگون شدند.

در ماه های بعد و دورانی که روسیه در فاز تهاجمی قرار داشت نیز ده ها فروند بالگرد دیگر از جمله تعداد قابل توجهی از بالگردهای کاموف۵۲ توسط موشک های دوش پرتاب اوکراینی سرنگون می شدند Y زیرا قوای زمینی ارتش روسیه تحت فشار شدید بوده و درخواست پشتیبانی از نیروی هوایی داشتند، اما به دلیل عدم توانایی در سرکوب پدافند اوکراین، جنگنده های روسی قادر به نزدیک شدن به خطوط نبودند و این وظیفه خطیر به بالگردهای رزمی سپرده می شد.

همچنین در یک اشتباه عجیب از فرماندهی ارتش روسیه، در روز بیست و یکم جنگ تعداد زیادی از بالگردهای رزمی ارتش روسیه در فضای باز در فرودگاه چورنوبیوکا در حومه خرسون مستقر شده بودند که مورد حمله سنگین توپخانه ارتش اوکراین قرار گرفتند؛ در این حمله دست کم ۱۴ بالگرد روسی از جمله ۶ فروند کاموف۵۲ منهدم شدند.

عملکرد درخشان کاموف۵۲ در فاز تدافعی

با آغاز ضد حمله بزرگ ارتش اوکراین در جنوب این کشور، با توجه به ارسال صدها دستگاه ادوات مدرن زرهی غربی برای کی‌یف نظیر لئوپارد۲، چلنجر۲، استرایکر، ماردر، بردلی و ... پیش بینی می شد شاهد یک حمله بزرگ زرهی در ابتدای نبرد باشیم؛ اتفاقی که در جبهه استان زاپوریژیا رخ داده و منجر به فاجعه تمام عیار برای ارتش اوکراین و تغییر کامل استراتژی این کشور در ادامه نبرد شد.

میادین گسترده مین، دسته های ضد زره و پهپادهای انتحاری لنست روسی اقدام به شکار ادوات زرهی اوکراینی میکردند؛ اما بیشترین شکارها به ویژه به هنگان نبردهای شبانه توسط بالگرد کاموف۵۲ ثبت شد.

این بالگرد توانمند که در زمان فاز تهاجمی به دلیل سطح بالای تهدیدات پدافندی نتوانست کارایی خود را به خوبی نشان دهد، این بار به هنگام دفاع در برابر حملات بزرگ ارتش اوکراین، با پرواز در ارتفاع پست و زیر خط راداری، با استفاده از موشک های ضد زره "ویخر" با برد ۸ کیلومتر به سادگی اقدام به شکار تانک و نفربرهای اوکراینی می‌کرد.

با گذشت حدود ۱۱۰ روز از آغاز ضد حمله ارتش اوکراین و بر اساس تصاویر منتشر شده توسط وزارت دفاع روسیه بیش از ۱۰۰ دستگاه از ادوات زرهی ارتش اوکراین توسط بالگرد کاموف۵۲ و موشک های هدایت لیزری ویخر منهدم شده یا آسیب شدید دیده اند.

در کل دوره زمانی فوق نیز بر اساس اسناد تصویری معتبر تنها ۲ فروند از این مدل بالگرد توسط سامانه های پدافندی دوش پرتاب اوکراینی سرنگون شده که با توجه به تعداد سورتی های پروازی بسیار زیاد و سطح تهدیدات بالا، عملکرد بسیار درخشانی را از خود به جای گذاشته است.