گروه بین‌الملل مشرق- تا چند ساعت دیگر در اسکاتلند یک رأی‌گیری بی‌سابقه درباره آینده این کشور برگزار می‌شود. این عمل ممکن است منجر به شکسته شدن پیوند 307 ساله این بین انگلیس و اسکاتلند گردد و دو هم‌پیمان کلیدی آمریکا سمت‌وسوی جدایی بگیرند. با‌توجه به این‌که نظرسنجی‌ها از احتمال زیاد جدایی اسکاتلند خبر می‌دهد، نمایندگان پارلمان انگلیس و "دیوید کامرون" نخست‌وزیر، در تکاپوی نجات بریتانیا از بزرگ‌ترین دگرگونی در قانون اساسی این کشور از زمان "جنگ‌های استقلال" هستند که نتیجه آن به رسمیت شناخته شدن آمریکا به عنوان یک کشور مستقل بود.

پایگاه خبری "ان‌بی‌سی نیوز" طی مقاله‌ای به ده نکته مهم درباره رفراندوم استقلال اسکاتلند از انگلستان پرداخته که دانستن آن‌ها برای درک چارچوب برگزاری رفراندوم و پیامدهای احتمالی رأی مثبت یا منفی مردم به این همه‌پرسی ضروری است. در این خصوص ده سؤال را باید پرسید که در پاسخ به آن‌ها، ده نکته مهم مشخص می‌شود.

1- آرا به کدام سمت تمایل دارد؟

بیش از 4.2 میلیون نفر در اسکاتلند یا 97 درصد از جمعیت بزرگسال برای این رأی‌گیری از پیش نام‌نویسی کرده‌اند. جالب است بدانید تا سال 1707 میلادی، اسکاتلند کشوری مستقل بوده است، بااین‌حال با تصویت "معاهده اتحاد"، بریتانیای کبیر و بعدها پادشاهی بریتانیا که ایرلند شمالی هم بخشی از آن محسوب می‌گردید، پا به عرصه وجود نهاد.

از طرفی، اسکاتلند نظام حقوقی و آموزشی مستقل خود را حفظ کرد و در سال 1999 پارلمان انتقالی نیز در "ادینبرو" پایتخت این کشور تشکیل شد. از طرف دیگر، اسکاتلند، مرزها، مالیات و دفاع از کشورش را بر عهده نداشت و پارلمان پادشاهی بریتانیا در محله "وست‌مینیستر" لندن در این حوزه‌ها تعیین‌کننده محسوب می‌گردید. در حال حاضر نیز این اختیارات در دست ملکه الیزابت دوم است.

دولت بریتانیا به همه‌پرسی چراغ سبز نشان داده با این فرض که با یک "نه" محتمل، این موضوع تا سال‌ها آرام می‌شود. بااین‌حال، حال‌وهوای نظرسنجی‌ها حاکی از رأی مثبت به استقلال است. با این وضع، پادشاهی بریتانیا دریچه تاریکی از جدایی روبه‌روی خود می‌بیند.

2- رأی‌گیری اسکاتلند به آمریکا چه ربطی پیدا می‌کند؟

کاخ سفید می‌گوید همه‌پرسی روز پنج‌شنبه یک "موضوع داخلی" برای بریتانیاست، اما دلایل محکم می‌گویند که آمریکا با این جدایی، دل‌شوره شدید از دست دادن یک شریک جهانی را دارد.

یکی از مسائل مهمی که در این میان سربرمی‌آورد مسئله سامانه هسته‌ای بازدارنده مشترک بین آمریکا و بریتانیا است. دولت بریتانیا 58 فروند موشک "ترایدنت2 دی-5" از آمریکا اجاره کرده و در اسکاتلند مستقر نموده است. از‌طرفی، دولت اسکاتلند خواستار خارج شدن و ممنوعیت وجود تسلیحات هسته‌ای در کشور خود است و دلایل خود را نیز اخلاقی ذکر می‌کند. این کار قرار است در روندی چهارساله پس از استقلال صورت پذیرد. خروج این سلاح‌ها از اسکاتلند موجب می‌شود لندن مجبور به انتقال تسلیحات به مکان دیگری در بریتانیا باشد یا آن‌ها را به کشور مبدأ یعنی آمریکا بازگرداند. این کار نیز میلیاردها دلار روی دست بریتانیا ضرر می‌گذارد و ناتو هم در اروپا بدون نیروی بازدارنده هسته‌ای می‌شود، آن هم درست زمانی‌که فتیله نگرانی‌های امنیتی بالا کشیده است.

