شکی نیست که مردم اسکاتلند دل خوشی از دولت انگلیس ندارند و خواهان استقلال از این کشور هستند، اما چه چیزی باعث رأی منفی نیمی از مردم ساکن اسکاتلند به جدا شدن از انگلیس شد. شاید عمده‌ترین دلیلی که بتوان برای رقم خوردن این نتیجه مطرح کرد، جدای از تلاش چند دهه‌ای دولت انگلیس برای پیشگیری از جدایی اسکاتلند از این کشور، ایجاد رعب و وحشت اقتصادی میان مردم اسکاتلند به دست مقامات لندن باشد. کشورهای غربی و سازمان‌های بین‌المللی تحت سلطه غرب همگی دست به دست هم دادند تا مردم اسکاتلند کماکان زیر سلطه دولت انگلیس باقی بمانند. در مقابل، شاید یکی از معدود حمایت‌های بین‌المللی صورت گرفته از استقلال اسکاتلند توسط گروهی از فلسطینیان در کرانه باختری صورت گرفت که با سازهای سنتی اسکاتلندی، اقدام به رژه‌ای نمادین کردند تا حمایت خود را از مردم اسکاتلند و دولت این کشور اعلام کنند.

در این میان برخی مسؤولان کشورمان با این تصور که حمایت از استقلال اسکاتلند و یا هرگونه موضع‌گیری در این خصوص، در واقع استقبال از جدایی‌طلبی یک گروه در یک کشور است و می‌تواند عواقب بدی را برای ایران داشته باشد، از اظهارنظر و موضع‌گیری در این‌باره خودداری کردند، در صورتی که شاید با یک برنامه مشخص می‌توانستیم تهدیدات اتحادیه اروپا و شرکت‌های چندملیتی را که مردم اسکاتلند را از رأی "آری" به رفراندوم جدایی از انگلیس تهدید کرده بودند، خنثی و یا دست‌کم کم‌اثر کرد. متأسفانه دستگاه دیپلماسی کشور ما از این فرصت هیچ‌گونه استفاده‌ای نکرد. شاید با این اوصاف، هر ملت دیگری هم به جای مردم اسکاتلند بودند، با توجه به عدم برخورداری از حمایت بین‌المللی، همین‌گونه به پای صندوق‌های رأی می‌رفتند و رأی مشابهی به استقلال از انگلیس می‌دادند.

انفعال دستگاه دیپلماسی کشورمان در خصوص رفراندوم اسکاتلند از دو منظر قابل تأمل است: اول این‌که وظیفه جمهوری اسلامی حمایت از مردم مظلوم تمام جهان است و حداقل می‌توانستیم در مورد مردم اسکاتلند با یک موضع‌گیری خشک و خالی نشان دهیم که موضع جمهوری اسلامی در مقابله با کشورهای محور استکبار، همچنان به قوت خود باقی است؛ بحث دوم مسئله میان ایران و دولت انگلیس است؛ هنوز مردم ایران نقش پررنگ سازمان‌های امنیتی دولت انگلیس در اغتشاشات سال 88 را فراموش نکرده‌اند. علاوه بر آموزش و تجهیز پشت‌پرده فتنه‌گران و آشوب‌گران در ایران، از موضع‌گیری‌های رسمی نیز دریغ نکردند. مقامات انگلیسی آن زمان این ملاحظه را نکردند که ممکن است روزی انتخاباتی در این کشور صورت بگیرد و واکنش مشابهی توسط ایران در انتخابات تجزیه انگلیس شکل بگیرد.

ارعاب، تقلب و عملیات روانی؛ ابزارهای انگلیس برای تغییر نتایج همه‌پرسی

در ادامه؛ برخی موضع‌گیری‌ها و اقدامات آشکار سازمان‌ها و کشورهای غربی برای ترساندن مردم اسکاتلند از جدایی از انگلیس مورد اشاره قرار گرفته است. شاید به صراحت بتوان گفت که نتایج اعلام شده، رأی مردم اسکاتلند نیست، بلکه نتیجه تهدیدهای داخلی و خارجی صورت گرفته است.

این در حالی است که مقامات انگلیسی از جمله برخی از اعضای پارلمان بریتانیا از هفته‌ها پیش با سفر به مناطق مختلف اسکاتلند و حضور در بین مردم، وعده‌هایی را به آن‌ها داده بودند که در صورت رأی منفی به استقلال محقق می‌شد و در عین حال تهدید کرده بودند که در صورت استقلال اسکاتلند با مشکلات شدید به ویژه در حوزه اقتصاد مواجه خواهند شد.

