به گزارش مشرق، فساد یکی از مهم ترین مسائلی است که بسیاری از دولت ها با آن دست و پنچه نرم می کنند. دکتر کمال بخشی، عضو هیئت مدیره دانشگاه علامه طباطبایی، معتقد است که تا زمانی که عدم شفافیت در ساختار اقتصادی کشور وجود دارد، نمی توان با فساد مبارزه کرد.

وی معتقد است که فساد و عدم شفافیت دو روی یک سکه هستند.

مشروح این گفت‌وگو  را در ادامه می‌خوانید:

شما به عنوان استاد اقتصاد، مهمترین مشکلات اقتصادی کشور را چه می دانید و به نظر شما چه تدابیری باید برای حل مشکلات صورت بگیرد؟

بزرگترین و دردآورترین مشکل کنونی اقتصاد ایران فساد است که این فساد نیز معلول عدم شفافیت است. ما در همه زمینه ­ها مشکل شفافیت را داریم. هر طرحی و برنامه ای که مطرح می ­شود حداکثر پیشرفت آن در مرحله اول است. متاسفانه فساد و عدم شفافیت بزرگترین و مهمترین مشکل اقتصاد کشور ما به شمار می ­آیند و این دو عامل می­تواند اقتصاد کشورمان را مانند یک موریانه از بین ببرد و باعث بی­ اعتمادی و مانع سرمایه­ گذاری اجتماعی می­شود. بنابراین در این زمینه متحمل ضررهای بسیار شده ایم. زیرا از این پس مردم به اقدامات دولت به چشم شک و شبهه می ­نگرند و با این وجود همبستگی ملی در پشت این اقدامات به چشم نمی­خورد.

آیا علت فساد تنها به عدم شفافیت برمی­گردد؟

عدم شفافیت منجر می­شود حاشیه امنی برای مفسدان ایجاد شود.

درآمدهای نفتی چطور؟ برخی معتقدند که عامل اصلی فساد در ایران، درآمدهای نفتی و نوع هزینه کرد آن در اقتصاد کشور است. نظر حضرتعالی در این باره چیست؟

البته خود درآمدهای نفتی منشاء اصلی به وجود آمدن فساد است. اگر دولت ما نیز مانند دیگر دولت­ها با پول مالیات مملکت را کنترل می­کرد الان به این درجه از فساد نمی رسیدیم. زیرا فساد به پول­های باد آورده­ای که از طریق فروش نفت است، به وجود می ­آید. اگر شما نگاهی به مجلات و مطبوعات بی­فکنید بزرگترین پرونده­ های فساد در رابطه با پول نفت است.

اینکه در سال­های اخیر درصدد رفع این موضوع نبودیم، علت ساختاری دارد یا به عدم اعتماد دولت برمی­گردد؟

اگر بخواهیم مبانی اجرائی برای آن بتراشیم بند 8 ماده­ای است که 10 سال است بر آن تاکید می­شود ولی به هرجهت خیلی از افراد که درگیر این ساختار هستند اقدام جدی انجام نمی­دهند.

آیا بحث فساد ارتباطی با رونق اقتصاد کشور دارد؟

مسلما اگر فساد کاهش یابد، به همین نسبت می توان انتظار رونق اقتصادی داشت. برای مثال دولت به عنوان حاکمیت، سیاستگذاری می­کند تا منابع بانکی در مسیرهای ذکر شده خرج شود مثلا به خدمات یک مبلغ و به بخش کشاورزی یک مبلغ داده می­شود تا این هزینه ­ها صرف این موارد شوند ولی به علت عدم شفافیت منابع­ بانکی صرف این مسیر نمی­شوند واین باعث بروز تورم و مشکلات اقتصادی می­شود و به دلیل دیگر این منابع به آن واحدهای تولیدی که در برنامه اختصاص پیدا کرد صرف نمی­شود لذا این موضوع باعث می­شود واحدهای تولیدی از کار می­ افتند مگر آن که سیاست­گذاری درست را اجرا و پیگیری کنیم و اجازه ندهیم که فساد اتفاق بی­افتد. به عنوان مثال اگر گفتیم 60 درصد منابع بانکی در صنعت خرج شود، باید این 60 درصد هزینه شود. در حالی که حتی 10 درصد آن هم وارد صنعت نمی­شود و اگر هم وارد شده بدون حساب و کتاب است. این مسائل باعث بروز پیامدهای زیادی همچون تورم و رکود است. لذا مسئله کاهش فساد و افزایش رونق اقتصادی رابطه مستقیم وجود دارد.