یک اسکاتلند مستقل، نیروی دفاعی منحصر به خود را خواهد داشت و به احتمال فراوان هم‌پیمان آمریکا باقی بماند. طرف دیگر قضیه، تضعیف قابلیت‌های دفاعی بریتانیاست که نگرانی پنتاگون را درپی دارد. ماه ژانویه "رابرت گیتس" وزیر دفاع سابق آمریکا، اعلام کرد بریتانیا از قبل هزینه‌های دفاعی را کاهش داده و این کار هیبت این کشور را از بین برده و نمی‌تواند یار قدرتمندی برای آمریکا در عرصه بین‌المللی باشد. قریب به 30 نفر از اعضای کنگره آمریکا قطعنامه‌ای را امضا کردند که در آن از بریتانیا خواسته شده بود اتحاد با اسکاتلند را حفظ کند. در این قطعنامه آمده: "این اتحاد برای اولویت‌های امنیت ملی آمریکا در اروپا و سراسر جهان خطیر و حائز اهمیت است."

در صورت استقلال اسکاتلند، روابط بریتانیا و اتحادیه اروپا نیز دستخوش تغییر و حتی تهدید می‌شود. لندن بدون هم‌رزمان چپی حزب کارگر در اسکاتلند، در مقابل دیوید کامرون و حزب محافظه‌کار که اکثریت را در دست دارد به زانو درآمده و تنها با برگزاری یک همه‌پرسی احتمالی ممکن است از اتحادیه اروپایی بیرون بیاید.

3- احتمال استقلال اسکاتلند تا چه حد است؟

استقلال اسکاتلند طی دو نسل، از جنبشی حاشیه‌ای به نیروی سیاسی مسلطی بدل شده که دارد پیروزی را به چنگ می‌آورد. تا همین ماه پیش، کمپین مخالفان استقلال و طرفداران اتحاد، موسوم به "کنار هم بودن بهتر است"، با اختلاف زیاد در نظرسنجی‌ها پیشتاز بود، اما با یک خیز سریع، حمایت‌ها به سمت جناح موافق استقلال جلب شد تا این فاصله از میان برود. سازمان تحقیقاتی "اسکات‌‌سن" با برگزاری یک "نظرسنجی نظرسنجی‌ها" و اعلام نتایج آن در روز دوشنبه (24 شهریور) نشان داد: "51 درصد رأی منفی و 49 درصد رأی مثبت به استقلال می‌دهند." در این نظرسنجی، طرف پیروز بایستی حائز 50 درصد به‌علاوه 1 رأی شود. این سازمان می‌گوید: "واضح است که هیچ‌کدام از دو طرف هنوز نمی‌توانند با قاطعیت از پیروزی صحبت کنند."

4- موافقان استقلال چه می‌گویند؟

"آلکس سالموند" نخست‌وزیر اسکاتلند و رهبر کمپین موافقان استقلال است. حزب ملی اسکاتلند به رهبری وی از سال 2007 تاکنون بر مسند قدرت است. این حزب می‌خواهد اسکاتلندی‌ها کنترل کامل امور و درآمدهای نفتی سکوهای دریایی خود را به‌دست بگیرند و به بیان دیگر، استقلال اقتصادی داشته باشند. انتخابات 2010 که به روی کار آمدن دولت محافظه‌کار در بریتانیا انجامید، آتش این استقلال را تندتر کرد. در اسکاتلند حزب محافظه‌کار محبوبیتی ندارد و پیروزی محافظه‌کاران در دولت بریتانیا سبب شد بسیاری از رأی‌دهندگان به خشم بیایند.