اتحادیه اروپا، سایر کشورهای اروپایی و حتی آمریکا نیز به روش‌های مختلف مردم اسکاتلند را تهدید کرده بودند که از جمله این موارد می‌توان به اظهارات مقامات اتحادیه اروپا اشاره کرد. این مقامات گفته بودند که اگر اسکاتلند مستقل شود، نباید خود را عضوی از اتحادیه اروپا فرض کند. بانک مرکزی بریتانیا و شرکت‌های بزرگ نفتی این کشور نظیر "شل" و "بریتیش پترولیوم" نیز اعلام کرده بودند که در صورت جدایی اسکاتلند ممکن است همکاری با این کشور را در دستور کار خود قرار ندهند.

علاوه بر تهدید و تطمیع مردم خصوصاً توسط مقامات لندن، بسیاری از حامیان استقلال معتقدند برخی از آرای مثبت در شهر "داندی"، به عنوان آرای منفی شمارش شده‌اند. همچنین گروهی از ر‌أی‌دهندگان در گلاسکو گفته‌اند زمانی که برای دادن رأی پای صندوق رفته‌اند، به آن‌ها اعلام شده که قبلاً با نام‌ آن‌ها رأی داده شده است.

شبکه اسکای‌نیوز طی گزارشی اعلام کرد که اخباری از تقلب در شهر "گلاسکو" نیز منتشر شده و به همین جهت نیروهای پلیس به محل شمارش آرا اعزام شده‌اند. گلاسکو بزرگترین شهر اسکاتلند است و استقلال‌طلبان حساب ویژه‌ای روی آن باز کرده‌اند. عده‌ای از موافقان استقلال در اسکاتلند معتقدند آرای خارج شده از صندوق‌ها رأی مردم این کشور نیست و علاوه بر تهدیدهای گسترده لندن و کشورهای هم‌پیمان با بریتانیا، تقلب در همه‌پرسی نیز آرای مردم اسکاتلند را جابه‌جا کرده است.

به گفته "الکس سالموند" رهبر حزب ملی اسکاتلند و کمپین موافقان استقلال، در صورت پیروزی مخالفان، موضوع استقلال‌ اسکاتلند دست‌کم تا سال‌ها مجدداً پیگیری نخواهد شد و از سوی دیگر، وعده‌های متعدد رهبران سه حزب اصلی انگلستان از جمله تفویض اختیارات گسترده به پارلمان و دولت محلی اسکاتلند از جمله در زمینه مالیات و ادامه استفاده از فرمول بودجه "بارنت" و اعطای سهم از خزانه انگلستان به اسکاتلند دنبال می‌شود.

رأی "نه" مردم اسکاتلند به استقلال از بریتانیا واکنش‌هایی را از سوی مقامات اروپایی و آمریکایی و برخی نهادهای بین‌المللی به همراه داشته است. نخست‌وزیر بریتانیا، وزیرخارجه آلمان، دبیرکل ناتو، نخست‌وزیر اسپانیا و رئيس پارلمان اروپا از جمله کسانی بودند که از نتیجه رفراندوم استقبال کردند.

"مارتین شولتس" رئیس پارلمان اروپا از رأی مردم اسکاتلند استقبال و ابراز آسودگی خاطر کرده است. وی می‌گوید: اوضاع آتی مناطقی مانند کاتالونیا (اسپانیا)، "فلاندر" (بلژیک) و "تیرول جنوبی" (ایتالیا) به اوضاع فعلی اسکاتلند وابسته است. با این حال کارشناسان معتقدند، اگرچه تلاش حامیان استقلال اسکاتلند شکست خورده است، اما اتحادیه اروپا در آینده نیز با کوشش برخی مناطق دیگر برای جدایی روبه‌رو خواهد شد.

خبرگزاری فرانسه در گزارشی در این‌باره نوشت: "تصمیم مردم اسکاتلند به عدم استقلال از بریتانیا را نباید حرف آخر این مردم تلقی کرد." حتی دیوید کامرون هم می‌گوید: "این سؤال صرفاً برای "یک نسل" پاسخ داده شده است." او گفت: "بعضی‌ها می‌گویند که این رفراندوم پرسش استقلال اسکاتلند را برای همیشه پاسخ داده، اما این بحث هنوز تمام نشده است."

همه‌پرسی اسکاتلند اگرچه با رأی "منفی" خاتمه پیدا کرد، اما رأی بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار نفر از مردم آن به جدایی، توجه سیاستمداران بریتانیا را به ضرورت تقسیم قدرت در این کشور جلب کرده است. دیوید کامرون وعده داده که نه تنها اسکاتلند بلکه مناطق دیگر پادشاهی متحده بریتانیا اختیارات بیشتری برای تعیین سرنوشت خود پیدا کنند.

"آندرس فوگ راسموسن" دبیرکل پیمان ناتو نیز از نتیجه رفراندوم مردم اسکاتلند درباره جدایی از بریتانیا استقبال کرد. او گفت: "بریتانیا پس از رفراندوم استقلال اسکاتلند نیز همچنان نقش رهبری‌کننده‌ای در ناتو ایفا خواهد کرد."

