به گزارش مشرق، معروف‌ترین تست اعتیاد اینترنتی، مربوط به کیمبرلی یانگ است. این تست به‌طور کلی با سنجش میزان استفاده از اینترنت و درگیری ذهنی که در پی استفاده از اینترنت پدید می‌آید، اعتیاد اینترنتی افراد را مورد سنجش قرار می‌دهد.

این تست ۲۴سال پیش طراحی شده و در زمان خود، نگاهی رو به جلو بوده است؛ چه اینکه اگر ۲۴سال پیش، اینترنت برای عمده افراد وسیله‌ای جهت سرگرمی بوده است، امروزه اینترنت برای اکثر افراد از دانش آموز و معلم گرفته تا کارمند و استاد و خانه‌دار، وسیله‌ای لازم و ضروری شده است.

کم شدن قدرت تمرکز و توجه و اراده

یکی از مسائلی که می‌توان آن را از عوارض استفاده زیاد از رسانه‌ها دانست، تأثیر اینترنت بر مغز و قدرت تمرکز و توجه ذهنی است. کسانی که از سن کم در فضای مجازی می‌چرخند و مقدار زیاد و متنوعی از محتوا، فیلم و تصویر را در کمترین زمان دریافت می‌کنند، دچار نوع خاصی از تفکر می‌شوند؛ به‌طوری که به مرور، هیچ‌چیز ثابت یا جدی‌ای نمی‌تواند در ذهنشان جذابیتی پیدا کند. از طرفی هر چه سن بیشتر می‌شود، توانایی ما برای توجه، تمرکز و دقت بر یک موضوع جدی کمتر می‌شود.

در حقیقت باید بدانیم که فضای مجازی تمرکزمان را از ما می‌گیرد و ما را دچار بحران و ضعف اراده می‌کند؛ چون از بین رفتن تمرکز یعنی کمتر شدن اراده برای انجام کارهای درست و سخت.

خواص تلفن همراه وشبکه‌های اجتماعی

باید بدانیم اساساً دستگاه‌های تلفن همراه، شبکه‌های اجتماعی و فضاهای مجازی، طوری طراحی شده‌اند که بیشترین توجه را از کاربر بگیرند.

آنچه شرکت‌های مرتبط با این شبکه‌ها از آنها پول درمی‌آورند، مصرف و استفاده هر چه بیشتر است. در نتیجه اعتیاد ما برای این شرکت‌ها پول‌ساز است. استفاده از رنگ‌ها، تصاویر و جذابیت‌های بصری که مغز خواهان آن است، (مخصوصاً رنگ‌های گرم) یکی از شگردهای شبکه‌های اجتماعی است.

در کنار آن وجود خوراک نامتناهی در شبکه‌های اجتماعی دارای استریم مانند اینستاگرام، یکی از مسائل مهم اعتیادآور این شبکه‌هاست. فیلم نمایش ترومن که در کتاب سواد رسانه پایه دهم نیز معرفی شده است، نمونه کاملی است از آنچه تاکنون گفته‌ایم.

قمار اینترنتی

یکی دیگر از مسائلی که اعتیاد اینترنتی پدید می‌آورد، اعتیاد به نوع خاصی از استفاده از آن است؛ مثلا اعتیاد به قمار کردن در اینترنت که به‌دلیل ماهیت قمار ایجاد می‌شود. اعتیاد به قمار، یکی از چند اختلال رفتاری اعتیادآور و سخت دنیاست.

اختلالی که با سیستم پاداش مغزی و ترشح واسطه‌های لذت، همراه است. درمان آن نیز تنها با مشاوره و رفتار درمانی امکان‌پذیر است که درمانی بسیار سخت است.

این اعتیاد در کشور ما به‌طور جدی مطرح بوده و براساس آمارهای ارائه شده حدود ۵۶درصد از کاربران فضای مجازی، اوقات فراغت خود را با بازی‌های آنلاین پُر می‌کنند و عمده تبلیغاتی که در بازی‌های آنلاین به مخاطب ارائه می‌شود، مربوط به سایت‌های شرط بندی و قمار است.

(این تبلیغات در کانال‌های تلگرامی و پروکسی‌ها نیز به وفور به چشم می‌خورد.) به همین دلیل طیف وسیعی از نوجوانان و جوانان ابتدا با انگیزه سرگرمی و کنجکاوی وارد این گونه سایت‌ها شده و پس از مدتی، درگیر فضای مخرب سایت‌های قمار و شرط بندی می‌شوند.