5- مخالفان استقلال چه می‌گویند ؟

کمپین مخالفان می‌گوید یک اسکاتلند مستقل، در عرصه جهانی دچار ضعف خواهد شد و همین موضوع آن‌ها را به سمت بالا بردن مالیات‌ها می‌کشاند تا مؤسسات و خدمات داخلی جدیدی تأسیس کند که هم‌اکنون با انگلستان در آن‌ها شریک است. بسیاری از کسب‌وکارها در آن‌سوی آب‌های اسکاتلند هشدار داده‌اند که در صورت استقلال، این کشور را ترک می‌گویند و به این ترتیب آمار بیکاری بالا می‌رود.

برای آمریکا، نکات مثبت و منفی، بیش‌تر جنبه راهبردی دارد. "جاناتان شر" سرپرست یک مؤسسه خیریه در کارولینای شمالی که درخواست تابعیت دوگانه بریتانیایی-اسکاتلندی داده و علناً از موافقان استقلال اسکاتلند است، اظهار داشت: "از یک‌طرف، کاملاً عاقلانه به نظر می‌رسد که آمریکا با ادامه رابطه‌اش با لندن، منافع خود را صراحتاً ابراز کند. ازطرف‌دیگر، برای اسکاتلند نیز عاقلانه به نظر می‌رسد که پیگیر منافع خودش باشد و نهایتاً با آمریکا نیز روابط دوستانه پایداری برقرار نماید. پیوندهای عمیق خانوادگی، تاریخی، موسیقیایی، آکادمیک و بازرگانی بین دو ملت سنگ بنایی می‌شود که روی آن می‌توان ساختمانی باشکوه خلق کرد."

6- افراد شناخته‌شده و مشهور چه می‌گویند؟

"شان کانری" بازیگر نقش جیمز باند که متولد ادینبرو است، مدت‌هاست حامی استقلال کشورش است. افراد زیر را نیز به فهرست حامیان اضافه کنید: "جرارد باتلر" (بازیگر فیلم "شکارگر جایزه"، "برایان کاکس" (بازیگر "شجاع‌دل" و "چیرگی بورن") و "آلن کامینگ" (بازیگر "همسر خوب"). "ویوینیا وستوود" طراح معروف لباس نیز می‌گوید: "رأی مثبت، به نظرش عالی است." طی مراسمی در تاریخ 8 سپتامبر، "آلن کامینگ" ستاره هالیوود در جمع موافقان استقلال و "نیکولا استرجن" معاون نخست‌وزیر اسکاتلند حاضر شد.

از آن طرف، خانم "جی‌کی رولینگ" نویسنده هفت‌گانه هری پاتر، یک میلیون و ششصدهزاردلار به کمپین مخالفان استقلال کمک و علناً اعلام کرد که اسکاتلند با اتحادش با بریتانیا قدرتمندتر است. سایر مخالفان سرشناس اسکاتلندی عبارتند از: بازیگرانی مثل "هلنا بونهم کارتر"، "پاتریک استوارت" و "جودی دنچ" و همچنین "دیوید بکهام" بازیکن سابق منچستر یونایتد که روز دوشنبه اعلام کرد: "رشته اتحاد ما از تفاوت‌هایمان قوی‌تر است."

7- اسکاتلند مستقل چه شکل و شمایلی دارد؟

جمعیت 5.3 میلیونی اسکاتلند، 8% کل جمعیت پادشاهی بریتانیا را تشکیل می‌دهد. این کشور با استقلالش، بزرگ‌تری از ایرلند 4.5 میلیونی و کوچک‌تر از دانمارک 5.5 میلیونی می‌شود.

وضعیت کلی اقتصادش به میزان سهم نفتی بستگی دارد که می‌تواند از طریق مذاکره با بقیه پادشاهی بریتانیا بگیرد. این نفت نیز برای همیشه نیست. حزب ملی اسکاتلند بر این باور است که مالیات‌های پایین شرکتی، مشوق سرمایه‌گذاری شده و وابستگی اسکاتلند به نفت را در درازمدت کم می‌کند.

8- ملکه چه می‌شود؟

حزب ملی اسکاتلند قصد دارد نظام سلطنتی را حفظ نماید. بدین‌ترتیب ملکه الیزابت هم‌چنان ملکه اسکاتلند باقی خواهد ماند، همان‌طورکه ملکه سایر کشورهای مشترک المنافعی هم‌چون کانادا و استرالیاست.