دولت یک لایحه خروج غیرتورمی از رکود را به مجلس ارائه کرده است که برخی معتقدند این لایحه جامع و اصولی است و برخی دیگر معقتدند لایحه دولت نیازمند الزامات بسترساز اولیه ای از جمله مورد فساد که شما مطرح کردید، می باشد. به نظر شما کدام درست است؟

من اعتقاد دارم اگر با فساد درست مبارزه کنیم نیروهای زیادی پشت دولت می­ ایستند و او را حمایت می­کنند ولی اگر این گونه نباشد یک روحیه یاس و ناامیدی در میان مردم به وجود می ­آید و مردم می­گویند پول­ها را می­برند و به ما نمی­رسد. لذا ما نمی­توانیم کار کنیم. شما وقتی نگاهی به اعداد غول­ آسا  در مطبوعات و مجلات داشته باشید دیگر وقتی به یک جوان گفته می­شود برو سرکار 600 هزار تومان حقوق بگیر این حرف برای جوان بی ­معنا می­شود و از طرفی کارآفرین­ها نیز دیگر انگیزه­ای برای تولید ندارند و چون نمی­توان به آنها کمک کرد یا مدرکی به آنها اختصاص داد. این­ها همه باعث فساد و ناامیدی اجتماعی است و ناامیدی اجتماعی باعث تشدید رکود و تورم و.... در کشور است.

آیا متولی اصلی در بحث مبارزه با فساد دولت است؟

در مورد فساد باید هر سه قوه وجود داشته باشند.

به نظر شما آیا عزم دولت برای مبارزه با فساد جدی است؟

دولت چون گرفتار فساد است عزم­ش بیشتر از دو قوه دیگر است لذا آن هماهنگی که باید در بین سه قوه وجود داشته باشد نیست البته گاهی شعارهایی داده می­شود ولی در عمل کاری صورت نمی­گیرد.

به نظر شما آیا عملکرد ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی مطلوب بوده است؟

اصلا. سه قوه دو ماه یکبار همدیگر را به مدت 30 دقیقه ملاقات می­کنند. مسلما در این زمان کوتاه چه کاری نمی توان انجام داد. متاسفانه مسئله فساد در کشور ریشه دوانده است که حل آن بستگی به یک راه دارد و آن شفافیت در امور است. به عنوان مثال اگر اسامی کسانی که کارت بازرگانی دارند در سایت بازرگانی درج شود یا کسانی بدهی بیش از 10 میلیون تومان دارند در مجلات ثبت گردد یا اسامی یارانه بگیران در سایت ذکر شود بدهکار و آن کس که به ناحق یارانه می­گیرد برای حفظ آبروی خود بدهی خود را پرداخت خواهد کرد و آن شخص دیگر نیز دیگر متقاضی دریافت یارانه نخواهد بود.

این شفاف سازی در بسیاری کشور صورت می گیرد و نتیجه آن را هم دیده ایم.

بله دقیقا همین طور است. رئیس ­جمهور آمریکا چند مدت پیش اظهارنامه مالیاتی خود را پر کرد و آن را در سایت کاخ سفید گذاشت. وی حتی فیش حقوقی خود را نیز رسانه ای کرده است تا همگان ببینند. این یعنی شفاف سازی که در ایران وجود ندارد. دلیل آن هم این است که نمی­خواهیم مسائل خصوصی افراد مطرح شود. در حالی که این امر درست نیست زیرا افرادی که یارانه می­گیرند ادعا دارند محتاج هستند لذا باید اسم آنها در سایت ذکر شود تا ملت متوجه شوند که پولشان به چه کسانی داده می­شود.

آقای دکتر لطفا جمع­بندی بفرمائید.

هر اقدامی که صورت می­گیرد باید در یک بستری درست از قوانین و مقررات شکل بگیرد و به دلیل عدم شفافیت و مسئله رانت و پیچیدگی آنها متاسفانه اقدامات درست دولت هم به ثمر نمی­رسد. در کل آسانترین و ارزان­ترین مبارزه با رانت و فساد، شفافیت است و باید در کشور ما شفاف­سازی صورت گیرد. اگر این گونه شد به سرعت بسیاری از مسائل حل خواهد شد و اتفاقات مبارکی رخ خواهد داد.