اسپانیا با توجه به جنبش‌های جدایی‌طلبانه درون خود به شدت از رأی مردم اسکاتلند استقبال کرد. "ماریانو راخوی" نخست‌وزیر این کشور، ضمن استقبال از این رأی گفت: "با این تصمیم از بدترین پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی که می‌توانست به دنبال جدایی از بریتانیا و اروپا رخ دهد جلوگیری شد."

باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا هم با انتشار بیانیه‌ای ضمن استقبال از نتایج همه‌پرسی استقلال اسکاتلند، ماندن در حوزه حکومتی بریتانیا را به اسکاتلندی‌ها تبریک گفت. روزنامه گاردین طی گزارشی نوشت که اوباما در این بیانیه، ابراز امیدواری کرد که روابط کشورش و "همه مردم بریتانیا" کماکان قوی باقی بماند.

رسانه‌های انگلیس نیز با توجه به خط مشی سیاسی خود نتایج همه‌پرسی را به شکلی متفاوت پوشش دادند. روزنامه "دیلی میل" تیتر کرد: "بریتانیا دوباره نفس کشید." این روزنامه به نقل از دیوید کامرون رهبر حزب حاکم محافظه‌کار بریتانیا نوشت: "تقلب در انتخابات در حوزه گلاسگو موجب شد تا پلیس این شهر، بررسی‌هایش را در این‌باره آغاز کند."

روزنامه "فایننشیال تایمز" از قول "الکس سالموند" رهبر استقلال‌طلبان نوشت: "ما شکست خوردیم، اما فعلاً." این روزنامه نوشت: "رؤیای استقلال اسکاتلند، کماکان زنده است." به نوشته فایننشیال تایمز، ارزش پوند نیز پس از اعلام نتایج، بهبود یافت و به بیش‌ترین میزان در دو سال گذشته در برابر دلار رسید.

روزنامه "ایندیپندنت" شادی مخالفان استقلال اسکاتلند، از جمله واکنش مقامات احزاب کارگر، محافظه‌کار و لیبرال دموکرات را منعکس کرد و نوشت: "بریتانیا با رد استقلال‌خواهی اسکاتلندی‌ها، یکپارچه باقی ماند." به نوشته روزنامه دیلی میرور، "اگرچه کمپین مخالفان استقلال اسکاتلند پیروز شد، اما بریتانیا در نتیجه برگزاری این همه‌پرسی تغییر کرده است."

روزنامه "دیلی تلگراف" نیز نوشت: "این تنها پایان دور اول استقلال‌طلبی اسکاتلندی‌هاست، زیرا 45 درصد از مردم اسکاتلند آشکارا خواهان استقلال هستند و تفاوت آرای مخالفان و موافقان، تنها چند درصد بود. به عبارت دیگر، اگر موافقان می توانستند تنها چند درصد بیش‌تر از آرای مخالفان را به دست آورند، اکنون اسکاتلند کشوری مستقل بود."

به گزارش تلویزیون "اسکای نیوز"، رأی منفی در همه‌پرسی استقلال اسکاتلند، را یک "فاجعه" برای الکس سالموند، رهبر حزب ملی اسکاتلند ندانست و به نکته‌ای ظریف اشاره کرد: "اکنون احزابی همچون حزب کارگر که با استقلال اسکاتلند مخالفت کردند، چگونه خواهند توانست دوباره اعتماد مردم این کشور را به دست آورند؟"

به گزارش بی بی سی، آلکس سالموند، وزیر اول اسکاتلند و رهبر استقلال طلبان، با پذیرش شکست در همه پرسی، اتحاد مردم بریتانیا را خواستار شد و از احزاب سیاسی که وعده داده بودند در صورت رأی ندادن مردم به استقلال، اختیارات بیش‌تری به اسکاتلند خواهند داد خواست تا به وعده‌هایشان عمل کنند."

روزنامه "دیلی اکسپرس" با تیتر "بریتانیا نجات یافت" به نقل از دیوید کامرون نوشت: "رأی اسکاتلندی‌ها، روند واگذاری اختیارات به مناطق انگلیس، اسکاتلند، ولز و ایرلند شمالی را تسریع کرد." همچنین، روزنامه "مورنینگ استار" نوشت: "همه‌پرسی استقلال اسکاتلند، نشانگر بی‌اعتمادی مردم به دولت بریتانیاست."

"الیستر دارلینگ" رهبر مخالفان استفلال اسکاتلند نیز با اعلام نتایج نهایی رأی‌گیری گفت: "ما وحدت را بر تفرقه و جدایی ترجیح دادیم و با رأی خود، تغییرات مثبت را به جای جدایی غیرضروری انتخاب کردیم. ما یک بار دیگر بر جای خود در اتحادیه پادشاهی متحد و ارتباطاتی که ما را به یکدیگر پیوند داده است، تأکید کردیم. هرگز نگذاریم این پیوندها شکسته شود."