ملکه به‌طور رسمی اظهارنظری نکرده، اما به یکی از مردم عادی گفته که امیدوار است رأی‌دهندگان در رأی‌گیری روز پنج‌شنبه "به دقت درباره آینده‌شان فکر کنند." این اظهارات درون اسکاتلند بیان شده، جایی‌که ملکه چند هفته در سال را در استراحتگاه تابستانی قلعه "بالمورال" می‌گذراند.

9- آیا با رأی مثبت، اسکاتلند از همان روز بعدش مستقل می‌شود؟

خیر، این همه‌پرسی ضمانت قانونی مستقیم ندارد، اما دولت بریتانیا وعده داده در صورت جواب "بله" رأی‌دهندگان، در مورد جدایی اسکاتلند به رایزنی بپردازد. قرار است جدایی رسمی در مارس 2016 صورت گیرد. بریتانیا برخلاف آمریکا قانون اساسی مکتوب ندارد و نظام‌ها و نهادهای سیاسی این کشور در گذر زمان به‌وجود آمده‌اند. استقلال اسکاتلند نیز جزء راه‌های نرفته محسوب می‌گردد و هنوز قانون خاصی درباره آن تصویب نشده است. دولت اسکاتلند واحد پولی پوند استرلینگ را حفظ می‌کند که برای این کار لازم است با بانک انگلستان اتحاد ارزی عقد کند. از طرفی، "جورج آزبورن" رئیس خزانه‌داری بریتانیا هشدار داده که همه مناطق بریتانیا ممکن است با این موضوع اعلام موافقت نکنند. بااین‌کار اسکاتلند می‌ماند و اختراع یک واحد پولی.

اسکاتلند مجبور است بار دیگر عضو اتحادیه اروپایی شود. دولت این کشور اطمینان داده است که همه معیارهای عضویت تا مارس 2016 تأمین می‌شود، اما ممکن است درخواست عضویت اسکاتلند با مخالفت سرسخت مواجه گردد. از جمله مخالفان می‌تواند اسپانیا باشد که نمی‌خواهد منطقه کاتالونیا نیز از اسکاتلند درس بگیرد.

10- چنانچه اسکاتلند نه بگوید، چه می‌شود؟

مهم نیست چه رأیی از صندوق‌ها بیرون می‌آید. در هر صورت، قطعاً روابط اسکاتلند با سایر مناطق بریتانیا دستخوش تغییر و تحول می‌شود. چند روز پیش، کامرون در تلاشی مذبوحانه وعده قدرت و آزادی عمل بیش‌تر به پارلمان انتقالی کنونی اسکاتلند داد. این پیشنهاد به "حداکثر انتقال" شهرت یافته است. بااین‌حال به نظر می‌رسد این دست دوستی، دیر دراز شده باشد. این‌درحالی‌است‌که کامرون پیش‌تر "حداکثر انتقال" را حتی به رأی‌گیری هم نمی‌گذاشت و بر این باور بود که اکثر رأی‌دهندگان اصلاً در همه‌پرسی شرکت نمی‌کنند. موافقان استقلال اسکاتلند، این اقدام را حرکتی هراس‌زده از جانب کامرون می‌دانند.

به هر حال، نتیجه هر چه که باشد، کمپین 18 ماهه حامیان و مخالفان استقلال، تقسیم‌بندی‌های اجتماعی را تحت‌الشعاع قرار داده است، به طوری‌که در رسانه‌های اجتماعی اظهارنظرهای تندی از هر دو طرف صورت می‌گیرد. در گردهمایی‌های خانوادگی یا کافی‌شاپ‌ها مردم از بحث درباره روز پنج‌شنبه خودداری می‌کنند. "فیونا اسکات" که پدرش معلم نخست‌وزیر اسکاتلند بوده در نامه‌ای سرگشاده روز شنبه به روزنامه "هرالد" نوشت: "این رفراندوم توانست تقسیم‌بندی‌هایی در اسکاتلند به راه بیندازد که سابقاً نبود. این‌ها بعد از رفراندوم همه به قوت خویش باقی خواهند ماند، حال نتیجه هر چه می‌خواهد باشد." وی افزود: "چنانچه مشخص شود شما چه رأیی داده‌اید، ممکن است با همسایه خودتان هم درگیر بشوید."