زندگی مجازی

یکی دیگر از موارد اعتیادآور فضای مجازی، زندگی مجازی است. افراد زیادی، حیطه‌هایی از زندگی حقیقی خود را وارد فضای مجازی می‌کنند و یک زندگی مجازی می‌سازند. ارتباطات، تفریحات، خرید، آموزش و حتی ورزش و هر آن چه را که در زندگی حقیقی جریان دارد، وارد فضای مجازی می‌کنند و فرد پس از مدتی زندگی‌ای مجازی می‌سازد که خروج از آن و ترک ارتباطات شکل‌گرفته برایش سخت خواهد بود.

باید دقت کرد که مزیت فضای مجازی بر فضای حقیقی آن است که افراد می‌توانند این فضا را به دلخواه خود بسازند: افراد و شبکه‌هایی را که مایل به ارتباط با آنها نیستند، از ارتباطات خود حذف و افرادی را که تمایل به ارتباط با آنها دارند، به ارتباطات خود اضافه کنند.

از طرفی، خود را در این فضا آنگونه که می‌خواهند نشان دهند و کارهایی را که مایل هستند، در این فضا انجام دهند. همه این‌ها باعث می‌شود که زندگی در این فضا برای آنها لذت بخش‌تر باشد.

بازی‌های کامپیوتری

یکی دیگر از فعالیت‌های اعتیادآور در فضای مجازی، بازی‌های کامپیوتری است.

این بازی‌ها، به‌دلیل نوع طراحی آنها، قابلیت زیادی برای اعتیاد مخاطب دارند؛ مخصوصاً در بازی‌های آنلاین. برد و باخت، دنبال‌کردن دیگر بازیکنان، رفتن به مراحل بالاتر، کنجکاوی برای دیدن ادامه بازی، خرید و فروش و به‌دست آوردن درآمد در بازی، ازجمله علل اعتیاد به بازی‌های اینترنتی است. ضمن اینکه بسیاری از بازی‌های آنلاین، از حالت یک بازی صرف و تنها، خارج شده و به فضایی برای تبادل اطلاعات، برقراری ارتباطات شخصی و در نهایت نوعی زندگی دیجیتال تبدیل شدند.

برنامه‌های تعادل دیجیتال

بسیاری از دستگاه‌های تلفن همراه، در قسمت تنظیمات خود، بخشی به نام تعادل دیجیتال دارند. این قسمت معمولاً امکانات خوبی دارد که هر شخص می‌تواند بسته به دیدگاه و نیاز خود، از امکانات آن استفاده کند؛ مثلاً می‌توان در این قسمت تنظیماتی به‌کار برد، تا صفحه تلفن همراه بعد از ساعت مشخصی، به‌صورت سیاه و سفید درآید.

این امر بسیار مؤثر است، چون مغز ما نسبت به رنگ‌ها عکس‌العمل نشان داده و حساس است و نسبت به تصاویر سیاه و سفید تمایل کمتری دارد.

در نتیجه این کار، مصرف کمتر تلفن را به ‌دنبال دارد. همچنین می‌توان بعضی از برنامه‌ها را برای ساعاتی از شبانه‌روز غیرفعال کرد یا آنکه فقط با رمز، این برنامه‌ها را باز کرد.

خانه تکانی موبایلی

راه دیگر برای کنترل اعتیاد مجازی این است که با خودمان یک قرار خانه‌تکانی بگذاریم. ابتدا باید موبایل را پوشه‌بندی کنیم و فقط نرم‌افزارهای خیلی ضروری را روی قسمت اصلی(هوم) گوشی نگه داریم.

راه بعدی پاکسازی‌ است. به این صورت که آخر هرماه سراغ گوشی خود برویم و ابتدا اپلیکیشن هایی که کاربردی در گوشی ما ندارند را پاک کنیم.

یکی از موارد مهم در پاکسازی اپلیکیشن‌ها، شبکه‌های اجتماعی هستند.

(پاک کردن برنامه با حفظ اکانت) به این فکر کنیم که کدام شبکه اجتماعی نیازی را از ما برآورده نمی‌کند؟ یکی از کارهای مهم در خانه‌تکانی موبایلی، ترک گروه‌ها و کانال‌هایی است که برای ما سود خاصی ندارند، ولی به‌شدت اعتیادآور هستند (مانند کانال‌های سرگرمی).

عقیله شهرستانی-پژوهشگر